تاثیر یوگا بر استقامت عضلانی در بیماران ام اس

یوگا ورزشی روحی، جسمی، قدیمی و سنتی است که طی چندین دهه برای تعیین اثر آن بر بیماری‎های مزمن مانند پرفشاری خون، آسـم، چـاقی، بیمـاری‌هـای عصبی- عضلانی، هورمونی و روانی مورد مطالعه قرار گرفتـه اسـت.

ام اس شایع‌ترین بیماری ناتوان کننده افراد بالغ جوانی است که بـه علـت فراینـد التهـابی دمیلینـه بیماری ام اس در سیستم عصبی مرکزی ایجاد مـی‌شـود. ایـن بیمـاری یـک اخـتلال التهـابی مـزمن و عودکننـده سیسـتم اعصاب مرکزی است و سبب آسیب غلاف میلین، الیگودندروسیت‌ها و با وسعت کمتـر اکسـون‌هـا و نـورون‌هـا می‌شود. محققان در پژوهشی با عنوان «تأثیر هشت هفته تمرین منتخب یوگا بر استقامت عضلانی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس» این موضوع را بررسی کردند.

در این پژوهش که توسط سیدمحسن آوندی، استادیار فیزیولوژی ورزشی دانشگاه سمنان، اکرم حیدریان دانشجوی کارشناسی ارشدفیزیولوژی ورزشی دانشگاه سمنان، نبی‌اله اصغری‌زاده پزشک تخصصی مغز و اعصاب و محسن ابراهیمی استادیار فیزیولوژی ورزشی دانشگاه سمنان انجام شده، آمده است: «ام اس پیش‌بینی نشدنی و یکی از بیماریهای تغییردهنده زندگی فرد است زیرا به طـور معمـول بـه بهترین دوران زندگی فرد صدمه می‌زند و به تدریج به سمت ناتوانی پـیش می‌برد. شیوع این بیماری در زنان دو برابر مردان است. ام اس امید زندگی را 10 سال کمتر از سن واقعی فـرد می‌کند».

پژوهش حاضر به روش نیمه تجربی انجام شده و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعـه آمـاری تحقیـق زنـان 25  تا 45 سال مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس مراجعه کننده به انجمن بیماری‌های خـاص است که امتیاز وضعیت گسترش ناتوانی آن‌ها کمتر از 3.5 بوده است. تعداد 33  نفر از زنان مبتلا به ام اس با انتخاب و به طور تصـادفی بـه دو گروه تمرینی یوگا و گروه کنترل تقسیم شدند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، تفاوت معناداری در میانگین امتیاز استقامت عضلانی بین دو گروه کنترل و آزمـون قبـل و پس از هشت تمرین یوگا نشان می‌دهد.

پژوهشگران درباره معیارهای ورود به این مطالعه می‌گویند:«گروه تجربی به مدت هشت هفته و سه جلسه در هفته (24 جلسه) به تمرین یوگا در هوای سالن 25 تا 26 درجه سانتی‌گراد پرداخت. تعداد حرکـات جلسـه تمرین 15 حرکت در دو بخش 10 ثانیه‌ای اجرا شد و هر دو هفته 5 ثانیه به مدت کشش و یـک حرکـت جدیـد طبق اصل اضافه‌بار اضافه شد که در انتهای هشت هفته به 15 ثانیه و 18 حرکت رسید. فواصل استراحت بین هـر کشش به صورت غیرفعال بوده و نسبت آن به زمان تمرین 2:1 بود. گـروه کنتـرل تنهـا بـه فعالیـت‌هـای روزانـه پرداخت. استقامت عضلانی، 2 دقیقه پیاده‌روی برای سنجش سرعت و استقامت در راه رفتن تجویز شد».

نویسندگان این مقاله می‌گویند:«تجزیـه و تحلیل آماری بعد از تعیین نرمال بودن داده‌ها توسط آزمون کلموگراف- اسمیرنوف به وسیله آزمون T مستقل انجام گرفت. با توجه به اینکه این تأثیر احتمالی در تحقیقـات محـدودی گـزارش شـده اسـت، همچنین بـا در نظـر داشتن این موضوع که در کمتر جایی تأثیر تمرینات یوگا بر درصد چربی و ترکیب بدن بیمـاران مبـتلا بـه ام اس سنجیده شده است، پیشنهاد می‌شود، پژوهش‌های بیشتر و جامع‌تری درباره آثار این ورزش بـر ترکیـب بـدن ایـن قبیل بیماران انجام گیرد.

با وجـود ایـن، علـی‌رغـم علائـم واقعـی مربـوط بـه فـرد خسـته، تعریـف پاتوفیزیولوژی خستگی در بیماران ام اس هنوز در حال بحث و بررسی است. خسـتگی یکـی از اصـلی‌تـرین عوامل کاهش توانایی در ایـن بیمـاران بـوده و در بـیش از 70 تـا 90 درصـد بیمـاران گـزارش شـده اسـت. مکانیسم خستگی در بیماران ام اس هنوز مشخص نیست، اما اظهار عقیده محققان این است کـه عوامـل عصـبی و ایمنی می‌تواند عامل توسعه خسـتگی باشـند.

متأسـفانه حـدود 75 -95 درصـد از مبتلایـان بـه دو هورمونی بیماری ام اس از خستگی شکایت می‌کنند، در حالی که خستگی مهمترین عامل کاهش استقلال فردی و کیفیت زندگی در بیماران ام اس بوده و جزء مهمترین دلایل عدم شرکت بیماران در فعالیت‌های بدنی محسوب می‌شود. با توجه به فواید ورزش درمانی که در این باره تحقیقات معدودی هم صورت گرفته می‌توان سـایر فعالیـت‌هـای اثرگذار بر این عوامل را مورد بررسی قرار داد».

