چرا در آستانه توافق، حملات طالبان افزایش یافته؟

در آستانۀ نهایی شدن توافقنامه صلح میان آمریکا و طالبان و با نزدیک شدن به ششم مهر ماه موعد برگزاری چهارمین دور انتخابات ریاست جمهوری  افغانستان، حملات مسلحانه گروه طالبان بخصوص در استانهای شمال افغانستان شدت گرفته و به گمانه زنی هایی دامن زده است.

به گزارش رسانه های افغانستان ، ولایت‌های قندوز، تخار، بدخشان، بلخ، فراه و هرات از ولایت‌هایی هستند که در روزهای اخیر صحنه درگیری‌های سنگین میان نیروهای دولتی و جنگ‌جویان طالبان بوده‌اند.  در تازه‌ترین مورد، جنگ‌جویان طالبان، بامداد امروز (یکشنبه ۱۰ شهریور) به شهر پلخمری ولایت بغلان حمله کردند و ساعت‌ها با نیروهای دولتی درگیر شدند.  روز گذشته نیز طالبان به  شهر قندوز حمله کردند که درگیری ها به مدت بیش از 10  ساعت به درازا انجامید و حدود 20 نفر کشته شدند.

حملات تهاجمی گروه طالبان به شهرهای ولایت‌های شمال در حالی شدت گرفته است که تنها ۲۵ روز دیگر به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است اما گروه طالبان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را یک روند «تقلبی» عنوان کرده و گفته است که جنگ‌جویان این گروه مانع برگزاری آن خواهند شد . همچنین نهمین دور مذاکرات طالبان با آمریکا در دوحه نیز پایان یافته و انتظار می رود که پس از رایزنی های زلمی خلیلزاد در کابل با مقامات دولت وحدت ملی افغانستان ، توافق نهایی با طالبان اعلام شود.

هم اکنون در رسانه های افغانستان مباحثی در خصوص علت تشدید حملات طالبان به ولایتهای شمال این کشور مطرح شده است. ولایت قندوز یکی از ولایت‌های مهم و استراتژیک افغانستان است که در همسایگی ولایت‌های تخار، بغلان، سمنگان و بلخ قرار دارد. این ولایت به‌خاطر مرز مشترک با کشورهای آسیای  میانه و موقعیت گذرگاه مرزی شیرخان، از ولایت‌های استراتژیک هم برای دولت و هم برای طالبان به‌ شمار می‌رود.
 

موقعیت راهبردی قندوز و نگرانی از مقاصد پنهان طالبان

کارشناسان نظامی موقعیت استراتژیک قندوز و امتیازگیری در مذاکرات صلح را از علت‌های اصلی حمله‌ی اخیر طالبان بر این ولایت می‌دانند. قندوز و بغلان از ولایت‌های ناامن هستند و جنگ‌جویان گروه طالبان در بخش‌هایی از این ولایت‌ها حضور و فعالیت گسترده دارند.  شماری از نظامیان پیشین، می‌گویند که طالبان با افزایش حمله‌ها در این ولایت‌های راهبردی، می‌کوشند در گفت‌وگوهای صلح امتیازهای بیشتری بدست آورند.

محمد یارمند، معاون پیشین وزارت کشور می‌گوید که طالبان می‌خواهند همزمان با تلاش‌های صلح قلمروشان را در ولایت‌هایی گسترش بدهند که به‌گونۀ سنتی پایگاه‌های اصلی طالبان نبوده‎اند. یارمند با اشاره به حضور تروریستهای خارجی در بدخشان، افزود: "این‌ها حمایت بیرونی دارند، اما هدف بعدی این است که  می‌خواهند هسته‌های خود را به آسیای میانه انتقال دهند" . محمد آگل مجاهد، نظامی پیشین نیز گفت : "طالبان می‌خواهند که در گفتگوهای صلح امتیازگیری کنند".

