تغییر معادلات بورس‌بازی

بورس تهران در معاملات دیروز متاثر از فشار عمومی عرضه ۶/ ۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. طبیعی بود که تجربه ۵ جهش متوالی، بخشی از سهامداران را ترغیب به شناسایی سود کند و همزمان اثر حمایتی رشد قیمت‌های جهانی بر سهام مرتبط را تا حدود زیادی تحت‌الشعاع منفی خود قرار دهد. با این حال برخی کارشناسان ضمن توجه به ظرفیت عمومی سهام در میان‌مدت، با اشاره به سیگنال‌های دریافتی از متغیرهای اقتصاد کلان همچون افت شتاب تورم و اصلاح قیمت ارز، از لزوم تغییر زمین بورس‌بازی و کاهش سطح انتظارات در بازار سهام می‌گویند.

شاخص کل بورس تهران در معاملات دیروز مغلوب میدان‌داری فروشندگان شد و حدود ۶/ ۰ درصد عقب‌نشینی کرد. در حالی که جهش قیمت‌ها در بازگشایی بازار جهانی توقعات را برای رشد سهام مرتبط بالا برده بود، اما انگیزه قوی بورس‌بازان برای شناسایی سود فشار مضاعفی بر نماگر اصلی بازار وارد کرد. غلبه تمایلات اصلاحی در بورس تهران در شرایطی رخ می‌دهد که شتاب رشد تورم بر اساس آخرین آمار کاهش یافته است. نشانه‌هایی از فروکش تب رشد را در بازار ارز هم می‌توان دید. وقوع چنین رفتاری در بین متغیرهای کلان اقتصادی لزوم تعدیل انتظار سودآوری در بورس تهران را بیش از پیش برجسته کرده است. اگرچه کارشناسان همچنان سهام را واجد ظرفیت برای کسب بازدهی می‌دانند اما سیگنال‌های اخیر پارامترهای کلان را حاوی تغییر زمین بازی سهام می‌دانند و معتقدند دوره رشدهای نجومی در بازارها به پایان رسیده و بنابراین، فعالان بورسی متناسب با اقتضائات کنونی اقتصاد ناچار به تغییر رویکرد خود نسبت به روند آتی سهام هستند.
پیغام ضمنی کاهش شتاب تورم

طی روزهای اخیر، همزمان با اوج‌گیری جریان اطلاعات در بورس تهران در حوزه کلان نیز داده‌های مهمی منتشر شد. «دنیای اقتصاد» در گزارش روز یکشنبه تحت‌عنوان «پنج آینده‌ساز بورس تهران» ضمن بررسی آمار تورم خرداد به تاثیر آن بر فضای سهام اشاره کرد. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تورم ماهانه در خرداد با ثبت رشد ۸/ ۰ درصدی کمترین افزایش در ۱۵ ماه اخیر را رقم زده است. این در حالی است که متوسط تورم ماهانه طی یک سال منتهی به خردادماه رقمی معادل ۵/ ۳ درصد را نشان می‌دهد. این به معنای کاهش چشمگیر شتاب تورم در ماه‌های اخیر است که در نرخ تورم سالانه نیز منعکس شده است. بر همین اساس، روند صعودی تورم نقطه به نقطه برای نخستین‌بار متوقف شده و از اوج ۵۲ درصدی به کانال ۵۰ درصد در خردادماه عقب‌نشینی کرده است. تغییر معنادار مسیر تورم و کاهش شتاب رشد این متغیر را می‌توان ترجمانی از تخلیه بخش عمده نقدینگی انباشت شده در نیمه نخست دهه ۹۰ به روی قیمت‌ها به‌ویژه در یک و نیم سال اخیر تلقی کرد. افت ضرباهنگ تورم را در گزارش‌های ماهانه برخی تولیدکنندگان کالاهای مصرفی در بورس تهران نیز می‌توان مشاهده کرد. اطلاعات مندرج در گزارش عملکرد شرکت‌های بورسی طی ماه خرداد نشانگر توقف رشد شتابان قیمت‌های فروش و حتی در مواردی عقب‌نشینی قیمت در پی ضعف تقاضاست. علاوه بر این، نرخ دلار در بازار آزاد نیز پس از مدت‌ها نوسان در فراسوی مرز ۱۳ هزار تومان، به محدوده ۱۲ هزار تومانی بازگشته است و روز گذشته نیز در همین محدوده معامله شد.

