در شب سیامک شایقی چه گذشت؟

 «در جامعه ما که هیولا بودن و هیولا شدن نوعی فرهنگ بوده و شده، شریف بودن و شریف زیستن نوعی خصلت است و سیامک (شایقی) سمبل این خصلت است، من به او و جامعه سینما تبریک می‌گویم چون شریف زیستن هزینه دارد و سیامک با قانع بودن و داشتن راه‌حلی برای ادامه زندگی این هزینه را پرداخته است. او به دلیل روح بزرگ و صبوری‌اش بیماری‌اش را شکست داده است.»

 این سخنان بخشی از اظهارات برادر سیامک شایقی کارگردان سینماست که در شبی که برای او به همت کانون کارگردانان سینمای ایران و با همکاری بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد، مطرح کرد.

در این آئین که شامگاه 9 تیر ماه در بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد، هنرمندان و مدیرانی چون فاطمه معتمد آریا، همایون اسعدیان، بهمن فرمان‌آرا، حجت قاسم‌زاده، احمد حامد، علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، حبیب ایل‌بیگی قائم مقام بنیاد سینمایی فارابی، محسن امیریوسفی، رضا درمیشیان، مهدی فخیم زاده، خسرو معصومی، وحید موساییان، محمدعلی سجادی، هوشنگ گلمکانی، بهروز افخمی، مرجان شیرمحمدی، ناصر غلامرضایی، رضا کیانیان، علی ژکان و سید غلامرضا موسوی حضور داشتند.

در ابتدای این مراسم که اجرای آن را امیر پوریا منتقد سینما بر عهده داشت، محسن امیریوسفی رئیس کانون کارگردانان سینمای ایران در سخنانی کوتاه گفت: امسال سی‌امین سال تأسیس کانون کارگردانان است. شاید ما در غفلتی به سر می‌بریم که وظیفه داریم تا حدی این غفلت‌ها را جبران کنیم. به همین دلیل فکر کردیم کانون کارگردانان این اقدام را انجام دهد و شروع آن در شورای مرکزی با سیامک شایقی باشد و امیدوارم این قضیه ادامه پیدا کند. من از این قضیه خیلی خوشحالم.

وی سپس خاطره‌ای از ساخت اولین فیلمش «خواب تلخ» و تحسین سیامک شایقی از کارش گفت.

سپس علیرضا تابش مدیر بنیاد سینمایی فارابی به روی صحنه آمد و گفت: ما در آغاز سال جاری جلساتی با کانون کارگردانان داشتیم که مراسم امشب یکی از توافقات آن جلسات بود و من از رقم خوردن این برنامه خیلی خوشحالم.

تابش سپس متنی را برای حاضران قرائت کرد که در آن متن عنوان شده بود:
«نقش بی‌بدیل و منحصر به‌فرد کارگردانان مستند در خلق یک فیلم سینمایی بر کسی پوشیده نیست. امضای کارگردان بر اثر فصل‌الخطاب فیلم محسوب شده، به تبع آن سیل تشویق، انتقاد، انتظار و تحلیل به سویش سرازیر می‌شود. هنرهای نمایشی به طور عام و سینما به طور خاص مدیون و مرهون سترگ کارگردانانی است که با خلق آثار، نام خود و فیلم‌هایشان را تاریخ نه چندان طولانی این هنر جاودانه ساختند. قبل از هر چیز کارگردان مالک معنوی فیلم شناخته می‌شود که اگر این دارایی ممهور به مهر خلاقیت شود، حاصل و نتیجه آن چیزی جز دوام و استمرار در عالم هنر نخواهد بود. حافظ می‌فرماید «حقه مهر بدان مهر و نشان است که بود»
بنیاد سینمایی فارابی بیش از پیش بر تکریم اهالی سینما و ارتقا فیلم‌های تولیدشده و اهمیت و تأثیرگذاری کارگردانان سینمای ایران تاکید کرده است و کلید توسعه و پیشرفت و درخشش فیلم‌های ایرانی در عرصه‌های جهانی را در تفکر، اندیشه و نگاه نوجویانه ایشان می‌جوید.
تاریخ بسیار پربار فعالیت‌های چشمگیر کارگردانان سینمای ایران در چهار دهه اخیر چه در عرصه داخلی و چه در میدان‌های بین‌المللی آنچنان واضح و مبرهن است که کسی را یارای کتمان آن نیست. کانون کارگردانان سینمای ایران نقطه امید، بالندگی و سرافرازی سینمای نجیب ایرانی را نوید می‌دهد و امید است با اتکا بر توانایی‌های ذاتی اعضای محترم آن شاهد درخشش بیشتر آن در عرصه سینمای ایران و جهان باشیم.
هنرمند ارجمند، آقای سیامک شایقی علی‌رغم گذشت سال‌ها از فعالیت‌های دلسوزانه‌اش در سینمای ایران همواره نگاهش را رو به افق‌های تازه دوخته است. دغدغه‌های اجتماعی ایشان در روزگارانی که برخی از هم‌نسلان او هنر را برای هنر می‌پسندیدند، پا را فراتر نهاده و وجهه فکر و اندیشه هنری‌اش را به سوی معضلات و ناهنجاری‌های اجتماعی معطوف کرد. حاصلش خلق آثاری بود با نگاهی دلسوزانه و اصلاح‌گرایانه.
امشب با همت کانون کارگردانان سینمای ایران و به پاس گرامیداشت سه دهه حضور مستمر آقای شایقی گرد هم آمده‌ایم تا خالصانه‌ترین درودها را تقدیمتان کنیم.»

