لزوم رعایت محیط زیست در ایام محرم

زندگی شهری و توسعه آن منجر به تغییر عادات چند ساله جوامع مختلف شده که یکی از آن‌ها تغییر نوع ظروفی است که برای صرف غذا استفاده می‌شود. در این میان تب ظروف یکبار مصرف جوامع مختلف را فرا گرفته که با توجه به ماندگاری ۲۰۰ تا ۵۰۰ ساله آن‌ها در طبیعت؛ عوارض جبران ناپذیری به همراه دارد. در ایران این روند با شروع ماه محرم و دادن نذری بسیار شتاب گرفته که نگرانی دوستداران محیط زیست را به همراه دارد.

حتما شما هم در شب و روزهای عزاداری ایام محرم با خیابان‌ها و کوچه‌های مملو از ظروف یکبار مصرف مواجه شده‌اید که قطعا دل هر دوستدار محیط زیستی را به درد می‌آورد، متاسفانه چند سالی است که استفاده از این ظروف در مناسبت‌های مختلف به شکل افسار گسیخته رواج یافته، از یک طرف افراد با عشق به امام حسین ( ع) به خیابان‌ها می‌آیند اما از سوی دیگر بدون توجه به برخی مسائل از جمله محیط زیست و مضر بودن ظروف یکبار مصرف پلاستیکی هم برای سلامت و هم طبیعت؛ آن‌ها را به راحتی در معابر رها می‌کنند.

البته استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در ایران در روزهای عادی نیز زیاد است، به طوری که از این نظر در شمار ۱۰ کشور اول جهان قرار داریم. بر اساس آمارهای اعلام شده، سالانه بیش از ۱۷۷ هزار تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود که برابر با ۵۰۰ تن در روز است و اگر حجم ظروف یکبار مصرف در مناسبت‌ها را نیز به آن اضافه کنیم، عظمت حجم این زباله شهری تصور ناپذیر خواهد بود.

در گذشته نه چندان دور در مراسم عزاداری امام حسین ( ع) و به طور کلی تمام مراسمی که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شد؛ استفاده از ظروف با دوام رواج داشته و معمولا زنان محله با نیت کمک به برگزاری مراسم سوگواری و اجر اخروی وظیفه شستن آن‌ها را برعهده داشتند اما امروزه ظروف یکبار مصرف به طور ترسناکی جای این ظروف سنتی را گرفته‌اند.

حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست و رئیس انجمن کوهستان سبز در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: با توجه به اینکه هیات ها، مساجد و تکایای مذهبی در هنگام توزیع نذورات یکی از پرمصرف‌ترین استفاده کنندگان ظروف یکبار مصرف پلاستیکی هستند لذا آگاه سازی و آشنایی بیشتر گردانندگان این اماکن با مشکلات زیست محیطی و بهداشتی این ظروف از وظایف اصلی فعالان محیط زیست و رسانه ها است.

وی درباره علت استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی افزود: در سال‌های نه چندان دور که شیوع انواع بیماری‌های واگیردار در بخش‌های مختلف جامعه به ویژه میان خردسالان و سالمندان بسیار شایع بود، یکی از راه‌های کاهش این امراض استفاده از وسایل شخصی بود، زیرا کارشناسان علوم سلامت نیز به این نتیجه رسیده بودند که حتما هنگام حضور در مراسم عمومی و حتی در داخل خانواده هر کسی از وسایل شخصی خود استفاده کند و در هنگام صرف مواد غذایی و نوشیدنی‌ها از لیوان و قاشق دیگران استفاده نکنند و این موضوع را مدام به همه افراد جامعه گوشزد می‌کردند.

این فعال محیط زیست ادامه داد: آنان  به دنبال راه حل مناسبی برای رفع این مشکل بهداشتی بودند که با ورود و استفاده ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در زندگی روزمره مردم تا حدودی خواسته این کارشناسان برآورده شد و از آن زمان  احساس آرامشی خاص در حوزه بهداشت و سلامت بر جامعه حاکم شد اما متاسفانه این احساس آرامش زیاد دوام نیاورد زیرا در مدت چند سال تولید و استفاده از ظروف یکبار مصرف،  باعث بروز معضلات بهداشتی و مشکلات زیست محیطی زیادی شدند. این معضلات و مشکلات به حدی شدید شد که این بار به غیر از اعتراض کارشناسان حوزه سلامت، اعتراض کارشناسان و فعالان محیط زیست نیز بلند شد زیرا این ظروف از نظر بهداشتی، محیط زیستی و اقتصادی مشکل دارند.

وی افزود: با توجه به اینکه فعالیت‌ برخی تشکل‌های زیست محیطی در کشور، در قالب طرح‌های فصلی و مناسبتی است شاید آنطور که باید به هدفشان نمی‌رسند، مثلا طرح فرهنگی توزیع نکردن مواد غذایی در ظروف یکبار مصرف پلاستیکی با آمدن دهه اول محرم شروع و با تمام شدن روزهای تاسوعا و عاشورا  نیز به پایان می‌رسد و تمام مشکلات تا سال آینده به فراموشی سپرده می‌شود که در این راه پیشنهاداتی را برای شهرداری‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست و مردم دارم.

