برنامه‌های تلویزیون و سینما سطح‌بندی شوند

 رییس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن تشریح برخی راهکارها در راستای ارتقای سطح سواد سلامت روان جامعه، اظهار کرد: سطح بندیِ مفهوم و محتوای برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی و سینمایی بر اساس رشد شناختی و سن مخاطب یکی از مهم‌ترین اقدامات جهت ارتقای سلامت روان جامعه است؛ چراکه بی‌توجهی به این اصول آسیب‌های جبران‌ناپذیری در سطح جامعه به دنبال خواهد داشت.

دکتر محمدرضا غفارزاده رزاقی همزمان با هفته سلامت روان در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه آخرین پیمایش سلامت روان کشور در سال ۹۱ در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال انجام شد، گفت: بر اساس نتایج این طرح ۲۳.۶ درصد جمعیت کشور یکی از اختلالات روانی را گزارش کردند که از این میان ۸۸ درصد اختلالات شناسایی شده در شهر تهران بوده است.

وی با بیان اینکه در شاخص‌های بررسی شده ۱۲.۷ درصد علائم افسردگی و ۱۴.۶ درصد علائم گروه اضطرابی را داشتند، گفت: در هر دو گروه آمار اختلالات زنان نسبت به مردان بیشتر بوده است.

جذب کارشناسان سلامت روان در مراکز خدمات جامع سلامت

وی با اشاره به جذب کارشناسان سلامت روان در کلیه مراکز خدمات جامع سلامت به دنبال اجرای طرح تحول سلامت، اظهار کرد: در کلیه مراکز، غربالگری در ۳ حوزه سلامت روان، سلامت اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به خصوص در زمینه خشونت خانگی و کودک آزاری انجام شده و افراد دارای اختلال برای تشخیص‌گذاری، مداخلات روانشناختی و دریافت خدمت ارجاع داده می‌شوند. همچنین به افراد فاقد اختلالات روانپزشکی خدماتی از قبیل آموزش‌های روانشناختی پیشگیرانه از جمله آموزش مهارت‌های زندگی، آموزش مهارت‌های فرزندپروری، آموزش نوجوان سالم من، برنامه تقویت بنیان خانواده و خانواده توانا ارائه می‌شود.

ضرورت اجباری شدن مشاوره‌های فرزندپروری و ازدواج

این روانشناس در پاسخ به ضرورت اجباری شدن دریافت خدمات و مشاوره‌های فرزندپروری و ازدواج در کشور، اظهار کرد: اگرچه این آموزش‌ها در کشور ما اجباری نیست، با این حال اتفاق مثبت، بازنگری و تغییر محتوای مشاوره‌های پیش از ازدواج و اضافه شدن مباحث اجتماعی تحت عنوان فرزندپروری و مهارت‌های زندگی است که توسط کارشناسان مراکز خدمات جامع سلامت در جلسات هفت ساعته ارایه می‌شود که با استقبال بسیار بالایی مواجه شده‌اند.

وی ادامه داد: البته در کشوری مانند سوئد، زوجین قبل از بارداری باید ۱۰۰ ساعت آموزش اختصاصی با مضمون فرزندپروری و مهارت‌های زندگی گذرانده و گواهینامه اعتباری دریافت کنند که مطمئنا این گونه حمایت‌ها و روش‌ها فیدبک و تاثیر مثبت بسیار بالاتری خواهد داشت.

غفارزاده با بیان اینکه آموزش‌ها و مشاوره‌های سلامت روان در مراکز جامع سلامت به صورت انگیزشی و ترغیبی ارایه می‌شود، عنوان کرد: همچنین افراد با شرکت در این جلسات مطالب ارایه شده را به صورت شبکه‌ای در اختیار اطرافیان خود قرار می‌دهند که مطمئنا در جهت ارتقای سلامت جامعه بی‌تاثیر نیست.

غفارزاده با اشاره به خدمات سلامت روان ارایه شده در منطقه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اظهار کرد: در طول یک سال گذشته ۵۰۶ هزار و ۸۱۰ خدمت روانشناختی به حدود ۱۲۷ هزار نفر مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت دانشگاه توسط کارشناسان سلامت روان ارائه شده است.  