کابل خان تدبیر کارشناس مسایل نظامی و امنیتی می‌گوید که قندوز دروازه شمال شرقی افغانستان است و طالبان می تواند با سقوط احتمالی قندوز ، سلاح‌های جدید و امکانات جنگی‌شان را از طریق این ولایت تأمین کنند و همچنین می توانند از طریق قندوز سایر ولایتهای شمالی مانند  بغلان، سمنگان، مزار شریف را کنترل کنند.  این کارشناس نظامی می گوید که حمله‌ اخیر گروه طالبان به  شهر قندوز به‌معنای این است که طالبان می‌خواهند ثابت کند که هنوز در تمام نقاط افغانستان تحرک دارند و از این طریق می‌خواهند در جریان گفت‌وگوهای جاری امتیازگیری کنند.

عتیق‌الله امرخیل کارشناس نظامی دیگر می‌گوید که چون قندوز یک ولایت مهم و استراتژیک است، از این رو هدف حمله‌ طالبان قرار می‌گیرد. به گفته‌ی امرخیل، چون قندوز یک بار سقوط و یک بار دیگر تا مرز سقوط پیش رفت و از این بابت شهرت یافت، بنابراین  طالبان به مرکز این ولایت حمله کردند تا نشان دهد که می‌تواند در هر نقطه‌ی افغانستان به‌خصوص نقاط استراتژیک حمله کنند.

 امرخیل می‌گوید که حمله بر قندوز از دوحه و مذاکرات جاری صلح میان امریکا و طالبان برخاسته است. طالبان برای این که یک امتیاز خوب هم از امریکا و هم از دولت افغانستان به‌دست بیاورد، یک نقطه بسیار مهم و استراتژیک مانند قندوز را مورد حمله قرار دادند.

به گفته‌ی او، مسأله دیگر این است که طالبان با حمله بر قندوز نشان دادند که آن‌ها تنها با امریکایی‌ها صلح می‌کنند، نه با افغان‌ها. طالبان با این حمله دو پیام  داشت: اول این که به امریکا نشان داد که این قدر توانایی نظامی دارد که اگر نظامیان آن کشور در افغانستان نباشند، می‌توانند افغانستان را تصرف کنند. دوم این که به افغان‌ها این پیام را دادند که با امریکایی‌ها صلح می‌کنند و با شما جنگ،‌ دولت شما را به‌رسمیت نمی‌شناسیم و می‌خواهیم از راه زور قدرت را به‌دست می‌آوریم.

روزنامه "هشت صبح" افغانستان نیز امروز دوشنبه در یادداشتی با عنوان "توهم صلح خواهی طالبان" نوشت: "حمله‌های زنجیره‌ای طالبان به قندوز ، پلخمری و تخار نشان می‌دهد که آنان سخت در تلاش‌اند تا دولت افغانستان را در آستانه‌ مذاکرات اسلو زیر فشار شدید قرار دهند. آنان می‌خواهند دست‌آورد نظامی داشته باشند تا از موضع قدرت وارد مذاکره شوند. ولی نحوه‌ جنگ آنان نشان می‌دهد که به مذاکره نگاه راهبردی ندارند. طالبان شاید بر مبنای یکی از سناریوها تلاش کنند که مذاکره را طولانی بسازند و بعد اعلام کنند که گفت‌وگو به نتیجه نمی‌رسد. رهبران این گروه شاید قصد دارند که با تشدید جنگ و طولانی‌سازی مذاکره، زمینه را برای تشدید بیش‌تر جنگ فراهم سازند. اگر طالبان قصد ختم جنگ را می‌داشتند، خشونت را تشدید نمی‌کردند."

روزنامه "اطلاعات روز" هم در مطلبی با عنوان "پارادوکس طالبان" نوشت: "روشن است که گروه طالبان، برای رسیدن به یک دست‌آورد نظامی از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند، هیچ خط قرمزی را نمی‌شناسد. تنها حمله بر قندوز نیست، در حال حاضر ماشین‌ جنگی طالبان در بسیاری از ولایت‌های افغانستان فعال است. از یک ‌طرف گفت‌وگو برای صلح و از طرف دیگر، جنگ برای دست‌آورد نظامی یک تناقض آشکار است در رفتار طالبان." این روزنامه خاطرنشان کرد: طالبان با راه‌اندازی چنین حملاتی در پی آن است که توانایی نظامی‌شان در مواجهه‌ نظامی با نیروهای بین‌المللی و نیروهای امنیتی افغانستان را به نمایش گذاشته و به تبع آن، سعی کنند موضع‌شان را در میز مذاکرات تقویت کنند اما  این استراتژی طالبان، نتیجه‌ عکس خواهد داد و افکار عمومی در افغانستان بیش از گذشته در برابر این گروه تحریک خواهد شد.

