یک گام تا پایان بحران در یمن

 روزنامه ابتکار در یادداشتی به قلم محمدرضا ستاری نوشت:

شبکه الجزیره به نقل از منابع آگاه گزارش داد که در راستای دیدار برادر مهدی المشاط، رئیس شورای عالی سیاسی یمن و خالد بن سلمان برادر محمد بن سلمان، یک کمیته سیاسی و نظامی میان انصارالله و سعودی‌ها به منظور توقف درگیری‌ها و حملات هوایی تشکیل شده است.
هر‌چند تا عصر دیروز طرف‌های یمنی و سعودی در‌مورد این خبر واکنشی نشان نداده‌اند، اما این منابع به الجزیره گفته‌اند مذاکراتی میان دو طرف در جریان است که هدف آن اعلام آتش‌بس و توقف درگیری است. پس از عملیات نظامی انصارالله در نجران و پیش از آن پیشنهاد آتش‌بس حوثی‌ها به عربستان، بسیاری از ناظران از تمایل دو طرف به خصوص سعودی‌ها به منظور کاهش درگیری در یمن خبر داده بودند. در همین راستا و همزمان با کاهش حملات هوایی نیروهای ائتلاف عربی و ابراز تمایل محمد بن سلمان نسبت به آغاز مذاکرات سیاسی میان دو طرف، گفته شده که این گفت‌و‌گوها از حدود یک ماه پیش آغاز شده و سعودی‌ها به طرف یمنی پیشنهاد کرده‌اند که در راستای کاهش تنش‌ها یک کمیته دو جانبه به منظور تحقق کامل آتش‌بس تشکیل شود.

چهار سال و نیم پس از بحران

چهار سال و نیم پس از آغاز عملیات توفان قاطع توسط ائتلاف عربی به رهبری عربستان در یمن که منجر به کشته شدن هزاران نفر، آواره شدن میلیون‌ها نفر و نیز تخریب گسترده زیرساخت‌های یمن به عنوان فقیرترین کشور عربی شده است، اکنون با نامتقارن شدن جنگ برای سعودی‌ها، زمزمه‌هایی از تلاش آنها برای خروج آبرومندانه از یمن بیش از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد. در این جنگ که به گفته یکی از مسئولان سازمان ملل اوضاع یمن را تبدیل به جهنم روی زمین کرده و تقریباً نیمی از جمعیت این کشور را در معرض سوء‌تغذیه و بیماری‌های واگیردار قرار داده است، چند نکته مشخص و واضح وجود دارد که نشان از تغییر معادلات جنگ در یمن می‌دهد.

نخستین مورد، نقش برآب شدن تمامی راهبردهای عربستان و ائتلاف در این جنگ بود. استراتژی آنها در طول سواحل دریای سرخ، صنعا و بندر الحدیده سبب شد تا یمن باتلاق سعود‌ی‌ها لقب بگیرد. چهار سال قبل مقامات عربستان قاطعانه مدعی بودند که این عملیات حداکثر دو هفته به طول می‌انجامد، اما گذر ماه‌ها و سال‌ها نشان داد که حوثی‌ها چیزی برای از دست دادن نداشته و در سنگرهای خود همچنان مقاومت می‌کنند. به همین دلیل با افزایش هزینه‌های اقتصادی، تلفات جانی و نیز شکست بین‌المللی، عربستان اکنون بیش از هر زمانی خواستار خروج از بحران یمن است.

یک واقعیت غیر قابل انکار

دومین مورد نشان داد که حوثی‌های یمن یک واقعیت اجتماعی و سیاسی در این کشور هستند. هر‌چند رسانه‌های غربی از آنها با عنوان شورشی نام می‌برند، اما باید مدنظر داشت که حوثی‌ها 35 درصد جامعه یمن را تشکیل داده و اساساً این میزان از جمعیت یک کشور نمی‌تواند به عنوان شورشی قلمداد شود. آنها پس از سال‌ها سرکوب توسط علی عبدالله صالح دیکتاتور مخلوع این کشور، پس از انقلاب یمن خواستار مشارکت در قدرت کشورشان بودند که این موضوع با راهبردهای ریاض در ژئوپلتیک مرزهای جنوبی شبه‌جزیره ناهمخوانی‌های ماهوی داشت. حالا پس از چهار سال و نیم جنگ خانمانسوز، به نظر می‌رسد که این واقعیت هر‌چند دیر‌هنگام، اما سرانجام از سوی ائتلاف عربی و جامعه جهانی پذیرفته شده است.

شکاف در ائتلاف عربی

سومین مورد در‌خصوص تحولات یمن به اختلافات اساسی در میان اعضای ائتلاف عربی مهاجم باز‌می‌گردد. اوج این اختلافات در عدن میان امارات و عربستان دیده شد؛ جایی که شورای انتقالی جنوب با حمایت امارات کنترل این بندر را به دست گرفته و دولت مستعفی یمن را که مورد حمایت عربستان است ناچار به گریز از این شهر کرد. این موضوع به گفته کارشناسان یکی از مهم‌ترین عوامل احتمالی فروپاشی کامل ائتلاف عربی عنوان شد؛ هر‌چند اکنون پس از مذاکرات صورت گرفته نیروهای تحت حمایت امارات کنترل عدن را به دولت مستعفی منصور هادی واگذار کردند.

این امر در پیوند خوردن به خروج نیروهای امارات از یمن، به گفته تحلیلگران یکی از نمودهای بارز نامتقارن شدن معادلات جنگ کلاسیک برای نیروهای ائتلاف عربی در یمن بوده و آنها را سرانجام ناچار به فکر چاره‌جویی برای خروج از این بن‌بست کرده است.

اضطرار امنیتی عربستان و امارات

چهارمین موضوع بحث اضطرار امنیتی عربستان و امارات طی ماه‌های اخیر است. پس از افزایش حملات چشمگیر انصارالله به مواضع نیروهای سعودی و اعلام این‌که حوثی‌ها توان حمله به تمامی نقاط این دو کشور را دارند، موضوع حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و نیز عملیات نظامی انصارالله در نجران، برگ معادلات جاری را به طور کامل برگرداند. حمله به آرامکو و خسارت‌های مالی و روانی آن و نیز متعاقب آن عملیات نجران مسئله آسیب‌پذیری امارات و عربستان را برملا کرده و این امر با پیوند خوردن به بحث چالش‌های داخلی عربستان و نیز تحت‌تاثیر قرار گرفتن افکار عمومی بین‌المللی در‌خصوص جنگ خون‌بار یمن، سبب شده تا ریاض و ابوظبی به فکر خروج هر‌چه زودتر از بحران یمن باشند. در این میان امارات با مانور در عدن اهرم فشاری را برای مذاکرات آتی و نیز جلوگیری از تقبل هزینه‌های بیشتر در اختیار گرفته و عربستان به گفته کارشناسان قصد دارد از تحولات پرشتاب کنونی منطقه بهره‌برداری کرده و خود را از این بن‌بست سیاسی و نظامی هر‌‌چه زودتر خلاص کند.