الزامات ارتقای سطح سواد سلامت روان جامعه

این عضو هیات علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه ارتقای سطح سواد سلامت روان جامعه از تاثیرگذارترین راهکارها جهت ارتقای سلامت روان است، اظهار کرد:‌ تحقق این امر نیازمند همکاری تمامی دستگاه‌ها و ارگان‌های ذیربط و ارایه یک سری آموزش‌های عمومی و اجباری در تمامی سطوح جامعه است.

چه زمانی آموزش‌های سلامت روان تاثیرگذار است؟

وی با اشاره به طرح مثبتی که سال‌های گذشته آغاز ولی به دلایلی متوقف شد، تصریح کرد: چند سال گذشته "طرح ۶ ساعته آموزش عمومی و اجباری جهت شناسایی مواد و پیشگیری" به کلیه دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی ابلاغ شد و طی آن کلیه کارمندان دولت موظف به گذراندن آن بوده و اجرای آن نیز در سطح مدرسه برای کادر آموزشی و اجرایی، انجمن اولیا و دانش‌آموزان اجباری بود، بنابراین زمانیکه این آموزش‌ها گسترده و همه جانبه باشد، ارتقا و تاثیر موردنظر محقق می‌شود، با این حال متاسفانه اجرای آن متوقف شد.

رییس گروه سلامت روانی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه آموزش‌های مرتبط با سلامت روان از جمله مهارت‌های زندگی برای تاثیرگذاری بیشتر باید همه‌جانبه و برای کلیه سطوح از کودکان، خانواده‌ها و مسئولان ارایه شود، گفت: در این صورت می‌توان انتظار داشت که با ارتقای سطح سواد سلامت جامعه، سلامت روان به صورت واقعی ارتقا پیدا کند.

لزوم بکارگیری مشاوران و روانشناسان در برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی

وی با تاکید بر ضرورت برقراری تعامل و ارتباط بیشتر رسانه‌ها و به خصوص صدا و سیما با دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت، تصریح کرد: کاش همانگونه که بخش اعظمی از برنامه‌های تلویزیونی به تبلیغات و صنایع غذایی بعضا ناسالم اختصاص دارد، ‌ بخشی نیز به حضور کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت روان و ارایه توصیه‌ها و مطالب مرتبط با ارتقای سطح سلامت روان مخاطبان اختصاص یابد. همچنین در فیلم‌ها، سریال‌ها و سایر برنامه‌های تلویزیونی با هدف ارتقای سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از مشاوره و راهنمایی روانشناسان و درمان‌گران استفاده کنند.

استفاده از سریال‌ها برای انتقال پیام‌های بهداشت روان

غفارزاده با اشاره به محتوای نامناسب برخی از فیلم‌های سینمایی‌ و سریال‌ها برای گروه‌های سنی خاص، ‌ عنوان کرد: این در حالیست که طی تعامل وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی با رسانه‌ها و صدا و سیما می‌توان از همین برنامه‌ها برای انتقال پیام‌های بهداشت روان استفاده کرد.

ضرورت دستیابی به زبان مشترک بین رسانه‌ها و کارشناسان سلامت روان

این روانشناس، از سلامت روان و رسانه به عنوان دو جزء جدانشدنی یاد کرد و گفت: متاسفانه رسانه‌ها و متخصصان حوزه سلامت روان در کشور ما هنوز نتوانسته‌اند در زمینه نحوه و چگونگی انتشار و انعکاس اخبار بد و سوانح و حوادث طبیعی و غیرطبیعی مانند خودکشی، زلزله، سیل و غیره، به یک ادبیات مشترک دست پیدا کنند. البته در این زمینه تلاش‌هایی صورت گرفته ولی نتیجه‌ای حاصل نشده، به عنوان نمونه سال گذشته معاونت بهداشت دانشگاه کارگاهی با همین موضوع برای خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مستقر در تهران برگزار کرد؛ ولی متاسفانه تنها دو ۲ رسانه یکی رسانه ای عمکومی و دیگری یک رسانه محلی در آن شرکت کردند، این مساله واقعا باعث تاسف است چراکه تمامی تلاش‌ها برای تعامل و دستیابی به ادبیات مشترک بین کارشناسان سلامت روان و اصحاب رسانه بی‌نتیجه باقی می‌ماند.

