پزشکانِ گوش به‌ زنگ و نسخه‌پیچی‌های تلفنی!

 ماجرا از یک کلیپ کوتاه شروع شد که در آن پدر جوانی مدعی بود نوزادشان به دلیل قصورِ پزشکِ آنکالی که بر سر بالین همسرش حاضر نشده، فلج شده است؛ هرچند این موضوع همچنان در دست بررسی است، اما این پرسش را ایجاد می‌کند که آنکالیِ پزشکان چه قاعده و قانونی دارد و پزشک آنکال طی چه مدت و در چه شرایطی باید بر بالین بیمار حاضر شود؟.

چندی پیش و در حاشیه بازدید وزیر بهداشت از یکی از بیمارستان‌های چالوس، پدری آشفته حال فریاد خود را به گوش وزیر بهداشت رساند و مدعی شد که به دلیل عدم رسیدگی مناسب در بیمارستان، ‌فرزند نوزادش در بیمارستان چالوس فلج شده است. بر همین اساس سعید نمکی دستور پیگیری فوری ماجرا را داد و قرار شد به پرونده نوزاد مذکور رسیدگی شود.

در فیلم کوتاهی که در فضای مجازی از پدر این نوزاد پخش شد، او اعلام می‌کرد که پزشک متخصص آنکال در هنگام زایمان بالای سر همسرش نبوده و تلفن همراهش هم خاموش بوده و بنابراین تماس‌ها با او برای حضور پزشک بر بالین کودکش بی‌فایده بوده است و به دلیل عدم حضور پزشک مربوطه، کودکش فلج شده است. این درحالیست که مدیران بیمارستان مذکور قصور پزشکی و نبود متخصص را بر بالین بیمار تکذیب کردند و همچنان این موضوع در دست بررسی است. حال فارغ از نتیجه این پرونده، باید پرسید به طور کلی «آنکالیِ پزشکان» تابع چه ضوابط و قوانینی است و پزشک آنکال باید در چه مدت زمانی و در چه شرایطی خود را به بیمارستان و بر بالین بیمار برساند؟.

«آنکالی» پزشکان به چه معناست؟

دکتر احسان شمسی کوشکی- دبیر کمیسیون اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به ضوابط آنکالی پزشکان در بیمارستان، گفت: از نظر عملی این امکان وجود ندارد که همیشه پزشک در بیمارستان حضور داشته باشد؛ زیرا گاهی در یک شهر، تنها یک پزشک متخصص در یک حوزه داریم و هیچ فردی قادر نیست که تمام مدت شبانه‌روز در محل کارش باشد. همچنین گاهی هم پزشک و تخصص‌های مختلف به اندازه کافی وجود دارد، اما نیازی نیست که همیشه در بیمارستان باشند و شیف‌بندی می‌کنند. در عین حال در برخی تخصص‌ها هم می‌بینیم که پزشکان به صورت مقیم در بیمارستان هستند و ۲۴ ساعته در بیمارستان حضور دارند؛ مانند پزشک اورژانس. در این موارد قاعده این است که تا پزشک بعدی نیامده، فرد نباید محل کارش را ترک کند.

وی افزود: گاهی مقدور نیست و یا لازم نیست که پزشک به صورت ۲۴ ساعته در بیمارستان حضور داشته باشد. در این شرایط سیستمی با عنوان آنکالی تعریف می‌شود. بر اساس این سیستم پزشک در بیمارستان حضور دارد، اما در مواقع لزوم او را از طریق تلفن یا تلفن همراه به بیمارستان فرا می‌خوانند.

شمسی‌کوشکی با بیان اینکه در بهار امسال آیین‌نامه‌ای از سوی معاونت درمان وزارت بهداشت در زمینه بحث آنکالی و جزییات آن تدوین شده و شرایط آنکالی را به ‌طور کامل توضیح داده است، افزود: اصولا آنکالی موضوعی است که از سوی وزارت بهداشت به رسمیت شناخته شده و برایش راهنما و آیین‌نامه تدوین شده است. بنابراین آنکالی تعهدی است که پزشک آن را می‌پذیرد تا در یک بازه زمانی به صورت تلفنی در دسترس باشد و در موارد اورژانس بتواند خود را در یک بازه زمانی مشخص به بیمارستان برساند.
پزشک آنکال در موارد اورژانس باید ۳۰ دقیقه‌ای بر بالین بیمار حاضر باشد

وی به مفاد راهنمای آنکالی وزارت بهداشت اشاره و اظهار کرد: در این راهنما آنکالی را به سه دسته تقسیم می‌کند؛ اولین دسته حضور اورژانسی و فوری است که بر اساس آن پزشک موظف است، ظرف مدت ۳۰  دقیقه خود را به بیمارستان برساند. بنابراین پزشک آنکال باید خود را در شرایطی قرار دهد تا در شرایط اورژانس بتواند خود را در این مدت زمان بر بالین بیمار برساند. نوع دیگر آنکالی فراخوان‌هایی است که پزشک باید در مدت دو ساعت خود را به بیمارستان برساند. نوع سوم فراخوان‌های غیر اورژانسی هستند که پزشک باید در زمان مناسب و حداکثر در چهار ساعت در بیمارستان حضور یافته و بیمار را ویزیت کند.