مجموعه این تحولات علاوه بر قلمرو کلان، در حال تبلور در قیمت سهام بورس تهران نیز هست. در چنین چشم‌اندازی طبیعی است که بسیاری از سهامداران برای حفظ بازده کسب شده طی فصل بهار در نقش فروشنده حضور فعالی از خود نشان دهند و قیمت‌ها را تحت‌فشار بگذارند. البته تاثیر تحولات اخیر علاوه بر ایجاد روندهای موقت اصلاحی در بازار سهام ظرفیت این را دارد که مقیاس‌های سودآوری را دستخوش تغییر کند.

واقعیت این است که بخش عمده رشدهای نجومی طی یک سال اخیر حاصل آزاد شدن نقدینگی محبوس در بانک‌ها و جهش تقاضای اسمی برای دارایی‌های مختلف اعم از سهام، ارز، مسکن و خودرو بوده است. اما در شرایط فعلی، چنان‌که از منظر کلان هم ملاحظه شد، قیمت‌ها با فرض عدم بروز شوک شدید و غیرمنتظره، ظرفیت‌های تورمی خود را تا حدود زیادی پر کرده‌اند. پیامد این وضعیت، شیفت تدریجی انتظارات تورمی و خداحافظی با جهش‌های پیوسته قیمت‌ها و انتظار بازدهی‌های ۲۰ تا ۳۰ درصدی در مقیاس هفتگی یا ماهانه است. البته این تحلیل بدین معنا نیست که اصلاح سهام ماندگار و طولانی است بلکه تاکید بر لزوم تغییر رویکرد طیف زیادی از معامله‌گران و کاهش سطح انتظارات نسبت به دوره جهش‌های مستمر است.

ناگفته پیداست که این سناریو متکی بر مفروضاتی چون تداوم روند کنونی قیمت‌های جهانی و عدم بروز ریسک غیرمنتظره سیاسی است. بنابراین هرگونه تغییر مثبت یا منفی در قیمت جهانی اعم از نفت و فلزات و دیگر محصولات پایه و یا ایجاد وضعیت نوظهور در فضای سیاسی کشور می‌تواند بورس تهران را وارد مدار تازه‌ای کند و ضمن باطل کردن مفروضات مزبور جغرافیای دیگری به روی سهام بگشاید.
عقب‌نشینی غیرمنتظره سهام

تحولات بازار جهانی و همچنین ایجاد روزنه‌هایی در حوزه سیاسی انتظارات را از ابتدای هفته برای تقویت قیمت سهام بالا برده بود. بر همین اساس، ۶۳ درصد از کارشناسان و ۷۳ درصد از سهامداران حاضر در نظرسنجی هفتگی سایت تحلیلی «دنیای بورس» هم انتظار ادامه روند صعودی سهام را در هفته جاری داشتند. در واقع، فعالان سهام به پشتوانه رشد قیمت‌های جهانی نفت و فلزات، انتظار تقویت تقاضا در سهام مرتبط را داشتند. اما رشدهای شتابان چند روز اخیر سبب شد تا اغلب سهامداران به انگیزه شناسایی سود در سمت فروشنده فعال شوند و شاخص کل را وادار به عقب‌نشینی کنند. به این ترتیب، شاخص سهام در روز گذشته تحت‌تاثیر عرضه‌های نسبتا وسیع قرار گرفت و ضمن عقب‌نشینی ۱۴۱۱ واحدی در نهایت به ارتفاع ۲۴۷ هزار و ۱۲۲ واحد تنزل کرد. از نکات جالب‌توجه معاملات دیروز میل به اصلاح به‌ویژه در صنایع کالایی بود که بیشترین فشار را بر نماگر بازار وارد کرد.
بی‌اعتنایی به صعود قیمت‌های جهانی

افت قابل‌ملاحظه قیمت طلا، جهش شاخص‌های سهام جهانی، افزایش قابل ملاحظه بهای نفت و همچنین تقویت قیمت فلزات رنگین در بازگشایی بازار جهانی از جمله آثار مثبت مذاکرات تجاری و گفت‌وگوی نیروهای تعیین‌کننده در حاشیه اجلاس سالانه گروه ۲۰ بود. پس از یک هفته انتظار، نشست رهبران گروه ۲۰ هفته قبل حواشی مهمی برای بازارهای سهام کالایی دنیا داشت. در واقع، شروع دوباره مذاکرات تجاری بین چین و آمریکا و عدم وضع تعرفه جدید بر کالاهای چینی از سوی آمریکا نتایج در خوری در بازگشایی بازار جهانی داشت. دیروز با شروع معاملات بازار جهانی، بهای طلا با دریافت سیگنال‌های صلح تجاری بین دو اقتصاد بزرگ دنیا به زیر ۱۴۰۰ دلار برگشت، شاخص‌های سهام آسیایی و اروپایی جهش‌های یک تا ۲ درصدی را به نمایش گذاشتند و از طرف دیگر، قیمت مواد خامی چون مس و روی و آلومینیوم در بورس فلزات لندن رشد معنادار حدود یک درصدی را تجربه کردند و قیمت سنگ‌آهن در چین نیز صعود مقتدرانه‌ای را رقم زد. تاثیر شروع مجدد مذاکرات تجاری به اندازه‌ای بود که ضعف شاخص مدیران خرید صنعتی چین (به‌عنوان معیاری از تولید دومین اقتصاد دنیا) وزن چندانی در معادلات بازارها نیافت.

