خریداران نفت در لاک دفاعی

هراس از ویروس کرونا که بازار نقدی نفت را با ریزش چشمگیری مواجه کرده بود، اکنون به بازار آتی نیز سرایت کرده است. گرچه در ابتدا انتظار می‌رفت اثر این بحران چینی موقتی باشد، به تدریج گسترش تبعات آن معامله‌گران طلای سیاه را نگران‌تر کرد. آمارها نشان می‌دهد مدیران سرمایه‌گذاری بازارهای آتی بیش از دو سوم نفتی را که طی ماه‌های پیشین خریداری کرده بودند در هفته‌های اخیر فروخته‌اند. به این ترتیب، آرایش موقعیت‌های خرید و فروش در قراردادهای آتی طلای سیاه به بدبینانه‌ترین حالت خود در یک سال گذشته رسیده است.

با وجود رشد قیمت‌ها در بازار نفت در روز گذشته، فعالان بازار به آینده طلای سیاه دست‌کم تا وقتی که بحران ویروسی در چین رفع نشده، امیدوار نیستند. به نظر می‎رسد با توجه به افزایش بی‌وقفه تعداد مبتلایان به ویروس کرونا و مرگ بیش از هزار نفر در اثر ابتلا به این ویروس، تا رسیدن به شرایطی که بتوان به بهبود بازار نفت امیدوار بود فاصله زیادی مانده است. آمار و اطلاعات منتشر شده از بازار آتی نفت نیز نشان از احتیاط شدید معامله‌گران و ناامیدی آنها از بهبود قیمت‌ها دارد. برخی گزارش‌ها از افزایش حجم قراردادهای فروش در بازار آتی و آپشن نفت و دیگر فرآورده‌های نفتی برای سومین هفته طی چهار هفته اخیر خبر می‎دهند؛ درحالی‌که بازار آتی نفت برنت نیز برای اولین بار در موقیعت کاملا کونتانگو قرار گرفته که نشان از مازاد عرضه شدید در بازار این نفت شاخص دارد. بر این اساس هرچند قیمت‌ها در روز گذشته در مسیر افزایشی قرار گرفت، اما احتمال تداوم این مسیر اندک است. روز گذشته با توجه به رشد بازار‌های دیگر و احساس مثبت و البته مقطعی به وجود آمده، دو نفت شاخص برنت و WTI با افزایش حدود ۲درصدی روبه‌رو شدند. در معاملات این روز تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۸ به وقت تهران) بهای نفت برنت با یک دلار و ۲۶ سنت افزایش معادل ۳۷/ ۲درصد به کانال ۵۴ دلاری برگشت. نفت شاخص آمریکا نیز ۸۹ سنت افزایش یافت تا هر بشکه نفت با قیمت ۴۶/ ۵۰ دلار به فروش برسد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که بهای نفت به‌دلیل ضعف در تقاضا باز هم سقوط خواهد کرد و در صورت عدم کنترل ویروس کرونا ممکن است به سطوح کمتر دیده شده از سال ۲۰۱۷ برسد. رشد قیمت‌ها در روز گذشته درحالی بود که بهای طلای سیاه روز دوشنبه به‌عنوان اولین روز معاملاتی هفته در بازارهای جهانی به کف ۱۳‌ماهه خود رسید.
  احتیاط در بازار آتی طلای سیاه

