چند نکته درباره "سلطان وساطت"

 سلطان قابوس بن سعید، پادشاه عمان روز گذشته پس از تحمل یک دوره بیماری در سن ۷۹ سالگی درگذشت. ایران و عمان از روابط مشترک دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی نزدیکی برخوردار هستند و سلطان قابوس در همه این سال‌ها نقش میانجی را میان ایران و آمریکا ایفا می‌کرد.

سلطان قابوس یک میانجی موثر در مناقشات منطقه محسوب می‌شد و به عنوان پادشاه یک کشور کم‌حاشیه عربی رابطه‌ای دوستانه با ایران داشت و می‌توان گفت او مانند یک پل ارتباطی، ایران را به کشورهای شیخ نشین خلیج فارس وصل و همچنین در راستای چالش‌های دامنه دار ایران و غرب وساطت می‌کرد.

در ادامه چند نکته درباره سلطان وساطت بخوانید:

۱ـ قابوس کشور عمان را که در آغاز زمامداریش سخت عقب‌افتاده و منزوی از دنیا بود به سوی پیشرفت اقتصادی هدایت کرد. او با استفاده از منابع ارزی ناشی از درآمدهای نفتی و جهانگردی، زیرساخت‌هایی را ایجاد کرد و مسکن و مدرسه و بندرگاه ساخت. خودش نیز با استفاده از این منابع، ثروت شخصی عظیمی اندوخت و در برخی رسانه‌ها به عنوان یکی از ۱۰ پادشاه ثروتمند جهان معرفی شد.

۲ـ ایران نخستین کشور منطقه بود که حکومت سلطان قابوس - در پی کودتا علیه پدرش - را در سال ۱۹۷۰ به رسمیت شناخت. نقش اصلی در پشتیبانی از نیروهای نظامی عمان و حتی رویارویی مستقیم با شبه نظامیان چپ‌گرای ظفار در شورش ظفار بر عهده نیروهای نظامی ایران بود که به موجب عملیات نظامی ارتش شاهنشاهی ایران در ظفار ایران توانست زمام امور را در سال ۱۹۷۵ به سلطان قابوس بازگرداند. از آن هنگام تاکنون به عقیده برخی تحلیلگران عرب، سلطان قابوس حکومتش را مدیون ایرانی‌هایی می‌داند که در روزهای سخت به یاری‌اش شتافتند.

۳ـ عمان پس از انقلاب اسلامی و در طول چهل سال گذشته نیز همیشه رابطه خوبی با ایران داشته است. البته این رابطه در سه سال اول انقلاب بسیار کم‌رنگ شده بود. با این حال رفته‌رفته این رابطه دوباره محکم شد و در وقایع و چالش‌های مختلفی که میان ایران و کشورهای غربی ایجاد شد، عمان همیشه به عنوان «میانجی ساکت» عمل کرده‌است.

۴ـ در طول ۸ سال دفاع مقدس برخلاف بسیاری از همسایگان در خلیج فارس، عمان موفق به حفظ روابط دیپلماتیک با هر دو طرف شد و از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد برای پایان دادن به جنگ حمایت ‌کرد. علاوه بر این، پس از دوران دفاع مقدس نیز عمان با وساطت بین ایران و عربستان سعودی مذاکراتی برای برقراری روابط دیپلماتیک بین این دو کشور و همچنین ایران و انگلستان انجام داد.

۵ـ سلطان قابوس در سال ۱۳۸۸ پس از انتخاب محمود احمدی‌نژاد به عنوان رییس‌جمهور برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی به ایران سفر کرد. نیویورک‌تایمز با انتشار مقاله‌ای در این باره نوشت: «عمان ارتباطش با ایران را زیادتر کرده و با اعراب نیز اختلاف پیدا کرده‌است. تمایل عمان بیشتر به ایران است تا به عربستان.» در سال ۱۳۹۲ نیز سلطان قابوس بعد از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری به ایران سفر کرد و به او تبریک گفت و در اسفندماه همان سال حسن روحانی به دعوت رسمی سلطان قابوس، به منظور گفتگو با رهبران عمان یک سفر دو روزه به این کشور داشت.

۶ـ روابط اقتصادی ایران و عمان از سال ۱۳۴۹ شمسی با صدور مواد پاک‌کننده و روغن آغاز شد و متعاقب آن بانک ملی و هواپیمایی ایران دفاتر خود را در مسقط  گشودند و با پیروزی انقلاب اسلامی این روابط روندی رو به رشد به خود گرفت. در مردادماه سال ۱۳۸۸ در سفر امیر عمان به تهران یک قرارداد ۷ میلیارد دلاری در حوزه گازی کیش که تا ۱۲ میلیارد قابل توسعه بود، بین دو کشور منعقد شد. حجم مبادلات اقتصادی بین ایران و عمان در سال ۲۰۱۰(۱۳۸۹–۱۳۸۸) بیش از ۵۰۰ میلیون دلار بوده که صادرات ایران ۱۱۶٫۷ و صادرات عمان به ایران ۴۴۶٫۲ میلیون دلار بوده‌است.

۷- عمان همواره از حق ایران برای دستیابی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای حمایت کرده‌ است. موضع رسمی دولت عمان در مورد برنامه هسته‌ای ایران این‌گونه بوده است: «سلطان امیدوار است که واشنگتن برای حل و فصل بحران بر سر برنامه هسته‌ای ایران وارد گفتگوی مستقیم با تهران خواهد شد. سلطنت هیچ دلیلی برای باور نکردن تضمین‌های ایران ندارد که می‌گوید برنامه اتمی ایران صرفاً مقاصد غیرنظامی دارد. این منطقه، بدون شک، نمی‌خواهد هیچ رویارویی نظامی یا هر تنشی را شاهد باشد.»

۸- در ۲۷ تیرماه ۱۳۹۶ دونالد ترامپ (رئیس‌جمهور آمریکا) در تماس تلفنی با سلطان قابوس از وی خواست که برای مقابله با «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران» در خاورمیانه کمک کند. آن دو همچنین «راه‌های حل و فصل درگیری‌های منطقه‌ای» را مورد گفتگو قرار دادند.

۹ـ سلطان قابوس در طول حیاتش ازدواج نکرد و هیچ همسر و فرزندی ندارد. برای همین جانشینی او به هیثم‌بن طارق، پسرعمویش رسید. او گهگاهی به عنوان فرستاده ویژه سلطان قابوس فعالیت داشته و پیش‌تر نیز در وزارت خارجه عمان کار می‌کرده است.