در ادامه، فاطمه معتمدآریا که در اولین فیلم بلند سیامک شایقی «جهیزیه‌ای برای رباب» ایفای نقش کرده است، در سخنانی کوتاه گفت: خیلی خوشحالم که بنیاد سینمایی فارابی و کانون کارگردانان سینمای ایران باعث و بانی یک آشتی فرهنگی هستند و چه بهتر که امشب را با سیامک شایقی آغاز کردند. این یک حرکت بسیار پسندیده‌ای است برای این‌که ما اهالی سینما با هم آشتی کنیم و مفتخر به دوستی هم باشیم.

او به همکاری‌اش با شایقی اشاره کرد و افزود: خوشحالم که امشب دوستان و همکاران سیامک اینجا هستند چون این روزها قاعده و اندازه‌ی ما را پایین آورده‌اند. به سیامک هم تبریک می‌گویم و امیدوارم مانا باشد و فیلمی بهتر از «جهیزیه‌ای برای رباب» بسازد تا من در این سن در آن بازی کنم.

در بخش بعدی، مهدی فخیم‌زاده بازیگر و کارگردان به روی صحنه آمد و از نحوه آشنایی خود با سیامک شایقی در زمانی که نقدهایی در مجله می‌نوشت و خاطرات فیلم «جدال» را که باعث آشنایی او با سیامک شایقی و فاطمه معتمدآریا شد، تعریف کرد و گفت: فاطمه معتمدآریا آن موقع‌ها شبیه بازیگرها نبود الان هم منش و اخلاقش شبیه هنرپیشه‌ها نیست.

او در پایان افزود: فیلم «جدال» خیلی مورد استقبال قرار نگرفت و من آدم مزمنی بودم و به کارم ادامه دادم اما این دو نفر استقامت کردند. سپس سیامک «جهیزیه‌ای برای رباب» را ساخت که خیلی فیلم خوبی بود و اطلاعات او در این فیلم پیاده شده بود. این سرآغازی برای ادامه همکاری ما بود. تصور من از سیامک یک جوان مو مشکی است و باورش که سی سال از حضورش در سینما گذشته، سخت است.

رسول صدر عاملی کارگردان سینما نیز یکی از سخنرانان این مراسم بود و در جملاتی کوتاه گفت: برگزاری این مراسم فکر خوبی است و امیدوارم این مراسم و شب‌ها ادامه یابد. شب سیامک شایقی بسیار اسم خوبی برای این مراسم است. در این روزها هر گوشه‌ای ما را گیر می‌آورند و هر بلایی می‌خواهند سرمان می‌آورند و ما نیازمند این باهم بودن هستیم.

او در ادامه درباره همکاری‌ها و دوستی خودش با سیامک شایقی سخن گفت و افزود: سیامک خیلی متین است و واقعاً در کارش استاد است و چقدر یاد دادن را بلد است.»
صدر عاملی در پایان گفت: خوشحالم اینجا هستم. این شب‌ها را ادامه دهید، مهم نیست نفر بعدی کیست، مهم این است این شب‌ها ادامه یابد.

