نقش ایران در تعیین قیمت نفت

 دکتر حسین راغفر*

 اقتصاد کشورمان وابسته به نفت است و نفت هم عاملی برون‌زاست البته متاسفانه طی سال­های اخیر نقش ایران در اوپک تاحدودی کاهش پیداکرده است. بنابراین ایران کمتر می‌تواند نقش تعیین‌کننده­ای در این راستا داشته باشد. واقعیت این است که ایران باید در مناسبات کنونی بر قیمت­ها  اثرگذار باشد. کاری که می‌توان کرد این است که برنامه­ها و سیاست­هایی که تنها وابسته به درآمدهای نفتی است را مورد بازنگری قرار داد. ضمن اینکه برخی توسعه را منوط به دریافت بودجه نفت می­دانند و توسعه را به معنای عمران تلقی می­کنند. این درحالی است که معنای توسعه خیلی عمیق است. در شرایط کنونی ملاحظات سیاسی همواره در تعیین قیمت نفت اثرگذار بوده است. البته به لحاظ اقتصادی عرضه نفت کاهش پیدا نکرده است بلکه افزایش هم داشته است. با ورود  کشورهای آمریکای لاتین مثل برزیل به عرصه عرضه­کنندگان نفت و به‌دلیل اختلال در کشور لیبی و هرج و مرجی که در این کشور وجود دارد عرضه نفت به‌شدت افزایش پیدا کرده است چرا که دولت مرکزی وجود ندارد که بتواند عرضه را کنترل کند. شرکت‌های چندملیتی خارجی هم در معامله با روسای قبائل می­توانند نفت را بسیار ارزان خریداری کنند و همین مساله درمورد نفت عراق نیز وجود دارد و به‌دلیل مشکلاتی که دارند؛ عملا عرضه نفت کاهش پیدا نکرده است، بنابراین با عرضه فزاینده نفت روبه‌رو بوده و هستیم.  تا به‌حال برای عرضه نفت مشکلی وجود نداشته است. از موانع جدی کاهش یا افزایش  قیمت نفت همواره درنظر گرفتن منافع و اهداف کشورهای غربی توسط کشورهای عضو اوپک است. لذا عملا ایران در شرایط کنونی با توجه به مسائل فوق نقش چندانی نمی­تواند برای تعیین قیمت نفت ایفا کند و با توجه اینکه  اقتصاد کشور وابسته به درآمدهای نفتی است، در چنین حالتی آسیب‌پذیری آن بیشتر خواهد شد. به نظر می‌رسد واکنش سیاسی نسبت به کاهش قیمت نفت می‌تواند بیان‌کننده  آسیب‌پذیری اقتصاد ما باشد. اتفاقا ایران می‌تواند یکی از اهداف کاهش قیمت نفت باشد و چه بسا که کشورهای غربی و آمریکا را تشویق کنند که  به ایران فشاری بیشتر را وارد کنند. البته روسیه هم در شرایط کنونی به شدت از کاهش قیمت نفت آسیب خواهد دید. به اعتقاد من بیش از آنکه نگاه به بیرون داشته باشیم، باید نگاه به درون داشته باشیم. تلاش‌ها و رایزنی ایران به‌عنوان عضوی از اوپک می­تواند اثرگذار باشد و اعتراض خود را به اینکه منابع کشورها به ارزانی در اختیار کشورهای صنعتی قرار می­گیرد اعلام کند. ولی واقعیت این است که باید محدودیت­ها و نقاط ضعف خود را شناسایی کنیم. آمریکا در تمامی این سال‌ها تلاشش بر این بوده است که میزان فروش نفت ایران را به حداقل برساند و تا جایی هم که توانستند، موفق عمل کردند و در تمام این سال­ها ما به تلاش‌های آنها برای محدودکردن درآمدهای ارزی‌مان کم‌توجه بوده­ایم. باید برنامه­ریزی منسجم و راهبرد اساسی را دنبال کنیم به‌گونه­ای که شاهد آسیب­های آن نباشیم و این درحالی است که لزوم برنامه‌ریزی جدی برای کارشناسی مسائل لازم به نظر می‌رسد.

* اقتصاددان

منبع: آرمان