شمسی‌کوشکی تاکید کرد: در بیمارستان‌های دانشگاهی در همه ساعات شبانه‌روز در رده‌های مختلف پزشکی اعم از اساتید مقیم، ‌ دستیاران تخصصی و فوق‌تخصصی و... حضور دارند و ما معمولا مشکلی از این بابت نداریم. در صورتی که به حضور پزشکِ رده بالاتر که مقیم بیمارستان نیست و آنکال است، نیاز باشد، وی مطلع شده و در بیمارستان حضور می‌یابد. در بیمارستان‌های خصوصی نیز پزشک اورژانس همیشه حضور دارد و در موارد ضروری متخصصین را به صورت آنکال فرامی‌خوانند. البته باید توجه کرد که در اکثر موارد مشاوره‌های تلفنی از پزشک آنکال گرفته می‌شود و نیازی به حضورش در بیمارستان نیست.

وی با تاکید بر اینکه در مواردی که پزشک حتما باید در بیمارستان حضور داشته باشد، بحث مقیمی مطرح است، نه آنکالی، گفت: سیستم آنکالی در شرایطی است که بنا به دلایلی مانند کمبود نیرو، نوع حضور پزشک به صورت آنکال تعریف شده است. به عنوان مثال تصور کنید یک متخصص زنان به یک شهر می‌رود، اما آیا می‌تواند هر روز در بیمارستان حضور داشته باشد؟. بنابراین در زمان‌های مشخصی در بیمارستان حضور دارد و در سایر زمان‌ها به صورت آنکال است که بنابر شرایط بیمار یا باید بر بالین بیمار حضور یابد و یا به صورت تلفنی مشاوره‌هایش را ارایه دهد. بنابراین بر اساس شرایط بیمار درباره حضور پزشک آنکال تصمیم‌گیری می‌شود. به عنوان مثال اگر بیماری دچار خونریزی شد، پزشک اورژانس با جراح تماس می‌گیرد و اعلام می‌کند که وضعیت بیمار اورژانسی است و جراح باید خودش را طی مدت ۳۰ دقیقه به بیمارستان برساند. باید توجه کرد که خودآنکالی موضوع ساده‌ای نیست و واقعا آنکال بودن به نوعی به این معنی است که پزشک مشغول کار است و هر لحظه ممکن است به حضورش در بیمارستان نیاز باشد.
در چه صورت نبود پزشک آنکال در بیمارستان تخلف است؟

شمسی‌کوشکی تاکید کرد: در زمان نیاز به حضور پزشک آنکال حتما باید با پزشک تماس گرفته شده، تماس ثبت شود، حتما به پزشک گفته شود که مورد اورژانسی است و مطمئن شویم که پزشک به فوریت موضوع پی برده است. در صورتی که این سه مورد رعایت شود، اما پزشک حضور نیابد، خلاف تعهد خود عمل  کرده است. تعهد پزشک در زمان آنکالی بر اساس این مقررات مشخص است و اگر کسی برخلاف این مقررات عمل کند، تخلف کرده و باید پاسخگو باشد.

وی ادامه داد: هر پزشکی که متعهد می‌شود که آنکال یک بیمارستان باشد، باید مطمئن باشد که در دسترس است و می‌تواند در زمان مناسب خود را بر بالین بیمار برساند. قاعدتا مواردی که ممکن است خلاف این روند پیش آید، قابل توجیه نیست.

شمسی‌کوشکی با بیان اینکه اگر بیماری نسبت به دیر رسیدن و یا نیامدن پزشک آنکال شکایت داشت، می‌تواند به سازمان نظام پزشکی مراجعه کند و یکی از مراجع رسیدگی به این موضوع سازمان نظام پزشکی است، گفت: باید توجه کنیم که در حال حاضر قضاوت درباره یک مورد در این زمینه کار بسیار مشکلی است و این موارد باید به صورت دقیق از سوی تیمی متشکل از متخصصین همان رشته مورد بررسی قرار گیرد و مشخص شود که اولا تماس به درستی با پزشک آنکال گرفته شده، دوم اینکه پزشک دیر رسیده یا خیر و سوم آیا دیر رسیدن پزشک منجر به بروز عارضه‌ شده است یا خیر.

وی تاکید کرد: طرح مسائل مربوط به خطاهای پزشکی در رسانه، ظرافت خاص خود را دارد و پرداختن نادرست به این موضوعات، منجر به بی‌اعتمادی می‌شود. دود بی‌اعتمادی مردم نسبت به نظام سلامت و پزشکان به چشم جامعه و مردم می‌رود. این درحالیست که در بیمارستان‌ها و کشور ۸۰ میلیونی ما، خدمات پزشکی به صورت شبانه‌روزی به مردم ارایه می‌شود. نباید مردم را در این حوزه نگران کنیم. حال اگر واقعا محرز شود که پزشک هم تخلف کرده است، باید با او برخورد شود.