خبرگزاری رویترز در گزارشی به قلم جان کمپ، تحلیلگر حوزه انرژی، بازار نفت را از زاویه معاملات آتی بررسی کرده است. به گفته کمپ، صندوق‌های پوشش ریسک (hedge funds) برای سومین بار در چهار هفته گذشته به علت نگرانی از تاثیر مخرب کرونا بر تقاضای فروشندگان سنگین بازارهای آتی‌ نفت و فرآورده‌های آن بودند. این کارشناس می‌نویسد: «صندوق‌های پوششی و دیگر نهادهای مدیریت پول معادل ۱۳۱ میلیون بشکه نفت را در هفته منتهی به چهارم فوریه فروخته‌اند.» براساس این گزارش، نهادهای مدیریت سرمایه‌گذاری نیز معادل ۳۶۷ میلیون بشکه نفت را از هفتم ژانویه فروخته‌اند. این نهادها در سه ماه گذشته ۵۳۳ میلیون بشکه نفت خریده بودند که با فروش بخش بزرگی از آن نشانه‌‌هایی از معکوس شدن روند بازار در معاملات بروز پیدا کرده است. پیش از این و در ابتدای انتشار خبر شیوع ویروس کرونا تحلیل غالب کارشناسان آتی مبتنی بر موقتی بودن تاثیر این ویروس بر بازار بود؛ به‌طوری‌که انتظار یک بهبود دوره‌ای در رشد تقاضا می‌رفت. اما با ادامه‌دار شدن بحران ویروسی، ترس از به قعر کشیده شدن بهای نفت بر بازار سایه افکنده ‌است.

کمپ در این گزارش می‌گوید، تمرکز فروش در معاملات نفت‌خام و میان‌تقطیرها دیده می‌شود، زیرا این کالاهای انرژی بیشترین تاثیر را از کاهش تولید و حمل‌و‌نقل در پرجمعیت‌ترین کشور جهان می‌پذیرند. طبق گزارش کمپ در هفته گذشته صندوق‌های پوشش ریسک اقدام به فروش ۵۶ میلیون بشکه نفت‌خام آمریکا (WTI) و ۵۰ میلیون بشکه نفت برنت کرده‌اند. با وخیم‌تر شدن اوضاع، پتروچاینا گفته است تولید روزانه‌ پالایشگاه‌هایش را به میزان ۳۲۰ هزار بشکه کاهش خواهد داد که حدود ۱۰درصد تولید کلی این شرکت چینی است. پتروچاینا از تصمیمش برای کاهش بیشتر تولید در ماه آینده میلادی نیز خبر داده است. علاوه بر این پالایشگران دولتی چین نشانه‌هایی از کاهش روزانه ۹۰۰ هزار بشکه‌ای در این ماه  بروز داده اند.

کمپ بر این باور است که بازار نفت وارد «رکود شدیدی» شده است. او می‌گوید در صورت کنترل موفق این بیماری و برگشتن کسب و کار‌ها به حالت طبیعی، این رکود ناشی از ویروس کرونا کوتاه‌مدت خواهد بود و بیشتر روی اقتصاد چین و نه دیگر کشور‌ها تاثیر می‌گذارد. این تحلیلگر افزوده: «دولت چین و کسب‌و‌کارها درحال فرستادن سیگنال‌هایی مبنی بر طبیعی شدن تدریجی فعالیت‌های تجاری و حمل‌ونقل پس از دو هفته تعطیلی به‌دلیل تمدید سال نو چینی هستند. اما اگر موج دوم شیوع کرونا در بقیه نقاط چین انتشار پیدا کند و باعث تعلیق اجباری فعالیت‌های تجاری شود، رکود بسیار طولانی‌تر و تاثیر جهانی از آن غیر‌قابل ‌اجتناب خواهد بود.»در همین راستا «اس‌اند‌پی گلوبال‌ پلاتس» دو سناریوی خوش‌بینانه و بدبینانه درباره تاثیر بحران کرونا بر تقاضای نفت چین طراحی کرده است. به گزارش این منبع خبری-تحلیلی، در بهترین حالت تقاضای جهانی روزانه نفت با کاهشی ۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای در ماه جاری مواجه می‌شود و در بدترین سناریو این میزان به ۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. علاوه بر این تولید روزانه پالایشگران چینی به باور این منبع در بهترین حالت به ۱۲ میلیون بشکه و در بدترین حالت به ۱۱ میلیون بشکه خواهد رسید. عملکرد این پالایشگاه‌ها پیش از این حدود ۱۳ میلیون بشکه در روز بود.
  نفت در وضعیت «کونتانگو»