هرچند نهادهای امنیتی از دفع کامل حملات گروه طالبان به شهرهای ولایت قندوز  و بغلان خبر داده‌اند، اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد که دست‌کم ۹۰ غیرنظامی و نظامی جان باخته و ۱۱۵ نفر دیگر زخمی شدند. مسئولان وزارت کشور افغانستان می‌گویند که در حمله طالبان بر شهر قندوز ۵۶ نیروی طالبان، ۲۰ سرباز امنیتی و ۵ فرد غیرنظامی کشته شده‌اند. وزارت کشور همچنین اعلام کرده که در جریان دفع حملات طالبان به شهر پلخمری ۲ سرباز امنیتی و ۴ غیرنظامی کشته شدند.

این در حالی است که حمله مسلحانه طالبان به شهر قندوز و حمله انتحاری در این شهر با واکنش‌ها و محکومیت دولت افغانستان و نهادهای بین‌المللی مواجه شد. در خبرنامه ارگ ریاست جمهوری افغانستان در این ارتباط آمده است: «این‌گونه اعمال طالبان در تضاد با موضوع نشست رهبران‌شان در دوحه است. در حالی که مردم افغانستان خواستار قطع جنگ و رسیدن به صلح پایدارند، صلحی که در آن مردم باعزت زندگی کنند.» همچنین ریاست اجرایی با نشر خبرنامه‌ای نوشته است: «طالبان با کشتار غیرنظامیان و راه‌اندازی حملات گروهی، نشان داده‌اند که التزامی برای پایان خشونت‌ها و اعمال دهشت‌افگنانه ندارند.»

حامد کرزی رئیس جمهور سابق افغانستان نیز امروز دوشنبه با انتشار پیامی توییتری  ، "دست های خارجی" را منشاء آتش افروزی در افغانستان دانست و تاکید کرد: در حالی که مذاکرات صلح به مرحله حساسی رسیده است، دست های خارجی به آتش افروزی در مناقشه ادامه می دهند؛ من از هر دو طرف افغان می خواهم که به خونریزی پایان دهند و وارد مذاکراتی برای صلح شوند.

نهمین دور گفتگوهای آمریکا با گروه طالبان در دوحه قطر نیمه شب شنبه به پایان رسید و زلمی خلیلزاد نماینده ویژه آمریکا روز یکشنبه  برای رایزنی با مقامات دولت وحدت ملی افغانستان درباره متن توافقنامه به کابل رفت. خلیلزاد گفت که  آمریکا و طالبان در آستانه توافقی هستند که خشونتها را کاهش خواهد داد. پیشتر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا ابراز امیدواری کرده بود که طرفین تا اول سپتامبر (یکشنبه 10 شهریور) به توافق برسند.  تضمین در مبارزه با تروریسم، خروج نیروهای آمریکایی، شرکت در مذاکرات بین‌الافغانی و آتش‌بس جامع و دائمی از چهار موضوع اساسی مورد بحث در 9  دور مذاکرات میان امریکا و طالبان بوده است. قرار است پس از اعلام توافق نهایی آمریکا و طالبان ، گفتگوهای بین الافغانی آغاز شود. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز پنجشنبه اعلام کرد که آمریکا در حال نزدیک شدن به نهایی کردن توافق با طالبان است هر چند هنوز توافق نهایی نشده و او همچنین گفت که آمریکا پس از توافق با طالبان 8هزار و 600 نیروی نظامی را در افغانستان حفظ خواهد کرد.