تحلیل "بوی باران با چاشنی تمجید

کارگردان «بوی باران» می‌گوید، در این سریال به جوانان یادآوری کردیم که اگر می‌خواهید با فروش مواد مخدر به خواسته‌ها و آرزوهای دور و درازتان برسید، باید تبعات این کار را هم بپذیرید.

 برنامه «حوالی نگاه» شب گذشته (یکشنبه ۱۰ شهریور ماه) با موضوع تجزیه و تحلیل سریال ۶۵ قسمتی «بوی باران»، با حضور رضا محبوبی و محمد ترحمی (کارشناس‌های برنامه در حوزه اجتماعی)، محمود معظمی (کارگردان) و با اجرای محمود گبرلو از شبکه یک سیما روی آنتن رفت.

ضمن اینکه تحلیل سریال «بوی باران» در تلویزیون، در این برنامه بیشتر به تعریف و تمجید از سریال و در عین حال طرح کلی معضلات اجتماعی گذشت.

در ابتدای برنامه محمود معظمی ـ کارگردان سریال «بوی باران» ـ درباره محتوای سریال و اینکه تا چه حد توانسته است مفاهیم مورد نظر خود را منتقل کند؟ بیان کرد: سریال «بوی باران» با مشقت زیادی همراه بود. سال‌ها درمورد آسیب‌های اجتماعی تحقیق شده بود و نویسندگان این تحقیق‌ها را دنبال کردند.

گبرلو در ادامه این صحبت‌های معظمی بحثی را مطرح کرد و گفت: معضلاتی که در سریال مطرح شده، معضلاتی است که واقعا به جامعه آسیب می‌زند. همانند موضوع مواد مخدر و فراتر از مواد مخدر، قاچاقچیان آن و نگاه اقتصادی که در این زمینه وجود دارد، برای اولین بار مطرح شد.

رضا محبوبی، معاون امور آسیب‌ها و مسایل اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور نیز درباره اینکه این سریال چقدر توانسته است مردم را آگاه کند، گفت: من شما را ارجاع می‌دهم به تعریف آسیب اجتماعی؛ هر رفتار یا فعلی که در مغایرت با هنجارها و ارزش‌های مورد قبول جامعه رخ بدهد به آن آسیب اجتماعی می‌گویند. اگر فعلی در مغایرت با قانون باشد به آن جرم می‌گوییم و اگر آن پدیده در مغایرت با هنجارهای اجتماعی باشد و تعداد زیادی از مردم امید به حل این مشکلات داشته باشند به آن مسئله اجتماعی می‌گویند.

او ادامه داد: این رفتارهای مغایر هنجارها و ارزش‌ها صرفا جنبه فردی ندارند؛ مثلا یک ابزاری مثل رسانه نیز در این میان رسالت‌هایی دارد. باید به این نکته توجه داشت که مسئله و آسیب اجتماعی ریشه در جامعه دارد؛ به این معنا که فردی که دچار آسیب اجتماعی شده است، اگر در یک جای دیگری زندگی می‌کرد، شاید درگیر این آسیب نمی‌شد. خیلی از آسیب‌های اجتماعی ریشه در ساختارهای جامعه دارند و عواقب این آسیب‌ها به فرد و جامعه آسیب می‌زند؛ بنابراین ما باید در جامعه از ابزارهای مختلف (رسانه) استفاده و کوشش کنیم با استفاده از این ابزارها، ذهن عمومی جامعه را درگیر کنیم.

محبوبی با بیان اینکه «باید از دیدگاه بیننده نیز پیمایش صورت بگیرد، ولی از نظر کارشناسی همین که یک کار نمایشی توانسته به این موضوعات بپردازد، یکی از معیارهای موفقیت را دارد»، خاطرنشان کرد: این سریال به موضوعاتی پرداخته است که در جامعه ما وجود دارد. شخصیت‌های نجات‌دهنده، نمادی از جامعه هستند که خود را در مقابل این آسیب‌ها مسئول می‌دانند.

در ادامه گبرلو اظهار کرد: نیاز جامعه می‌طلبد که رسانه ملی به موضوعات و معضلات جامعه بپردازد؛ به شرط اینکه با ساختار درست داستان را منتقل و معضلات را مطرح کند و در درون قصه نیز راه‌حل‌هایی را در نظر بگیرد.