در این شرایط که پالایشگران چینی تمایلی به خرید نفت ندارند و خواهان به تعویق افتادن محموله‌ها هستند، گزارش‌ها از درخواست سه شرکت بزرگ نفتی (ویتویل، رویال داچ شل و لیتاسکو) برای اجاره تانکر به منظور ذخیره نفت به فروش نرسیده خبر می‌دهند. براساس گزارشی از بلومبرگ، نفت برای اولین بار در یک‌سال اخیر کاملا وارد ساختار «کونتانگو» شده است. در این ساختار، وضعیت بازار آتی به شکلی درمی‌آید که قیمت‌ها در آینده چند ماهه بیشتر از قیمت نفت برای سررسیدهای نزدیک‌تر است. در این حالت، فروشندگان نفت به نگه داشتن نفت حتی با هزینه میلیون‌ها دلار برای ذخیره در نفتکش‌ها ترغیب می‌شوند تا بتوانند محموله خود را در آینده با قیمت بالاتر بفروشند. به گفته کارشناسان، وقوع وضعیت کونتانگو نشانگر عرضه مازاد در بازار و ضعف آن است. بارن شیلدراپ، تحلیلگر بازار‌های کالایی در بانک سوئدی SEB AB به بلومبرگ گفته است: «وقتی مازاد عرضه مانند حالا در بازار وجود دارد، باید قیمت‌های با سررسید دورتر بیشتر باشند تا هزینه‌های ذخیره نفت در این مدت را جبران کند.» او افزود: «اولین بار در یک‌سال گذشته است که شاهد وقوع کونتانگو کامل هستیم.» به گفته تاجران نفت، در وضعیت موجود قیمت نفت در هر ماه ارزان‌تر از بهای آن در ماه بعد است.
  ناامیدی از اوپک

با ظهور نشانه‌های متعدد از مازاد عرضه در بازار، بسیاری از فعالان نفت به واکنش اوپک‌پلاس برای موازنه عرضه و تقاضا چشم امید داشتند، اما هر روز که به چهارم ژانویه یعنی تاریخ شروع نشست عادی این گروه نزدیک می‌شویم، اتخاذ تصمیمی مبنی بر برگزاری نشستی فوق‌‌العاده پیش از این موعد معنای خود را بیش از پیش از دست می‌دهد. کمیته ویژه اوپک‌پلاس که هفته گذشته پس از سه روز مذاکره پیشنهاد کاهش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای در روز را داد، با عدم تمایل روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین متحد غیرعضو اوپک مواجه شد. روسیه ابتدا از عدم اطمینان خود از فرارسیدن زمان مناسب برای کاهش تولید خبر داد و بعد اظهار کرد به وقت بیشتری برای بررسی موضوع نیاز دارد. براساس منابع خبری مختلف، انتظار می‌رفت این کشور با جمع‌بندی نظرات در آخر هفته گذشته، نظر نهایی خود را در ابتدای هفته جاری اعلام کند. به‌‌رغم اعلام حمایت ضمنی ایران، آذربایجان و قزاقستان علاوه بر عربستان و متحدان استراتژیکش مانند امارات و کویت از طرح اوپک‌پلاس، الکساندر نواک دیروز گفت هنوز در حال بررسی پیشنهاد این گروه با ۲۳ عضو است. برخی تحلیلگران معتقدند چون روسیه با نفت ۵۰دلاری نیز دچار کسری بودجه نخواهد شد و با نفت ۴۰ دلار نیز به مشکل نمی‌خورد، تمایلی به ملحق شدن به توافقی جدید برای کاهش تولید ندارد. علاوه بر این خبرهایی تایید نشده از برنامه‌ریزی وزیر نفت ایران برای حضور در نشست چهارم مارس اوپک‌پلاس منتشر شده است که نشان‌ می‌دهد فعلا احتمال برگزاری نشست فوق‌العاده بسیار پایین است.