تحریفات عاشورا از قرن چهارم هجری به بعد، اضافه شد / بعد از جنگ تحمیلی، در اشعار و مداحی ها، دنبال گرفتن اشک بوده ایم

این روزها به وفور شاهد تحلیل های سیاسی - اجتماعی متفاوت از واقعه عاشورا هستیم و سال هاست هر کسی با استناد به جمله ای از امام حسین (ع) یا رفتاری از آن حضرت، یک تفسیر سیاسی خاص ارائه می کند. این در حالی است که غالب این عبارات یا گزارش ها، از نظر تاریخی نقادی نشده است.

محمدرضا یوسفی عضو هیات علمی دانشگاه مفید در گفتگو با انتخاب درباره این موضوع گفت: دستیابی به روایتی معتبر و دقیق از واقعه کربلا همواره دغدغه علاقه‌مندان و پژوهشگران تاریخ عاشورا بوده است. کتاب ابومخنف (متوفای 157 ه) با نام مقتل الحسین (ع) نزدیک ترین روایت از این واقعه را گزارش کرده است. محقق ارجمند استاد محمدهادی یوسفی غروی کتاب ابومخنف را براساس منابع معتبر، بازسازی و احیا کرده است. این اثر با نام «وَقعَةُ الطَّفّ» منتشر شده و در سالیان اخیر جزء منابع اصلی واقعه عاشورا بوده است.

او افزود: «وَقعَةُ الطَّفّ» کهن‌ترین گزارش مکتوب از واقعه‌ی کربلا است و با این کتاب، به گزارشی تاریخی از واقعه عاشورا، بدون افزوده‌های متأخر، دست می یابیم. در «وَقعَةُ الطَّفّ» همه‌ نقل‌های بازمانده از کتاب ابومخنف گردآوری شده و می‌توانیم بگوییم اکنون ساختار اصلی کتاب مقتل الحسین (ع) را در اختیار است.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم در ادامه افزود: بنابر بیان برخی از متخصصین در حوزه عاشوراشناسی در مورد تاریخ عاشورا منابع را می توان به سه دوره کلی تقسیم کرد. دوره اول تا قرن چهارم هجری است که به گونه منطقی با واقعه کربلا برخورد کرده اند و شامل کتاب هایی مانند ارشاد شیخ مفید, تاریخ طبری, فتوحات ابن اعثم, مقاتل الطالبیین و همین کتاب ابو مخنف که اولین کتاب در این زمینه است هستند. دوره دوم از قرن چهارم تا هفتم هجری است که مباحث عاطفی و احساسی رشد زیادی داشته و مباحث عقلانی تقلیل یافت و تحریفات اضافه شد. دوره سوم از قرن هشتم تا قرن یازدهم هجری است که باز احساسات و تحریفات دو برابر از دوره قبل و بحثهای منطقی کمتر شد تا به امروز. لذا اگر کسی تمایل دارد که مطالب متقنی از عاشورا بداند بهتر است به منابع دست اول مراجعه کند.

یوسفی تصریح کرد: در اواخر دوران رژیم سابق، توجه به جریان حماسی عاشورا افزایش یافته و بزرگانی مانند شهید مطهری بر تحریف زدایی از این واقعه بزرگ تاریخی تاکید داشتند. پس از انقلاب نیز این روند ادامه داشته و در دوران جنگ با اشعار و مداحی های حماسی مواجهیم اما متاسفانه پس از آن به مرور زمان شاهد دوران بازگشت به عاطفه گرایی و تاکید بر احساسات و گرفتن اشک بر محتوای عاشورا و جنبه های حماسی آن هستیم. امیدوارم مراجعه به متون اصیل بتواند در جنبه معرفتی جامعه ما کمکی کند.