همچنین محمد ترحمی، مدیرکل دفتر حقوقی و امور مجلس ستاد مبارزه با مواد مخدر، درباره واقع‌گرایی در سریال «بوی باران» گفت: این مسئله سه وجه دارد؛ اول معتاد است که همه جامعه او را می‌بینند. دوم موضوع اعتیاد است که باید فهمید این معضل چه ریشه‌هایی دارد؛ به عنوان مثال آیا در سریال «بوی باران» طلاق عاطفی پدر و مادر در بروز اعتیاد تاثیر داشت؟ با معتاد نمی‌شود مبارزه کرد. ما در قانون و مباحث حقوقی معتاد را مجرم می‌دانیم؛ این درحالی است که باید با یک فرد معتاد با مداخلات اجتماعی وارد شد. با اعتیاد باید مقابله کرد و با قاچاقچی باید مبارزه کرد. ما باید برای این سه فاکتور تمایز قائل باشیم.

در ادامه این صحبت‌ها، معظمی (کارگردان) تاکید کرد: کاملا از ابتدای نگارش قصه نویسندگان و ما به این مسئله فکر کرده بودیم و تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه داشتیم. وظیفه من به عنوان فیلمساز و رسانه این است که حتی برای کودک و نوجوانان در جاهایی که در کنترل خانواده نیستند، فرهنگ‌سازی کنیم.

محبوبی درباره وظیفه خانواده‌ها از لحاظ تربیتی در مقابل اعتیاد، گفت: خوشبختانه رسانه ملی این بار هم در قالب یک کار نمایشی تلاش می‌کند که این شناخت را به خانواده‌ها بدهد. گاهی ما به کمک ابزار فیلم، شناختی را به خانواده‌ها می‌دهیم که نسبت به برنامه‌های گفت‌وگویی از تاثیر بیشتری برخوردار است. سریال «بوی باران» نیز مخاطب را دعوت می‌کند تا از طریق تعامل، مشکلات را حل کند. در این سریال تذکر داده می‌شود که این مسائل ممکن است برای ما هم پیش بیاید.

ترحمی، کارشناس حوزه مواد مخدر نیز در سخنانی خاظرنشان کرد: به طور کلی قانون، خلاءهایی را در زمینه قاچاق دارد که قاچاقچیان هم از آنها سوءاستفاده می‌کنند. ان‌شاءالله به‌زودی قانون تغییراتی خواهد کرد. به طور کلی اگر می‌خواهیم به یک جریان اجتماعی کمک کنیم باید از آنها با خبر باشیم. سالانه حدود ۶۰۰تا ۸۰۰ تُن کشفیات مواد مخدر داریم. کمتر کشوری است که با وجود تحریم‌ها این همه مقابله با مواد مخدر داشته باشد.

او  یکی از ویژگی‌های سریال «بوی باران» را واقع‌گرایی عنوان و اظهار کرد که سریال از بطن جامعه وارد شد و بدون ملاحظه همه چیز را به تصویر کشید.

در ادامه معظمی نیز بیان کرد: یکی از موضوعات جالب توجه در این سریال جوان‌هایی از طبقه متوسط رو به پایین بود که می‌خواستند یک شبه ره صد ساله را طی کنند. ما در سریال این نکته را آوردیم که اگر می‌خواهید با فروش مواد مخدر به خواسته‌ها و آرزوهای دور و درازتان برسید، باید تبعات این کار را هم بپذیرید. در واقع سعی کردیم این موضوع را برای تماشاگر جا بیندازیم.

او با بیان اینکه «گفت‌وگو در خانواده آستانه تحمل اعضای خانواده را بالا می‌برد»، ادامه داد: خیلی از سکانس‌های فیلم را در کنار کارتن‌خواب‌ها گرفتم. آن‌ها از این ناراحت بودند که کسی درکشان نمی‌کند. اگر ما این‌ تصاویر را نشان دهیم، باعث می‌شود این گروه آستانه تحملشان بالا برود و بدانند گروه فیلمساز درد آنها را دیده است.

