اصلاح‌طلبانی که با رقیب همنوا شدند

برخی از اصلاحاتی‌ها انتقاداتِ درون‌جریانی و به ویژه نقد شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان را موجب تکرار تجربه انتخابات ۸۴ دانسته‌اند.

 بحث و نظرهای گسترده در مورد عملکرد شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان و ریاست آن موجب شد امروز یکشنبه سوم شهریورماه هم خبرگزاری و تارنماهای خبری- تحلیلی در کنار مطبوعات گزارش های متعددی را به این مساله اختصاص دهند.

 دودستگی میان اصلاح‌طلبان

اظهارنظرهای ضد و نقیض اصلاح طلبان در مورد شورای عالی سیاستگذاری شائبه ایجاد دودستگی میان بزرگان این جریان را تقویت کرده است.

به نوشته تارنمای «الف»، آن‌طور ‌که روزنامه «صبح‌نو» در گفت‌وگو با برخی اعضای شورای عالی اصلاح‌طلبان متوجه شده، هم‌اکنون در این شورا، اجماع مطلقی بر سر صدارت عارف وجود ندارد. این منابع حاضر در شورای عالی که نخواستند نامشان فاش شود، گفته‌اند برای جانشینی عارف، گزینه‌هایی مانند آقایان عبدالله نوری و مصطفی معین پیشنهاد شدند؛ اما خود این افراد، به‌طورجدی از پذیرش این مسوولیت سر باز زده‌اند. این منابع گفته‌اند آقایان حسین مرعشی و عبدالواحد موسوی‌لاری با وجود مخالف اعضا، بر سر مسأله ادامه فعالیت عارف تأکید دارند.

«رسول منتجب نیا» فعال سیاسی اصلاح طلب و دبیر کل حزب «جمهوریت» که پیش از این گمانه زنی هایی در مورد جدایی او از شورای عالی اصلاح طلبان مطرح شده بود، در گفت و گو با «تسنیم» به صورت تلویحی به انتقاد از سازوکار تشکیلات جمعی شورای عالی پرداخت.

به گفته منتجب نیا، در احزاب که مدعی دموکراسی و خرد جمعی هستند و  قانون اساسی نیز دست آنها را برای نحوه مدیریت داخلی باز گذاشته، نباید به سمت سازوکاری رفت که در مغایرت با اصول تحزب باشد و به طور مثال ائتلافی تشکیل داده و برای آن اختیارات فرادستی تعیین کنیم. این حرکت بدون شک بدعت و حرکتی انحرافی است که نمونه آن در جریان اصلاحات برای انتخابات مجلس در سال ۹۴ ایجاد شد

به گفته این فعال سیاسی، از سال ۹۳ تا کنون بنده بارها و بارها به بزرگان اصلاحات از جمله آقای خاتمی نامه نوشتم و در جلسات به انحای مختلف اعتراض خود را به رویه حاکم اعلام کردم و دوستان را از عاقبت این حرکت انحرافی برحذر داشتم، ولی برخی‌ها با اتهام‌زنی به بنده و اینکه فلانی می‌خواهد در جریان اصلاحات اختلاف‌افکنی کند، سعی در به حاشیه راندن بنده داشتند.  متاسفانه خیلی از دوستانی که آنروزها برای ادامه فعالیت شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان سینه‌ چاک می‌کردند، امروز تبدیل به منتقدان اصلی فراکسیون امید و شورای شهر تهران که خروجی همین شورا بوده است. اگر آن روزها به پیشنهادات خیرخواهانه توجه می‌شد، امروز شاهد این نبودیم که برخی از احزاب که از رکن‌های اصلی تشکیل شورای سیاست‌گذاری بودند، علیه این شورا و رؤسای  آن اظهارنظرات تندی داشته باشند و عده‌ای دیگر به سراغ تشکیل سازوکارهایی چون پارلمان اصلاحات بروند.

رسانه های اصولگرا این انتقادات اصلاح طلبانه به سازوکار هماهنگ حزبی را دستمایه گزارش های متعدد خود قرار می دهند و در این میان گزاره «دودستگی» میان اصلاح طلبان را القا می کنند.

