استان‌های زاگرس‌نشین به این طرح توجه کنند!

 بارش‌های سیل آسا و وقوع سیل در برخی استان‌های کشور در فروردین‌ماه امسال، موجب خسارت‌های چندین میلیارد دلاری به ساختمان‌ها، تأسیسات زیرساختی، باغات و مزارع کشاورزی شد، خسارت‌هایی که می‌توان با استفاده از طرح‌های آبخیزداری آن‌ها را تا حد قابل قبولی کاهش داد.

 آبخیزداری یکی از روش‌های مناسب برای مدیریت صحیح منابع آب و خاک است که با گذشت حدود ۷۰ سال از اولین اقدامات صورت گرفته در حوزه آبخیزداری در کشور، هنوز ابعاد مختلف اهمیت و ضرورت آن به خوبی روشن نشده و با وجود اعتبارات تخصیص یافته و اقدامات صورت گرفته طی سال‌های اخیر، همچنان شاهد تخریب منابع آب و خاک هستیم.

شناخت حوزه آبخیز و مسائل مربوط به آن و اولویت‌بندی آبخیزداری متناسب با پتانسیل‌های موجود در کشور یکی از ضروریات انکارناپذیر در این حوزه است تا بتوان با استفاده صحیح از این روش به احیای منابع آب و خاک پرداخت و از همه مهم‌تر، به جنگ با خشکسالی و کم‌آبی و پدیده بیابان‌زایی رفت.

آبخیزداری و آبخوان‌داری یکی از اقدامات مؤثر در حفظ منابع آبی است، که این مسئله در سال‌های اخیر مورد تأکید مقام معظم رهبری واقع شده و در سال گذشته ۲۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی به دستور مقام معظم رهبری به این مسئله اختصاص یافت.

چهارمحال و بختیاری در مسیر بیابانی شدن

علی‌محمد محمدی معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اختصاص ۳۲۰ میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی به طرح‌های آبخیزداری استان در سال جاری، اظهار کرد: این میزان اعتبار نسبت به سال گذشته دو برابر افزایش داشته و در سه بخش مکانیک، بیومکانیک و بیولوژیک هزینه می‌شود.

وی افزود: این اعتبار به منظور اجرای طرح‌های آبخیزداری، حفاظت اراضی برای اجرای طرح‌های کاداستر و آفت‌زدایی، حفاظت فیزیکی شامل گشت و مراقبت، پیشگیری از حریق، مدیریت چرای دام، جنگل و مرتع و آموزش و ترویج هزینه می‌شود.

محمدی تصریح کرد: سال گذشته بیش از ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار از صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری به استان اختصاص داده شد که این میزان به اجرای ۱۲۰ طرح در ۳۰ حوضه آبخیز استان در ۲۰۰ هزار هکتار هزینه شد.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، خاطرنشان کرد: طرح‌های آبخیزداری در راستای کاهش روان آب‌ها، جلوگیری از سیل و فرسایش خاک و کاهش تخریب‌های منابع طبیعی، نفوذ آب در سفره‌های زیرزمینی و گسترش پوشش گیاهی اجرا می‌شود.

وی با اشاره به پیش‌روی بیابان در برخی مناطق استان، افزود: از بین رفتن پوشش گیاهی، حضور دام مازاد در مراتع و عدم مدیریت تعادل دام در مراتع و بهره‌برداری بیش از حد از عرصه‌های جنگلی و مرتعی، تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی به منظور مصارف کشاورزی، اجرای طرح‌های صنعتی و عمرانی از مهم‌ترین عوامل بیابانی شدن مراتع و جنگل‌های استان است.

طرحی که مانع خیزش آب می‌شود

مهدی پژوهش عضو هیأت علمی گروه منابع طبیعی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه آبخیزداری به معنای جلوگیری از خیزش یا روان شدن آب است، گفت: آبخیزداری، علمی است که در دنیا ثابت کرده می‌تواند جلوی سیلاب‌ها، روان‌آب‌ها و خسارت‌های ناشی از سیلاب‌های شدید را بگیرد.

وی افزود: استان‌هایی که در مناطق شیبدار و کوهستانی قرار دارند و تأمین کننده آب استان‌های جلگه‌ای و مناطق کم ارتفاع بوده معمولاً استان‌های هدف برای اجرای آبخیزداری هستند.

پژوهش با بیان اینکه قبل از انقلاب اسلامی طرح‌های آبخیزداری بسیار زیادی در کشور صورت گرفته است، تصریح کرد: در چهارمحال و بختیاری نیز طرح حفاظت از خاک در منطقه ایستگاه تحقیقات حفاظت آب و خاک دوتو، راه‌اندازی شده که هدف از اجرای این طرح‌ها جلوگیری از هدررفت آب و از بین رفتن خاک است.

۱۰ سال تصمیم اشتباه در راستای مهار آب و سیلاب

وی گفت: در طول ۱۰ سال گذشته به واسطه تغییرات آب و هوایی، تغییر شکل بارش و خشک شدن رودخانه‌ها تصمیمات صحیحی در راستای مهار آب‌ها و سیلاب‌ها با دوره بازگشت طولانی صورت نگرفته و یا به صورت خیلی کم انجام شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد تاکید کرد: متأسفانه به دلیل چرای بیش از حد دام، از بین رفتن پوشش خاک، لگدکوب شدن خاک توسط دام و قطع درختان برای تأمین هیزم، موجب شده زمین‎ مستعد فرسایش خاک شود که این امر در سه استان ایلام، لرستان و چهارمحال و بختیاری نمود بیشتری داشته است.

وی بیان کرد: با رخ دادن بارش‌ها در ابتدای سال به دلیل عدم وجود پوشش و زبری در سطح خاک، سیلاب‌هایی در استان‌های مختلف رخ داد که در چهارمحال و بختیاری نیز شهرستان‌های کوهرنگ، اردل و بخشی از بازفت تحت تأثیر سیلاب قرار گرفتند.

پژوهش ادامه داد: با توجه به سیلاب‌هایی که در ابتدای سال رخ داد دولت باید به بحث آبخیزداری در استان‌های زاگرس‌نشین توجه ویژه‌ای داشته باشد، همچنین اختصاص بودجه‌ای برای احداث کشت‌های بیولوژیک و مکمل، حفاظت‌های مکانیکی از جمله احداث بند، سد، گابیون و بانکت در استان‌های کوهستانی و زاگرس‌نشین، توجه به آمایش سرزمین و حفاظت از منابع طبیعی باید مدنظر قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: اگر آب تولیدی چهارمحال و بختیاری در اختیار خودش قرار گیرد، قطعاً این استان در زمینه تولید، گردشگری و جذب توریست برتر خواهد بود.