کارگردان سریال «بوی باران» گفت: ستاد مبارزه با مواد مخدر باید به سریال‌های ایچنینی کمک کند. البته سردار زاهدیان (رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا) خیلی به ما کمک کرده است. در مجموع باید بودجه خوبی در اختیار فیلمساز و تلویزیون قرار بگیرد و امکانات خیلی خوبی را برایشان در نظر بگیرند که من فیلمساز یا نویسنده‌ بتواند بهتر این دست از  مسائل را مطرح کند. مسئله بعدی این است که چرا من به عنوان یک فیلمساز نمی‌توانم اثرات مخرب مواد مخدر مثل شیشه و کراک را به طور کامل به نوجوانی که به این سمت می‌رود نشان دهم؟

ترحمی نیز که به عنوان کارشناس حوزه مواد مخدر در این نشست حضور داشت، یادآور شد: طرحی در ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان «یاری‌گران» مصوب شد که سریال هم به آن پرداخت. مجموعه «بوی باران» این موضوع را مطرح کرد که اعتیاد آخر خط نیست و می‌توان با روش یا طرحی خاص به معتادان کمک کرد.

او ادامه داد: یکی از ایراداتی که در این زمینه به قانون وارد است، به این موضوع برمی‌گردد که معتادانی که اقدام به ترک کردند، می‌توانند شش ماه در کمپ‌های ماده ۱۶ قانون اقامت داشته باشند. شش ماه زمان کمی است. یکی از چیزهایی که ما خواستار آن هستیم و برای تحققش تلاش می‌کنیم این است که این مدت حداقل به دو سال افزایش پیدا کند. کسانی که از ماده مخدر شیشه استفاده می‌کنند، حداقل یک سال طول می‌کشد تا به جایگاه اول خودشان برگردند.

همچنین محبوبی با بیان اینکه «همه ساختارهای جامعه باید بتوانند درست کار کنند»، گفت: اقداماتی که باید از طریق نهادهای مسوول صورت بگیرد را نفی نمی‌کنم، ولی اساسا ریشه آسیب‌های اجتماعی در جامعه همین است و راهکار این مشکل نیز برگشتن به اصول تربیتی است.

او یادآور شد: حاشیه‌نشینی به جامعه ما آسیب می‌زند. کسانی که در مناطق حاشیه‌ای زندگی می‌کنند، انسان‌های بسیار شریفی هستند و نگاه ما نیز به این مناطق نگاه درجه دو نیست. سریال «بوی باران» توانست به‌خوبی به بسیاری از این آیتم‌ها بپردازد. ما باید این آسیب‌هایی که در جامعه وجود دارند را به رسمیت بشناسیم. رسانه ملی نیز در دو یا سه سال اخیر نمی‌خواهد مسائل را کتمان کند و حتی تلاش می‌کند در قالب‌های نمایشی به این موضوعات بپردازد. همه ما دغدغه داریم و این مسائل به ما خیلی نزدیک شده است. امروز کمتر خانواده‌ای را می‌توان پیدا کرد که در نزدیکانش طلاق صورت نگرفته باشد.

معاون امور آسیب‌ها و مسایل اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور همچنین تصریح کرد: یکی از راهکارهای پیشگیری از این مسائل، تربیت صحیح و خانواده تاب‌آور و دیگری، ارجاع به منابع دین و آموزه‌های دینی است. ما در این تفکر قله‌هایی مثل امام حسین (ع) را داریم که اگر به این الگوها تأسی کنیم، خیلی در زندگی کارساز است. ما می‌توانیم از ظرفیت دین برای تاب‌آور و مقاوم کردن نهاد جامعه استفاده کنیم.

ترحمی اضافه کرد: نباید اینگونه فکر کنیم که در مناطق حاشیه‌نشین، معضل اول مواد مخدر است؛ چراکه نوع مواد مخدر در قشرهای مختلف متفاوت است. ما اعتیاد را بن بست نمی‌دانیم، و نباید بگذاریم کسی شب بیرون بماند یا در پیاده‌روها بیتوته کند. نباید بگذاریم خانواده‌ای به خاطر مواد مخدر فقیر شود. در مصاحبه‌هایی که با افراد بهبود یافته می‌شود می‌گویند ما می‌خواستیم از یک چاله بیرون بیاییم ولی راهش را بلد نبودیم و در چاه افتادیم. این گفتمان‌ها باید مطالبه‌گر باشد.

در پایان کارگردان سریال «بوی باران» از شهدای مبارزه با مواد مخدر یاد کرد و گفت: قهرمانان واقعی شهدای مبارزه با مواد مخدر هستند. زمانی که برای تصویربرداری وارد ستاد مواد مخدر شدم به فاصله چهار روز، ۱۰ تا ۱۵ نفر به تعداد شهدای این حوزه اضافه شد.