موسیقی چه اثری بر سلامت بدنی و مغزی ما دارد؟

 آلفرد توماتیس، پزشک فرانسوی، اثبات کرد که سازهای سیم‌دار مانند ویلن و ویلنسل، موجب تقویت الگوهای امواج مغزی مرتبط با آرامش عضلات بدن خواهند شد.

سواد زندگی نوشت: امروزه موسیقی را بیشتر ابزاری برای تجربه لذت صوتی و شنوایی به شمار می‌آورند. این در حالی است که در گذشته این مفهوم یک منبع قدرت ویژه بوده است.

استادان بزرگی از هند باستان، چین، یونان و رم از این منبع قدرتمند برای بهبود وضعیت سلامتی انسان بهره می‌برده‌اند. این در حالی است که فیلسوف‌های سرشناسی همچون افلاطون، سیسرون و سنکای جوان، برخی از انواع موسیقی را در دسته «مضر و آسیب‌رسان» طبقه‌بندی کرده بودند. شماری دیگر از جمله ارسطو، دموکریت، جالینوس، فیثاغورس و کنفسیوس نیز این دیدگاه را تأیید کردند و موسیقی را شامل دو طیف اثر مثبت و منفی بر سلامت انسان دانستند.

پزشکان چینی و هندی معتقد هستند که سلامتی و بیماری به ترتیب همان هارمونی و عدم هارمونی (هماهنگی) است. بدین‌ترتیب برخی از انواع خاص موسیقی می‌توانند روی یک بیماری مشخص (یا همان عدم هارمونی) تأثیرگذار باشند. این تأثیر در افراد مختلف، کاملاً متفاوت خواهد بود و نمی‌توان انتظار نتیجه‌ای یکسان را داشت. سیستم چینی عواملی مانند سرعت، عمق، قدرت، ریتم، نظم و جنس هر موسیقی را از فاکتورهای اصلی اثرگذاری آن به حساب می‌آورد. این کیفیت‌ها در ارتباط مستقیم با ذهن و عواطف بشری هستند و می‌توانند تغییرات مهمی را در فیزیک بدن، گوارش و همچنین سیستم عصبی رقم بزنند.

مغز

موسیقی تمام بخش‌های مغزی و سلول‌های آن را درگیر می‌کند. این اصوات هماهنگ می‌توانند در بهبود حافظه، تمرکز، ارتباط مؤثرتر اندام‌های بدن از نظر فیزیکی و همچنین رشد ذهنی نقش قابل توجهی داشته باشند.

جالب است بدانید که موسیقی کلاسیک می‌تواند منتج به احیای سلول‌های مغز شود.

تأثیر موسیقی بر جراحی قلب

بیماران تحت عمل جراحی قلب در صورت گوش دادن به موسیقی قبل و بعد از شروع عمل، با سرعت بیشتری وارد فاز بهبود خواهند شد. محققان دانشگاه توکیو (از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مراکز آموزش عالی ژاپن) به منظور بررسی تأثیر انواع متفاوت موسیقی بر روند بهبود پس از عمل قلب، گروهی از موش‌های نر را جراحی کردند. موش‌ها در معرض موسیقی وردی (آهنگساز ایتالیایی)، قطعات موتسارت و ترانه‌های سولیست (تکخوان) ایرلندی به نام انیا قرار گرفتند. دو گروه اول در مقایسه با گروه سوم و یا وضعیت عدم پخش موسیقی، ۲۰ روز بیشتر عمر کردند. لازم به ذکر است که سیستم ایمنی گروه کنترل، عضو خارجی را به طور کلی پس زد.

بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که موسیقی تنها صوتی منشأ گرفته از ادوات مرتبط نیست. مطالعات کنونی نیز فرضیه‌های عنوان شده توسط فیلسوف‌های دوران کهن را قاطعانه تأیید می‌کنند.

تأثیر موسیقی بر تولیدات حیوانی

یک کشاورز بریتانیایی پس از پخش مداوم موسیقی برای مرغ‌های خود با اتفاق عجیبی روبه‌رو شد. آنها به جای روند معمول ۴ تخم مرغ در هفته، ۸ تخم مرغ تولید می‌کردند. بدین‌ترتیب مشاهده شد که موسیقی می‌تواند بر ارتقا سطح آرامش پرندگان و به تبع افزایش بازده تولید تخم مرغ مستقیماً اثرگذار باشد. حتی تولید شیر گاوها نیز پس از مواجهه با پخش موسیقی افزایش قابل توجهی می‌یابد. محققان دانشگاه لستر گونه خاصی از گاوهای شیری را در معرض انواع متفاوت موسیقی برای ۱۲ ساعت در روز به مدت ۶۰ روز قرار دادند. موسیقی‌های آرام مانند سمفونی پاستورال یا چوپانی بتهوون، نرخ تولید شیر را تا ۳ درصد افزایش داد.

تأثیر موسیقی بر سطح کورتیزول

تمرینات شدید ورزشی به همراه موسیقی‌های تند می‌توانند به سرعت سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول خون را افزایش دهند. این در حالی است که موسیقی آهسته، آرام و غالباً کلاسیک، تأثیری کاملاً برعکس خواهد داشت.

