در صورت شکست مذاکرات، ایران در موضع قوی‌تری است

اندیشکده بنیاد کارنگی در گزارش خود نوشت: اولین تحلیلی که در شرایط به نتیجه نرسیدن مذاکرات به ذهن می‌رسد این است که ایران غنی‌سازی اورانیوم را از سر می‌گیرد و آمریکا نیز بدون این‌که چیز زیادی درباره واکنش جهان- از اروپا گرفته تا هند و چین – بداند تحریم‌های بیشتری را اعمال خواهد کرد. ماهیت این واکنش منوط به تعبیری است که از دلیل عدم دستیابی آنها به توافق نهایی بر سر میز مذاکره ایجاد می‌شود و بر اساس این ارزیابی می‌توان گفت که دولت ایران و همتایان غربی‌اش چه اقداماتی را اتخاد خواهند کرد.

روابط متقابل مشخص، سیاست و شرایط اقتصادی حول این توافق نشان می‌دهد که ایران در صورت عدم دستیابی به توافق در موضع بهتری از غرب به ویژه آمریکا قرار دارد. اگر توافقی حاصل نشود تهران آماده است تا در جنگ کلمات، توجه جهان را به خود جلب کند و در ازاء کشورهای آن طرف اقیانوس اطلس بایدبه دقت پیامدهای احتمالی شکست مذاکرات را مدیریت کنند.

بسیاری از کارشناسان غربی بر این باورند که حسن روحانی رئیس جمهور ایران که با وعده بهبود روابط با غرب روی کار آمده است بیش از دیگران نیازمند دستیابی به توافق است. اما ایرانی‌ها خود معتقدند که در موضعی قوی‌تر قرار دارند و در صورتی‌که بخواهند می‌توانند میز مذاکره را ترک کنند. آنها زمان را به نفع خود می‌دانند چون پیدایش داعش در کشور همسایه‌شان عراق که یک کشور شیعه- سنی تلقی می‌شد موجب بروز جنگی سنی علیه سنی در کشورهای عربی شده است.

از طرفی دیگر آنها باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا را بیشتر نیازمند دستیابی به توافق می‌دانند چون موفقیت‌های وی در عرصه سیاست خارجی کم بوده است و با توجه به ناآرامی‌ها کنونی در خاور میانه، آمریکا خواستار توازن قدرتش و مبارزه با داعش ضمن آشتی با ایران است. از طرفی دیگر در صورت شکست مذاکرات اوباما با حملات بیشتری در خانه مواجه خواهد بود و کنگره که هم اکنون توسط حزب جمهوری خواه احاطه شده است وی را به ساده انگاری و از دست دادن زمان برای به موفقیت رسیدن با ایرانی‌ها متهم خواهد کرد.

اما بر خلاف این، ایرانی‌ها با استقبال مواجه شده و به این دلیل که بر خواسته‌شان پافشاری کرده‌اند مورد تقدیر قرار می‌گیرند.

اگر مذاکره کنندگان میانه روی ایران نتوانند با آمریکا به توافق برسند، گفته خواهد شد که این اشتباه آنها نبوده است و در ازا عدم تمایل آمریکایی‌ دلیل این مشکل بوده است. علاوه بر این ایرانی‌ها می‌دانند که تأثیرات تحریم‌ها کمرنگ شده است و روسیه، چین، هند و کره جنوبی تمایل کمتری برای پیروی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران دارند.

بنابراین آمریکا برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران در صورت شکست مذاکرات باید برای جمع‌آوری ائتلافی بین‌المللی به منظور جبران این وضعیت تلاش کند.

این اندیشکده آمریکایی در ادامه نوشت: مسأله ازسرگیری غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد در ایران و زمان آن به شرایط شکست مذاکرات بستگی دارد. به طورقطع اگر آمریکا بخواهد تحریم‌ها را افزایش دهد ایران به سطح غنی‌سازی اورانیوم خود در گذشته باز خواهد گشت و احتمالا" تلاش خواهد کرد تا ظرفیت غنی‌سازی کنونی‌اش را دو برابر کند و به برنامه‌های تحقیق و توسعه خود ادامه دهد.

ایران همچنین تأکید خواهد کرد که سلاح هسته‌ای موجب افزایش سطح امنیتش نمی‌شود و برنامه هسته‌ای‌اش را تنها به دلیل رفع نیازهای داخلی‌اش و طبق حقوق بین‌المللی‌اش دنبال می‌کند.

بنیاد کارنگی همچنین به تأثیرات اقتصادی تحریم‌ها پرداخت و افزود: اگر تحریم‌های بیشتری علیه ایران وضع شود، این کشور به این دلیل که تجربه‌ای چندساله از تحمل تحریم‌های اقتصادی دارد می‌تواند از پس آن برآید، اگر چه بهبود روابط با غرب و لغو تحریم‌های بین‌المللی منافع اقتصادی زیادی برای آنها به همراه دارد.

مقامات ایرانی امیدوارند بتوانند شرایط اقتصادی کشور را در مدت زمانی یک یا دو ساله که مذاکرات به نتیجه برسد با ثبات نگه دارند که اگر بتوانند چنین کاری بکنند ایران در موضع قدرت به مذاکرات وارد خواهد شد. اما واقعیت این است که برخی هم‌پیمانان آمریکا شامل کره جنوبی، ژاپن و هند در صورت شکست مذاکرات به میزان زیادی از عواقب آن متأثر خواهند شد. از این رو شاید این کشورها همانند گذشته پیرو تحریم‌ها نباشند.

دولت ایران همچنین در صورت موفقیت‌آمیز نبودن این تلاش‌های دیپلماتیک می‌تواند به دو نکته خاص اتکا کند؛ هدف ایران این است که به جهان اعلام کند که گروه 1+5 خواستار توافق نبود. ایران انگشت اتهام را بیشتر به سمت کنگره آمریکا و نه دولت این کشور خواهد گرفت و خواهد گفت که خواست رئیس جمهور برای حصول توافق در انتظار موافقت لابی صهیونیستی است.

ایران علاوه بر این با اتکا به این‌که به توافق اولیه ژنو پایبند بوده و طبق برنامه اقدام مشترک بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را به حالت تعلیق درآورده است، واشنگتن را به عدم تمایل برای سازش از ابتدای این جریان متهم خواهد کرد.

با این حال ایران و آمریکا هر دو نیازمند دستیابی به توافق هسته‌ای هستند و برای پرهیز از سناریوی عدم حصول توافق و نزدیک شدن به سازش تلاش می‌کنند.

آمریکایی‌ها همچنین علاوه بر تمرکز روی توافق با ایران به هم‌پیمانان اروپایی‌شان به علاوه شرکای بین‌المللی‌شان توجه می‌کنند. آنها برای کم کردن پیامدهای عدم دستیابی به راه‌حل نهایی به این هم‌پیمانانشان نیاز دارند.

اگر کشورهای اروپایی و آمریکا نتوانند به توافق برسند باید برای پاسخ دادن به این شکست از خود خلاقیت نشان دهند و پیامی را برای تشریح دلیل عدم موفقیتشان آماده کنند. بنابراین، حفظ شرایط کنونی و تلاش برای تمدید مذاکرات راه بهتر و ساده‌تری برای ازسرگیری مسیر دیپلماتیک در صورت به نتیجه نرسیدن تا ضرب‌الأجل 24 نوامبر خواهد بود.