عبیری ادامه داد: برای برنامه‌ریزی با هدف کاهش تولید زباله‌ها از جمله ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در سراسر کشور، حتما باید آمار تولید مواد پلاستیکی در کشور را داشته باشیم، یکی از اولین اهداف و ماموریت مهم سازمان‌ها و نهادهای نظارتی مانند سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهایی مانند شهرداری‌ها و فعالان محیط زیست آگاه سازی مردم برای حذف و کاهش تولید زباله در سراسر کشور است. تجربه نزدیک به دو دهه فعالیت زیست محیطی سازمان‌های مردم نهاد برای حذف و ساماندهی انواع ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و کیسه های نایلکسی که توسط کارخانجات پتروشیمی تولید می‌شوند، نشان می‌دهد که هر شهروند ایرانی روزانه بین چهار تا ۶ برابر استاندارد جهانی زباله تولید می‌کند و برای نمونه متاسفانه عمق فاجعه زباله‌های تجزیه ناپذیر در این سال‌ها بیشتر در شهرهای شمال کشور خود را نشان می‌دهد.

وی افزود: تجربه چند سال گذشته فعالان محیط‌زیست بر این است که هرگاه با مردم گفت و گویی رو در رو داشتیم و از مردم خواستیم که به فعالان محیط زیست برای کاهش ظروف یکبار مصرف پلاستیکی کمک کنند، این سوال را مطرح می‌کنند که اگر مصرف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی این همه برای طبیعت و مردم خطر دارد چرا دولتی‌ها خودشان برای کاهش تولید این ظروف که مخرب محیط زیست هستند تلاش جدی نمی‌کنند و تلاشی برای خروج آن‌ها از دسترس مردم نمی‌کنند، از طرفی در چند سال گذشته با پی‌گیری هایی که سازمان‌های مردم نهاد زیست محیطی برای تهیه آمار تولیدی محصولات یکبار مصرف انجام داده‌اند؛ تاکنون هیچ گونه آمار رسمی توسط وزارت نفت و یا وزارت صمت در مورد میزان تولید سالانه مواد پلاستیکی در کشور ارائه نشده است.

این فعال محیط زیست با مطرح کردن چند سوال از بخش صنعت گفت: برای تولید انواع ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، انواع بطری‌های پلاستیکی و کیسه نایلکس سالانه چه مقدار مواد نفتی در اختیار پتروشیمی ها قرار می گیرد؟ میزان سوبسید سالانه برای تولید مواد پلاستیکی در کشور چقدر است؟ با توجه به تخریب مواد پلاستیکی رها شده در طبیعت و طول عمر زیاد این مواد، آیا استانداردی برای مصرف وجود دارد؟ مثلا سرانه مصرف چقدر است؟ و اینکه چه سازمان یا نهادی متولی نظارت بر جمع‌آوری و بازیافت آن‌ها است.

وی ادامه داد: از سال ۱۳۸۷ طرح فرهنگی "حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در مراسم عزاداران حسینی" توسط فعالان محیط زیست به کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران ارائه و مصوب شد و اکنون ۱۰ سال از زمان اجرایی شدن آن می‌گذرد و در این مدت فعالان محیط زیست برای آگاه کردن شهروندان و هیات‌های مذهبی از مضرات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و جایگزینی آن‌ها با ظروف سنتی تلاش زیادی کرده اند.

عبیری با اشاره به اینکه بیشتر این فعالیت‌ها در دو بخش خلاصه شده است، گفت: بخش فرهنگی و اطلاع رسانی که شامل تهیه اخبار از فعالیت‌های زیست محیطی انجام شده و انعکاس در رسانه‌های گروهی از جمله روزنامه‌ها و تهیه مستندهای تلویزیونی و رادیویی در صدا و سیما و همچنین گفت و گو با روحانیون و مردم درباره معضلات و مشکلات زیست محیطی ایام برگزاری مراسم عزاداری و همچنین دریافت شماره تلگرام از آنان برای  ارسال پیامهای زیست محیط به وسیله تلگرام برای آنها است.

وی ادامه داد: بخش دوم فعالیت‌های اجرایی از جمله فعالیت‌های اجرایی زیست محیطی از قبیل کارهای عملی مانند کمک به پاکسازی زباله‌های رها شده در سطح شهرها و روستاها توسط فعالان و مردم و پاکبان‌ها است.

این فعال محیط زیست تاکید کرد: استفاده بیش از حد این ظروف، مشکلات زیادی را برای جامعه کنونی به ارمغان داشته است که اگر میزان تولید این ظروف به مقدار زیادی کاهش نیابد، می‌تواند صدمات غیر قابل جبرانی به سلامت جامعه و محیط زیست وارد کند. به همین دلیل باید با دقت و حساسیت بیشتری از ظروف پلاستیکی و یکبار مصرف به ویژه در روزهای خاص مانند ایام محرم استفاده کنیم تا کمترین ضربه به محیط زیست و سلامت افراد وارد شود.

وی اظهار داشت: همچنین باید در نظر داشته باشیم که در کشور با کمبود آب مواجهیم، بنابراین درخواست می‌کنیم تا زمان پخت و پز و شستشوی ظروف از هدر رفت آب جلوگیری شود.