به نوشته «مشرق نیوز»، روزنامه «کیهان» در ویژه‌های خود در گزارشی با عنوان « اصرار کارگزاران بر تغییر رئیس شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان» به نقل از «حسن رسولی» در گفت و گو با «نامه نیوز» نوشت: برخی دوستان اصلاح‌طلب بدون آنکه به زبان بیاورند در ذهن، خودشان را زیبنده این جایگاه می‌دانند بنابراین از این جهت آقای عارف مورد نقد قرار می‌گیرد. در فضای کنونی که سرمایه اجتماعی به‌شدت کاهش پیدا کرده است، این حجم از تخریب‌ها را مثبت می‌بینم چون تلاش‌های انسجام بخشی آقای عارف به‌طور نسبی موفق بود بنابراین هم از سوی دشمنان نظام و انقلاب و هم از سوی رقیب داخلی مورد تخریب قرار می‌گیرد و از ناحیه برخی دوستان اصلاح‌طلب که خودشان را بیشتر از آقای عارف شایسته قرار گرفتن در چنین جایگاهی می‌دانند بیان چنین تخریب‌هایی طبیعی است و آن را غیرعادی نمی‌بینم.

وی در عین حال در پاسخ این سوال که «آیا احتمال دارد جریان اصلاحات در ۶ ماه مانده به انتخابات مجلس، لیدر خود را عوض کند و آقای عارف را کنار بگذارد و شخصیت جدیدی را به صحنه بیاورد؟»، گفت: خیر، شورای عالی سیاستگذاری برای این انتخابات مجلس اسفند ۹۸ تصمیم خود را گرفته است، برای انتخابات مجلس سال ۱۴۰۲ هر امکانی متصور است.

به نوشته «کیهان»، این اظهارات در حالی است که کارگزاران به‌طور جدی دنبال تغییرات در ترکیب و مدیریت شورای سیاستگذاری است.

«اصلاحات را تضعیف نکنیم»

در حالی که موج انتقادات به شورای عالی اصلاح طلبان ادامه دارد، برخی دیگر از طیف اصلاح طلبان این انتقادات را به ضرر این جریان می دانند و نیت منتقدان را زیر سوال می برند.

به نوشته «تابناک»، «حسن رسولی» عضو شورای شهر و فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت و گویی، این رویکرد را موجب تکرار تجربه انتخابات ۸۴ دانسته و از اصلاح طلبان خواست که دوباره به این دام نیفتند.

این تارنما به نقل از رسولی نوشت: من خطاب به دوستان، یادآوری می کنم که ما یک بار تجربه تلخ فقدان اهلیت و توانمندی اجماع‌سازی را در جریان اصلاحات در سال ۸۴ تجربه کردیم و تبعا یک جریان ریشه‌دار مثل جریان اصلاحات نبایستی دوباره از همان مسیر و با افتادن در همان دام از توان اجماع‌سازی خود بکاهد، زیرا در آن صورت عوارض پیش آمده به مراتب از هشت ساله بعد از سال ۸۴ بیشتر خواهد بود.

به گفته رسولی، در شرایط فعلی که همه ارکان شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان و سیاست‌های آن با ارکان جدید که به لحاظ نسلی، جنسیتی، شمولیت و پوشش تحت تاثیر آن آسیب‌شناسی تغییرات جدی یافته است، شخصیت‌های تاثیرگذار نیز باید تلاش کنند تا این مرجع اجماع‌ساز هرچه بیشتر تقویت شود.

این در حالی است که خود عارف هم بارها انگیزه منتقدان را زیر سوال برده است. به نوشته تابناک، به نقل از عارف، ماموریت عده‌ای محدود در داخل جریان اصلاحات شکاف انداختن در داخل این جریان است. برخی هجمه‌ها در ظاهر به یک فرد خاص است، ولی در نهایت گفتمان اصلاحات را نشانه گرفته است.

