فرآورده‌های نفتی لیتری چند؟

 بر اساس آمار، ایران در بین کشورهای دنیا جزو کشورهایی است که فرآورده‌های نفتی خود را با قیمت پایین‌ عرضه می‌کند که همین موضوع نیز چالش‌های متعددی همچون ازدیاد قاچاق در کشور را به وجود آورده است.

 میانگین قیمت بنزین که یکی از اصلی‌ترین فرآورده‌های نفتی به حساب می‌آید، در سراسر جهان، ۱.۱۳ دلار در هر لیتر است. با این حال، تفاوت‌های قابل توجهی در این قیمت‌ها بین کشورها وجود دارد. به عنوان یک قاعده کلی، کشورهای ثروتمند قیمت‌های بالاتری دارند، در حالی که کشورهای فقیرتر و کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت، قیمت‌ها را به طور چشمگیری کاهش می‌دهند.

در این بین، ایالات متحده آمریکا علی‌رغم این‌که یک کشور پیشرفته اقتصادی است اما قیمت بنزین را با قیمت پایین عرضه می‌کند و به‌طور کلی تفاوت قیمت در سراسر این کشور به دلیل مالیات و یارانه‌های مختلف برای بنزین در نظر گرفته می‌شود. در ایران نیز بیش از ٤٥ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌شود؛ این در حالی است که چین، با یک‌ونیم میلیارد جمعیت، ٣٧ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند.

اما ١٥ درصد یارانه‌ای که در دنیا و در حوزه انرژی پرداخت می‌شود، متعلق به ایران است. یعنی ١٠ درصد درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص می‌دهیم و ٥٠ درصد یارانه انرژی به سه دهک ثروتمند جامعه اختصاص می‌یابد، این در حالی است که کم‌تر از سه درصد هزینه این دهک‌ها، به سوخت مربوط است.

بر اساس آمارهای سایت «گلوبال پتروپرایس»، قیمت هر لیتر بنزین در ایران حدود ۲۹ سنت است که فقط در مقایسه با ونزوئلا و سودان، ارزان محسوب می‌شود. قیمت هر لیتر بنزین در این دو کشور به ترتیب یک و ۱۳ سنت برآورد شده است. پس از ایران، کویت با قیمت ۳۴ سنت در هر لیتر جزو کشورهای ارزان قیمت بنزین در دنیاست.

قیمت‌ فراورده‌های نفتی در ایران

از سوی دیگر، طبق اعلام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، در حال حاضر بنزین موتور در داخل کشور لیتری 10 هزار ریال و بنزین سوپر لیتری 12 هزار ریال در جایگاه‌های سوخت عرضه می‌شود. هم‌چنین نفت گاز نیز لیتری 3000 ریال و نفت کوره لیتری 3000 ریال عرضه می‌شود. در این میان، قیمت نفت سفید نیز در هر لیتر 1500 ریال و گاز مایع در هر کیلوگرم 2300 ریال تخمین زده شده است.

این اعداد و ارقام در شرایطی است که بررسی آمارها نشان می‌دهد متوسط تولید بنزین در سال ۱۳۵۷، معادل ۱۴.۴ میلیون لیتر در روز بوده است که درنتیجه راه‌اندازی واحدهای پالایشی جدید و بهینه‌سازی واحدهای پالایشی قدیمی در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تولید بنزین موتور در آبان‌ماه ۱۳۹۷ به ۹۵ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.

تولید بنزین کشور از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز عبور کرد

به‌تازگی نیز طبق گفته‌های بیژن زنگنه - وزیر نفت - مقدار تولید بنزین کشور از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز عبور کرده و این بالاترین رقم تاریخی است که تاکنون داشته‌ایم. هم‌چنین همه فرآورده‌ها از جمله بنزین و گازوئیل، گاز مایع، نفت کوره و سوخت جت در کشور به صورت مازاد برای صادرات وجود دارد که  برنامه‌ریزی جدی برای صادرات این فرآورده‌ها از طریق خشکی و دریا شده است.

درباره تبعات افزایش مصرف بنزین در ایران هم این نکته قابل توجه است که اگر این روند مصرف ادامه پیدا کند، در افق ١٤١٢، تفاوت مصرف و تولید بنزین در ایران، به ١٩٠ میلیون لیتر خواهد رسید. یعنی کمبود بنزین روزانه ١٩٠میلیون لیتر خواهد بود.

از سوی دیگر، تولید پنج فرآورده نفتی اصلی (بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره و گاز مایع) در سال ۱۳۵۷، ۱۰۰ میلیون لیتر در روز بوده که این میزان در سال ۱۳۹۶ به روزانه ۲۵۲ میلیون لیتر رسید. متوسط تولید بنزین موتور در ایران در سال ۱۳۵۷، ۱۴.۴ میلیون لیتر در روز بوده که این میزان در آبان‌ماه سال ۱۳۹۷ به ۹۵ میلیون لیتر در روز رسیده است. متوسط تولید گازوییل نیز که در سال ۱۳۵۷، ۲۵ میلیون لیتر در روز بوده، در آبان‌ماه سال ۱۳۹۷ به ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده است.

با وجود توقف واردات بنزین، اصلاح الگوی مصرف امری ضروری است، زیرا به اعتقاد کارشناسان، اگر این اتفاق صورت نگیرد، ایران دوباره به واردکننده بنزین تبدیل می‌شود. فاصله تولید و مصرف نفت گاز در کشور،   ١٥تا ٢٠میلیون لیتر است و البته میزان مصرف در نفت گاز به اندازه بنزین نیست.

از سوی دیگر کارشناسان معتقدند که ارقام سرسام‌آوری که درباره میزان مصرف سوخت، یارانه و قاچاق سوخت منتشر می‌شود، زنگ خطر را درباره وضعیت این فرآورده نفتی و بودجه‌ای که در این زمینه دود می‌شود، به صدا درآورد و دولت را بر آن داشت تا راهکاری را برای سامان‌دهی وضع موجود به کار گیرد. برای این منظور سناریوهای مختلفی روی میز دولت و مجلس قرار گرفت که مهم‌ترین آن بازگشت کارت سوخت و در پی آن سهمیه‌بندی بنزین بود. در این راستا زمستان سال گذشته، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد بازگشت کارت سوخت جدی است و از مالکان خودرو و موتور سیکلتی که فاقد کارت سوخت بودند خواست تا برای دریافت کارت سوخت المثنی اقدام کنند.

از ۲۰ مرداد استفاده از کارت سوخت اجباری است

بر این اساس، سرانجام طبق اعلام امیر وکیل‌زاده - مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی - استفاده از کارت سوخت اجباری شده و عرضه بنزین در جایگاه‌های سراسر ایران از ۲۰ مردادماه امسال صرفاً با ارائه کارت هوشمند سوخت خودرو امکانپذیر خواهد بود.

اصلاح الگوی مصرف انرژی در ایران به یک الزام تبدیل شده و استقرار مدیریت انرژی در صنایع مختلف نیز از جمله اقدام‌هایی است که به بهبود مصرف کمک می‌کند. بر این اساس، فرهنگ‌سازی از الزام‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت عنوان شده و شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در این راستا برنامه‌هایی را در نظر گرفته تا بتوان از این افزایش تولید نهایت استفاده را در کشور کرد.