احمـدی و همکـاران در دو کـار تحقیقی جداگانه به مطالعه تأثیرات تمرین یوگا و برنامه تمرینی تردمیل بر تعادل، سرعت و استقامت راه رفتن، خستگی و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسـکلروز یس پرداختـه و بهبـود ایـن فاکتورهـا را در پایان مداخله گزارش دادند:«کلوس رد و همکارانش در تحقیقی، تـأثیر هفت هفته تمرینات یوگا بر حالت، استرس، کیفیت زندگی و فعالیت جسمانی افراد مبتلا به سرطان را سنجیده و مشخص کردنـد در افـرادی که تمرینات یوگا انجام داده بودند، مسافت طولانی‌تری را در تست 6 دقیقه راه رفتن طی کردند، اما در سـایر فاکتورها تفاوت معنـاداری وجـود نداشـت.

محققان می‌گویند:«براساس این رویکرد، تـأثیر ورزش یوگـا بـر فاکتورهـای آمـادگی جسـمانی (تعـادل، استقامت، خستگی) افراد در سال‌های اخیر توجه محققان را به خود جلب کرده است. همچنین تمرینات ورزشـی متفاوت در جهت کمک به کاهش نشانه‌های بیماری و بهبود توانایی حرکتی بیماران ام اس و بـا توجـه بـه نتـایج ضد و نقیض تحقیقات در این زمینه، بنابراین تحقیق حاضر بر این شد که، تـأثیر هشـت هفتـه تمـرین یوگـا را بـر استقامت عضلانی در زنان مبتلا به مولتیپل اسکروزیس بسنجد. شرایط ورود افـراد به پژوهش، عدم ابتلا به بیماری قلبی- عروقی، عدم سابقه ابتلا به صرع، عدم ابتلا به بیماریهای روانـی و نداشـتن سابقه بیماریهای متابولیکی بود.

بیماران یک روز قبل از شروع برنامه تمرینی، در محل مورد نظـر گـرد آمدنـد. پس از توضیحات در مورد نحوه تمرین، شدت تمرین و تعداد تکرار در هر جلسه صحبت شد، سپس گروه‌هـای تجربی و کنترل در پیش آزمون شرکت کردند. در این مرحله برای انـدازه‌گیـری اسـتقامت عضـلانی، 2 دقیقـه پیاده‌روی برای سنجش سرعت و استقامت در راه رفتن تجویز شد. فردی با فرمان رو و شروع زمان 2 دقیقـه شروع به راه رفتن نمود و پس از پایان 2 دقیقه مسافت طی شده به عنوان رکورد فرد ثبت شد».

فعالیت ورزشـی نقـش مهمی در نگهداری عملکرد مغزی بیماران دارد

در این پژوهش آمده است: «هشت هفته تمرین یوگا باعث افزایش استقامت عضلانی در گروه آزمون نسبت به گـروه کنتـرل در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس شد. این نتیجه می‌تواند نشان دهنده تأثیر تمرین یوگـا بـر افـزایش میـزان استقامت عضلانی این بیماران باشد. همسو با نتایج پژوهش حاضر در مطالعه احمدی و همکاران که بـه منظور بررسی تأثیر یوگا بر تعادل و استقامت عضلانی در بیماران مبتلا به ام اس صورت گرفت، نتـایج نشـان داد که پروتکل یوگا باعث ایجاد تفاوت معناداری در میانگین استقامت عضلانی بین گروه کنترل و آزمون شد و تمرینات فوق به عنوان روش‌های درمانی مکمل توانستند موجب افزایش استقامت عضلانی بیماران گـروه آزمـون نسبت به گروه کنترل شوند.

همچنین، کارلون و همکارانش، اثر سه هفته برنامه بازتوانی جسمانی را بر پارامترهای گام برداری بیماران مبتلا به ام اس سنجیدند. در نهایت به این نتیجه رسیدند که در پارامترهای گـام برداری تفاوت معنادری بین گروه‌ها مشاهده شد. همچنین مسافت راه رفتن و سرعت گام‌بـرداری افـزایش یافـت. در مطالعات اخیر مشخص شده است که میزان آمادگی قلبی- تنفسی بالاتر با عملکـرد بهتـر سیسـتم مغـزی - عروقی در بیماران مبتلا به ام اس همراه است. این موضوع بیان کننده این واقعیت است که فعالیت ورزشـی نقـش مهمی در نگهداری عملکرد مغزی بیماران دارد».

اطلاعات تحقیق حاضر نشان داد، «فعالیت بدنی نقش تعدیل کننـدگی ضـد التهـابی دارد. بنابراین، احتمال دارد که پتانسیل کـاهش فرآینـدهای بیمـاری را دارا باشـد. بـا توجـه بـه این‌کـه ایـن تـأثیر احتمالی در تحقیقات محدودی گزارش شده است، همچنین بـا در نظـر داشـتن ایـن موضـوع کـه در تحقیقـات اندکی، تأثیر تمرینات یوگا بر استقامت عملکردی بیماران مبتلا به ام اس سنجیده شـده اسـت، پیشـنهاد مـی‌شـود پژوهش‌های بیشتر و جامع‌تری درباره آثار این ورزش بر استقامت عملکردی این قبیل بیماران انجام گیرد».

این پژوهش در سال 1394، در همایش ملی علوم کاربردی ورزش و تندرستی منتشر شده است.