به نوشته این تارنما، گله‌گذاری عارف از اصلاح‌طلبان تازگی ندارد، اما به نظر می‌رسد که این بار بهانه‌های بهتری برای طرح انتقاد داشته باشد. اظهارات اخیر غلامحسین کرباسچی و بعد هم حسین مرعشی درباره مدیریت در جریان اصلاحات با انتقادی بسیاری از سیاسیون این جریان همراه بود. سیاسیونی که رویکرد سیدمحمد خاتمی در پیشبرد اهداف جبهه اصلاح طلب را تایید کرده و معتقدند که اظهارات اینچنینی نتیجه‌ای غیر از تضعیف اصلاح طلبان ندارد. بدون شک افزایش انتقادات اینچنینی ایجاد انسجام درون جریانی را برای اصلاح طلبان سخت و بیش از همه آن دسته از اصلاح‌طلبان که مدافع حضور بدون شرط در انتخابات هستند را ناراحت خواهد. از همین رو است که طیف نزدیک به عارف به زبان آمده و خواستار پایان دادن به این رویه است.

برخی دیگر از چهره های اصلاح طلبی هم نیات منتقدان را زیر سوال می برند. به تازگی گفت‌وگویی از «عبدالله ناصری»، عضو شورای مشورتی رئیس دولت اصلاحات، منتشر شده که بیانگر خروج او و محمدرضا خاتمی از شورای عالی اصلاح‌طلبان است. در این گفت‌وگو، وی دلیل جدایی‌اش را «نوع مدیریت ضعیف آقای محمدرضا عارف بر این شورا» عنوان کرد.

«همدلی» در این زمینه با «اسماعیل گرامی‌مقدم» سخنگوی حزب «اعتماد ملی» و مشاور «مهدی کروبی»، گفت‌وگو کرد. گرامی‌مقدم ضمن این‎که سخنان عبدالله ناصری را تکذیب کرد، گفت عبدالله ناصری و محمدرضا خاتمی خیلی وقت است که در جلسات شورای عالی شرکت ندارند و اصلا عضو شورای عالی نیستند و خروج آنها ربطی به عملکرد آقای عارف ندارد، بلکه تمایلی به شرکت در شورا نداشتند.

«حسین مرعشی» سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی هم در گفت و گو با «خبرآنلاین» در مورد این مساله گفت: جبهه اصلاحات انقدر منسجم هست که هیچ‌کس نمی‌تواند این جبهه را درون بپاشد، الا خداوند متعال؛ اگر خدا اراده کند مسئله فرق دارد. در جبهه اصلاحات همه ارکان مشخص است و اختلاف‌نظرهای طلبگی هم در آن وجود دارد. همان‌طور که بین آقای یزدی و آقای آملی لاریجانی بحث طلبگی هست، بین آقای عارف و آقای کرباسچی هم بحث طلبگی است. آقای عارف رئیس شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان هستند و به صورت کاملا دموکراتیک انتخاب شده‌اند. همه اعضای به ایشان رای داده‌اند و به ایشان احترام می‌گذارند. در شورای عالی سیاستگذاری همه هماهنگی‌های انتخاباتی انجام می‌شود. بعضی‌ها انتظار دارند که آقای عارف مصاحبه‌های تند و تیز بکند، نه آقای عارف شخصیتی است که با رعایت مصالح کلی نظام مصاحبه می‌کند. در شورای عالی سیاستگذاری کار جمعی است و آقای عارف چیزی را به جمع تحمیل نکرده است.

چالش های مبنایی و روش مند در اصلاح طلبی

برخی رسانه ها امروز به بررسی چالش ها درون گفتمانی اصلاح طلبانه پرداخته اند.

تارنمای«انتخاب» در گزارشی با شناسایی سه طیف از اصلاح طلبی (طیف راست، طیف معتدل و چپ) نوشت: آن‌چه در وضعیت کنونی بیش از هر مساله دیگری اصلاح‌طلبان را در تنگنا قرار داده، خلاء راهبرد و نداشتن ابزار لازم برای تکرار بر ادعای «خاص‌بودن» خود است. اگر در گذشته آن‌ها طرحی از «امید به آینده»، «تغییر وضعیت» و «جلوگیری از به قدرت رسیدن تندروها» را تبلیغ می‌کردند، در سال‌های بعد از ۱۳۹۲ به نظر می‌رسد تمامی این ابزارها را از دست داده‌اند.

«محمدرضا تاجیک» نظریه پرداز اصلاح طلبی در گفت و گو با «ایلنا» معتقد است فضای روشنفکری و اصلاح‌طلبی در جامعه ایران وصله پینه‌ای است؛ یعنی پیش از آن‌که انسان دموکراتیک پرورش داده شده باشد، خواسته‌اش یک جامعه دموکراتیک بوده و این مسأله آسیب‌های زیادی را برای جامعه ایران در پی داشته است.