همزمان با این اتفاقات، در بازار نفت نیز تحرکات مثبتی در پی حواشی نشست گروه ۲۰ دیده شد. در واقع، بازار از حواشی این نشست منفعت دوگانه برد. از یک طرف، سمت تقاضا با بهبود روابط تجاری امکان رشد می‌یابد و از طرف مقابل، موافقت اوپک و متحدانش برای ادامه طرح کاهش عرضه به معنای تحریک قیمت‌هاست که طی روز گذشته در جهش بیش از ۲ درصدی بهای نفت تبلور یافت.با وجود این، بورس تهران طی روز گذشته به تحولات مثبت بازار جهانی واکنش در خوری نشان نداد. در واقع، در حالی که انتظار می‌رفت جو عمومی بازار با بهبود قیمت‌های جهانی و فروکش کردن ریسک سیاسی (گشایش خط اعتباری محدود موسوم به اینستکس) شرایط متعادل‌تری را تجربه کند و قیمت راه صعود در پیش گیرد، اما تشکیل موج شناسایی سود در عموم سهم‌ها به نیروی تعیین‌کننده در روز گذشته مبدل شد. به این ترتیب، انتظار جذب تقاضای جدید توسط سهام کالایی برآورده نشد و در جریان معکوس، این دسته از سهم‌ها بیشترین فشارها را به شاخص کل تحمیل کردند.
مناقشه بزرگان بر سر قیمت

یکی از اتفاقات روز گذشته فشار ناشی از افت قیمت در نماد فولاد مبارکه اصفهان بر نماگر اصلی بازار بود. افت قیمت سهام «فولاد» در معاملات دیروز اثر منفی ۴۵۰ واحدی را به شاخص کل تحمیل کرد. به نظر می‌رسد بروز مناقشه‌ بر سر تعیین نرخ فروش گندله با سنگ‌آهنی‌های بازار مهم‌ترین عامل فشار بر قیمت این سهم بزرگ بورسی و متعاقبا شاخص کل طی روز گذشته بوده است. این موضوع از روز یکشنبه و پس از برگزاری مجمع عمومی سالانه شرکت گل گهر سیرجان در بین فعالان بورسی مطرح شد. اعتراض سهامداران شرکت گل‌گهر سیرجان درخصوص نرخ پایین فروش گندله به شرکت فولادمبارکه مسوولان مرتبط را به واکنش واداشت. در همین راستا مدیرعامل چادرملو از پیشنهاد افزایش نرخ کنسانتره و گندله به وزارت صمت خبر داد. همین خبر کافی بود تا سهامداران فولاد مبارکه در معاملات روز گذشته حضور پررنگی در سمت فروش از خود نشان دهند و علاوه بر قیمت این سهم، تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر افت شاخص بگذارند.
رفتار معکوس در دو صنعت کوچک

سهام گروه قندی طی روز گذشته برخلاف جو عمومی حاکم بر بازار با استقبال جالب توجه سهامداران روبه‌رو شدند. معامله‌گران بورسی در پی رشد قابل توجه قیمت شکر در بازار آزاد و انتظار کاهش مداخلات سیاست‌گذار در تعیین نرخ فروش این کالای ضروری از روز یکشنبه در سمت خرید سهام گروه قندی حضور موثری را رقم زدند و در مجموع زمینه را برای جهش ۵/ ۶ درصدی متوسط قیمت در این صنعت بورسی فراهم کردند. در نقطه مقابل، وسعت و شدت عرضه در سهام گروه سیمانی افت متوسط ۲/ ۳ درصدی را برای این صنعت بورسی به دنبال داشت. سهام این گروه که از ابتدای تیر تا روز یکشنبه عموما متاثر از خبر افزایش نرخ فروش، رشد متوسط ۱۵ درصدی را ثبت کرده بودند، در معاملات دیروز مغلوب فشار یکدست عرضه شدند و عموما با افت حداکثری قیمت به کار خود پایان دادند.