در بخش بعدی رضا کیانیان بازیگر سینما که در دو فیلم سینمایی شایقی ایفای نقش کرده است، خطاب به او گفت: سیامک جان از ته دلم خوشحالم که چنین شبی برای تو برگزار شده است.

او ادامه داد: هرچه بیشتر این اتفاقات بیفتد باعث خوشحالی همه است. سیامک آدم ساکت و صبوری است و در نتیجه ممکن است عده‌ای فراموش کنند که کارگردان هم به اسم سیامک شایقی وجود دارد و این مراسم‌ها یادآوری کننده‌ است.

کیانیان در پایان بیان کرد: سیامک کاربلد است، امیدوارم دنیای خاص او در فیلم‌هایش شناخته شود. دنیایش شبیه چخوف است. او بیشتر به سکوت علاقه دارد تا اکت و حرف‌ها و شناخته شدن این سینما در چنین روزگاری که همه از آن مطلعیم، سخت است اما امیدواریم این اتفاق بیفتد.

سپس هوشنگ گلمکانی منتقد سینما و سردبیر مجله فیلم که سابقه همکاری با سیامک شایقی در مجله فیلم را داشته، درباره این کارگردان گفت: من شاهد ورود و حضور او در سینمای ایران بودم و چشم به هم زدیم، پیشکسوت شدیم. از مجله فیلم یا به قول آقای فخیم‌زاده ''مجله اسمش را نبر'' افراد زیادی وارد سینما شدند. فیلم محبوب من از سیامک «شراره» است. برای من مهم بود که مجله فیلمی‌ها، فیلم‌های خوبی بسازند چراکه اعتبار مجله فیلم هم بود.

وی سپس خاطراتی از دوران حضور شایقی در مجله فیلم و نقدهایی که او می‌نوشت، تعریف کرد و گفت: نقدهای سیامک شایقی در دورانی که نقدها سیاسی بودند، نقدهای عمیقی بود و او نشان می‌داد که این کاره است. لحن او در نقدهایش همیشه تعادل و انصاف داشت. یکی از نقدهای خوب او درباره «گل‌های داوودی» بود که رسول صدر عاملی آن را دوست نداشت. امیدوارم در چهارمین دهه فعالیتش فیلمی بسازد در حد نقدهایی که می‌نوشت.

محمدعلی سجادی کارگردان سینما که شایقی اولین تجربه سینمایی خود را با دستیاری او در فیلم «جدال» تجربه کرده است، یکی دیگر از سخنرانان این آئین بود.

سجادی با بیان این‌که «یکی از محاسن سینما با همه مشکلاتش این است که می‌تواند رفاقت به وجود آورد»، درباره سیامک شایقی گفت: حالا با گذشت سال‌ها می‌توان از آشفتگی‌های دهه شصت گفت. در ساخت فیلم «بازجویی» با خیلی‌ها دوست شدم از جمله آشنایی با سیامک شایقی در مجله فیلم. او به عنوان اولین همکاری دستیار من در فیلم «جدال» بود. سیامک آدم را یاد بودا می‌اندازد. گاهی آدم را با صبوری‌اش عصبانی می‌کند.

این کارگردان ادامه داد: خیلی خوب است که شبی برای سیامک که آدم بی‌سر و صدایی است برگزار شد، آدم‌های بی‌سر و صدا کارهای فرهنگی می‌کنند. ما گرفتار حواشی هستیم و این حواشی موجب می‌شود موضوعات متن را نیابیم و نباید بزرگداشت برای هنرمندان مرده باشد. فیلم «جدال» باعث رفاقت ما شد و سیامک وقتی فیلم «جهیزیه‌ای برای رباب» را ساخت یک جهیزیه زیبا به سینمای ایران داد و من در خودم شکفتم و به داشتن دوستی مثل او بالیدم و می‌بالم. آرزوی تندرستی برای او می‌کنم تا با صبوری‌اش فیلم بعدی خود را بسازد.