به نوشته روزنامه «آرمان»  تاجیک در این باره می‌گوید: اتفاقی که افتاده، این است که این انسان قبل از این‌که تبدیل به آدمی بشود که سنگ جریان اصلاح‌طلبی و عمارت روشنفکری را بر دوش بکشد، آمده است و زیر بار این سنگ رفته است. تحزبی راه انداخته است پیش از آن‌که فرهنگ سیاسی حزبی را تجربه کرده باشد. خواسته است یک جامعه دموکراتیک داشته باشد.

او نتیجه این تلاش کور را شکل‌گیری نوعی «دموکراسی بدون دموکرات»، «اصلاح‌طلبی بدون اصلاح‌طلب» و «تحزب بدون حزب» می‌داند. او معتقد است این فرایند دست آخر به تولید یک دموکراسی ناقص منتهی می‌شود و جامعه‌ای متکثر اما متنفر از تکثر را در پی خواهد داشت.

روزنامه «شرق» اظهارات تاجیک را در گزارشی با عنوان «ضرورت تفکیک میان اصلاح طلبی و اصلاح طلبان» منتشر کرد.

مخاطرات حذف اصلاح طلبان

در این میان اصلاح طلبان ماهی گیری اصولگرایان از آب گل آلود (تلاش برای ناامید کردن مردم از اصلاح طلبان) را موجب متضرر شدن همه جریان های سیاسی می دانند.

روزنامه «همدلی» در گزارشی با عنوان «اصولگرایان باید بدانند در صورت حذف اصلاح طلبان باید با براندازان دست و پنجه نرم کنند» نوشت: دولت اعتدال گرای مورد حمایت اصلاح طلبان در عین حال که از نقاط قوت بسیاری بهره می‌برد، ضعف‌های کم و بیش آشکاری دارد که دستمایه هجوم رقبا به اندیشه اصلاح‌طلبی شده است. اصول‌گرایان با درک بالا رفتن میزان ناراضایتی‌های عمومی ، به فکر ماهی گرفتن از آب گل‌آلود هستند و در این راه، آینده‌نگری را قربانی مصالح موقت گروهی و جناحی می‌کنند. هدف اصول‌گرایان حذف کامل جریان رقیب از سپهر سیاسی و اجتماعی کشور است که با اتکا به شرایط فعلی جامعه، آن را دور از دسترس نمی‌دانند و آروزی آن را بیش از هر زمان دیگری در دل می‌پرورانند.... به فعالان سیاسی و اجتماعی اصول‌گرا توصیه می‌شود؛ از وضع موجود برای رشد و تعالی خود از جمله پیروزی در انتخابات‌های پیش رو بهره ببرند؛ اما به هیچ وجه به دنبال حذف جریان اصلاحات نباشند که در صورت تحقق آن، خود نیز از سپهر سیاسی کشور حذف خواهند شد.

«سیدعباس آخوندی» در گفت و گو با روزنامه «اعتماد» گفت: من اساسا با جریان سوم موافق نیستم. اگر منظور این است که جریانی بتواند ایران را موقعیت‌یابی و منفعت ملی را در این مقطع زمانی تعریف کند؛ این اتفاق در صورت اصلاح و بازخوانی با وجود همین دو جناح موجود نیز قابل رخ دادن است و نیازی به جریان سوم نیست. معتقدم نباید بی‌حوصلگی کرد و سرمایه‌های ملی ایران را دور انداخت. یک جریان سیاسی، سرمایه ملی ایران است؛ خواه اصلاح‌طلب باشد، خواه اصولگرا. کسانی که بازار مسگران درست کرده‌اند تا صدای هیچ کس شنیده نشود، نمی‌دانند چه ثروت ملی‌ای را بر باد می‌دهند.

قطعا این هر دو جریان نیاز به اصلاح و پالایش دارند. حتما اصلاح‌طلبی نیاز به اصلاح مجدد و اصولگرایی نیاز به بازخوانی دارد. اساسا هر جریان سیاسی باید دایما خود را اصلاح کند.