با همین روش می‌توان سطح کورتیزول خون بیمارانی که باید به زودی تحت عمل جراحی قرار بگیرند را کاهش داد. موسیقی آرام می‌تواند این هورمون را تا ۵۰ درصد کاهش دهد و به بیمار برای گذر از استرس ناشی از جراحی کمک قابل توجهی کند. البته افزایش آزادسازی کورتیزول به دنبال پخش موسیقی‌های بلند و القاکننده هیجان، برای دسته خاصی از افراد مانند ورزشکاران بسیار هم مفید خواهد بود. اما این مواجهه باید مقطعی باشد و به مدتی طولانی ادامه نیابد. برای مثال به نظر می‌رسد که قرارگیری طولانی‌مدت در معرض انواع مخصوصی از موسیقی مانند راک یا متال، سطح کورتیزول را همانند قهوه به صورت اعتیادآوری بالا نگه خواهد داشت.

تأثیر موسیقی بر سیستم ایمنی بدن

برخی از انواع موسیقی که پیشتر آنها را در دسته موسیقی‌های مفید طبقه‌بندی کردیم، می‌توانند منتج به افزایش ترشح هورمون‌ها و واسطه‌های شیمیایی مؤثر بر تقویت سیستم ایمنی بدن انسان شوند. گفتیم که موسیقی قادر به کاهش سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول است. همین هورمون در صورت ترشح نا به جا و بیشتر از مقادیر کنترل شده مورد نیاز بدن، می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی شود. بدین‌ترتیب می‌توان گفت که موسیقی در کاهش ریسک ابتلاء به بیماری‌های عصبی و صدها اختلال دیگر نقش مهمی دارد.

موسیقی راک و تخریب دندریت‌ها

دندریت‌ها زائده‌هایی شاخه‌ای شکل هستند که به سلول‌های عصبی اتصال می‌یابند و موظف‌اند پیام‌های عصبی را انتقال دهند. محرک‌های متفاوت مانند سبک زندگی، استرس و محیط می‌توانند الگوی شاخه‌ای دندریت‌ها دست خوش تغییر کنند. رشد این زوائد و ایجاد انشعابات به گونه‌ای اصولی، برای عملکرد صحیح سیستم عصبی حیاتی خواهد بود. برعکس، نقص در توسعه دندریت‌ها، منجر به بروز اختلالات شدید عصبی از جمله عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود.

به منظور بررسی تأثیر موسیقی بر دندریت‌ها، توانایی موش‌ها برای حرکت در یک مسیر پر پیچ و خم که به غذا منتهی می‌شود، همراه با پخش موسیقی آرام و تند آزمایش شد.

در این آزمایش موش‌ها به دو دسته شدند. گروه اول در معرض موسیقی‌های یوهان اشتراوس (موسیقی‌دان اتریشی) و گروه دوم نیز در مواجهه با ضربه‌های نسبتاً شدید درام در قالب موسیقی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه بسیار جالب بود. گروه اول با مشکل خاصی برای طی مسیر رو به رو نشدند. این در حالی بود که رفتارهای پرخاشگرانه گروه دوم به مرور زمان افزایش می‌یافت و در نهایت برای تکمیل مسیر مد نظر کاملاً گیج شده بودند.

پس از انجام آزمایش، ناحیه هیپوکامپ (بخشی از سیستم لیمبیک مغز که مرکز یادگیری محسوب می‌شود) مغز موش‌ها بررسی شد. محققان در گروه دوم شاهد رشد شدید نورونی با الگوی غیر طبیعی و افزایش شاخه‌های دندریتی در تمامی جهات بودند. لازم به ذکر است که این تکثیر به علت عدم شکل‌گیری ارتباط میان نورون‌های مختلف و امکان انتقال پیام، کاملاً بی‌فایده بوده است. این یافته‌ها نشان می‌دهند که مغز تلاش بالایی برای درک محرک صوتی وارد شده، از خود اعمال کرده اما در نهایت با شکست مواجه شده است.

فرکانس بهینه

آلفرد توماتیس، پزشک فرانسوی، سرشناس گوش، حلق و بینی و همچنین یک مخترع، معتقد بود که موسیقی علاوه بر تأثیرات مثبت قابل توجه بر گیاهان، می‌تواند انسان را نیز بهره‌مند کند. وی اثبات کرد که سازهای سیم‌دار مانند ویلن و ویلنسل، موجب تقویت الگوهای امواج مغزی مرتبط با آرامش عضلات بدن خواهند شد. اما باید صوت ناشی شده از آنها فرکانس بهینه داشته باشد. گفته می‌شود که این فرکانس گستره‌ای از ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ هرتز را شامل خواهد شد.

خلاصه اثرات موسیقی مفید

در ادامه لیستی از اصلی‌ترین تأثیرات موسیقی را به عنوان نتیجه‌گیری کلی می‌خوانید؛ بخش اعظم این فواید بر انواع موسیقی‌های کلاسیک، سازهای سیم دار و موسیقی‌های ملایم مترتب است نه بر موسیقی‌های تند و پرهیجان:

- تقویت مهارت‌های شناختی، هوش، قدرت یادگیری و همچنین آی‌کیو

- افزایش تمرکز و توجه

- کمک به درمان بیماری آلزایمر

- تخفیف دردهای پس از زایمان و القای سریع‌تر بهبودی

- کمک به درمان وزوز گوش

- کمک به بهبود سردردها و میگرن

- تقویت مهارت‌های فیزیکی و عملکرد ورزشی

- مبارزه با خستگی، کمبود انرژی و افسردگی

- کمک به درمان بی‌خوابی

- ضد اضطراب و استرس

- کمک به بهبود خلق

- کمک به تخفیف انواع درد

- کمک به سلامت قلب و کلیه