ضرورت سطح‌بندی برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی بر اساس سن مخاطب

رئیس گروه سلامت روانی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین سطح بندی مفهوم و محتوای برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی بر اساس رشد شاختی و سن مخاطب را ضرورت بعدی جهت ارتقای سطح سلامت روان جامعه عنوان کرد و گفت:‌ این در حالیست که در رسانه‌های ما موضوعی تحت عنوان rating و سطح بندی وجود ندارد و به همین دلیل اغلب مخاطبان سنین پایین، ناخودآگاه در معرض برنامه‌ها و محتواهای بعضا نامناسب برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی قرار می‌گیرند که آسیب‌های ناشی از این بی‌توجهی در سطح جامعه جبران ناپذیر است. البته گاهی اقداماتی صورت می‌گیرد به عنوان نمونه زمانی اعلام شد که فروش بلیط سینما برای سنین مختلف سطح بندی می‌شود ولی به دلیل عدم وجود نظارت کافی، ‌ به درستی اجرا نشد.

به اعتقاد وی، ‌ بزرگترین اتفاقی که در صورت تحقق در صدا و سیما به ارتقای سلامت روان جامعه کمک زیادی می‌کند، بحث سطح بندی برنامه‌ها، ‌ نظارت‌های تخصصی و تعامل با کارشناسان و روانشناسان این حوزه است؛ چراکه همکاری رسانه‌ها و صدا و سیما با کارشناسان و روانشناسان به ارایه برنامه‌های باکیفیت بالاتر منجر شده و مطمئنا شاهد آسیب‌های روانی کمتری از برنامه‌ها خواهیم بود.

وی ادامه داد: بر اساس طرح سطح بندی برنامه‌ها، باید پس از ارزیابی محتوا  توضیح داده شود که برنامه مذکور مناسب چه سنینی است و یا حتی زمان‌ پخش برنامه‌های نامناسب کودکان به زمان‌های پایانی شب موکول شود تا این گروه‌های سنی در معرض خطاب رسانه نباشند.

آسیب‌های روانی فضای مجازی

غفارزاده در ادامه با اشاره به فضای مجازی به عنوان ابزار دیگری که در صورت نبود کنترل به سلامت روان افراد جامعه آسیب وارد می‌کند، تصریح کرد: درصد بالایی از جمعیت عمومی ما وقت خود را پای رسانه، تلویزیون، فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند؛ این در حالیست که متاسفانه با وجود گذشت دو دهه از ورود اینترنت و موبایل، هنوز اکثر مردم  سواد و فرهنگ چگونگی استفاده از این ابزار را ندارند.

وی ادامه داد: فضای مجازی بخصوص در صورت نبود نظارت والدین و خانواده‌ها برای کودکان و نوجوانان بسیار آسیب‌زا بوده و سلامت آنان را در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی قرار می‌دهد.

ارتقای کیفیت سلامت روان، پاشنه آشیل سلامت جامعه

این عضو هیات علمی دانشگاه در حوزه سلامت روان، استراتژی پراهمیت بعدی را بحث خودمراقبتی عنوان کرد و گفت:‌ به اعتقاد بنده پاشنه آشیل سلامت جامعه ارتقای کیفیت سلامت روان و در نهایت حرکت به سمت جامعه با نشاط است که این امر مهم نیز با خود مراقبتی از طریق ارتقای سطح سواد سلامت جامعه محقق می‌شود.

غفارزاده در خاتمه با اشاره به شعار هفته سلامت روان "ارتقای سلامت روان و جامعه با نشاط"، اظهار کرد: عناوین روزهای مختلف هفته سلامت روان یعنی بحث خودمراقبتی، آموزش، فرهنگ، تحکیم خانواده و مهارت‌های زندگی همگی کاملا گویای اهداف و برنامه‌های وزارتخانه و دانشگاه در حوزه سلامت روان است و اگر تک تک افراد و مسئولان در این حوزه به عنوان مداخله کننده و تصمیم‌گیر اقدام کنند، مطمئنا طی سال‌های آینده چهره با نشاط‌تری را در کشور شاهد خواهیم بود.