در بخش پایانی مراسم، بنیاد سینمایی فارابی، صندوق اعتباری هنر و کانون کارگردانان سینمای ایران از سیامک شایقی تقدیر کردند و هدایایی را به او اهدا کردند.
سیامک شایقی بعد از تقدیر در سخنانی چنین گفت: من از این مراسم غافلگیر شدم و غافلگیری‌ام تا این لحظه هم ادامه دارد. ما فیلمسازان درد و دل زیاد داریم. اگر بخواهم تمام صحبتم را در یک کلمه خلاصه کنم باید بگویم سپاسگزارم. این سپاسگزاری مجموعه سپاس از آدم‌های تأثیرگذار در زندگی‌ام است.
سپس از مادر که در دوران بارداری‌اش به سینما می‌رفت و موجب اولین آشنایی‌ام با سینما شده و از برادر بزرگم فرهاد شایقی تشکر می‌کنم که مرا با خسرو دهقان و اساتید مهم سینمایی آشنا کرده است. در ادامه از عوامل سینمایی که تاکنون با من همکاری کرده‌اند (هادی اسلامی، جهانگیر فروهر، حمید حمزه، نعمت گرجی و …) و هم‌صنفی‌هایم در شورای مرکزی کانون کارگردانان قدردانی می‌کنم.

او با بیان این‌که من یکی از موسسین شواری مرکزی کارگردانان سینمای ایران بودم، گفت: شورای مرکزی کانون کارگردانان فعلی بهترین شورای مرکزی بوده چرا که جسارت، پیشرو بودن و تلاش برای حفظ استقلال در آن‌ها وجود دارد. یک واحد صنفی باید سعی کند مستقل باشد به خصوص از دولت. این شورا در جهت حفظ استقلال در حرکت است.

او افزود: همه مرا این‌گونه خطاب می‌کردند که این شایقی به هیچ‌کس باج نمی‌دهد و هیچ سمت و سویی ندارد. شاید به همین دلیل همیشه کلاهم پس معرکه بوده است. اما الان چاره‌ای نیست که از بنیاد سینمایی فارابی تشکر کنم زیرا زیر سقف آن هستیم و سالن سینمایی خیلی خوبی دارد شاید حداقل به خاطر این موضوع باید از آن تشکر کنم.
شایقی سپس به درگیری دوساله‌اش با بیماری اشاره کرد و با لحنی بغض‌آلود از زحمات دکترش که در مراسم بود، تشکر کرد و در ادامه از خانواده خود و همسرش قدردانی کرد و گفت: آخرین سپاس من از سینماست که به من خیلی آموخته و قوت قلب بوده است. مرا به فکر فرو می‌برده و افکارم را غنا می‌بخشیده است.

سیامک شایقی در پایان یاد بهزاد رحیمیان نویسنده «رؤیای صادقه؛ سیری در مستندات سال‌های آغازین سینما در ایران» را گرامی داشت و تصریح کرد: همان‌طور که در این کتاب اشاره شده که ورود سینما به ایران موجب ورود مدرنیته و مدنیت در ایران می‌شود، من باید بگویم ایران یک جامعه سنتی است و درگیری‌های سنتی دارد. شاید مواجهه با مدنیت مشکلاتی ایجاد کرده است و امیدوارم به سمت تعادلی بین سنت، مدنیت و مدرنیته برویم تا راحت‌تر پای سینما بنشینیم زیرا بسیار برای آموختن و انسان شدن نکات دارد.

فرهاد شایقی برادر سیامک شایقی نیز در انتهای مراسم به روی صحنه آمد و گفت: نکته‌ای مهم درباره سیامک وجود دارد، ''شریف بودن و شریف زیستن''. در جامعه ما که هیولا بودن و هیولا شدن نوعی فرهنگ بوده و شده، شریف بودن و شریف زیستن نوعی خصلت است و سیامک سمبل این خصلت است، من به او و جامعه سینما تبریک می‌گویم چون شریف زیستن هزینه دارد و سیامک با قانع بودن و داشتن راه‌حلی برای ادامه زندگی این هزینه را پرداخته است. او به دلیل روح بزرگ و صبوری‌اش بیماری‌اش را شکست داده است.

بعد از برگزاری این آئین، فیلم «باغ فردوس پنج بعدازظهر» ساخته سیامک شایقی نمایش داده شد.