تغییر نحوه پذیرش و ارزشیابی دانشجویان دکتری

 مدیر امور تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر ضرورت تحول و بازنگری برنامه آموزش دکترای تخصصی(Ph.D)، از تدوین "طرح تحول در برنامه تربیت دانشجویان Ph.D" در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خبر داد.

دکتر کوروش وحیدشاهی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه نظام آموزش عالی به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های شکل دهنده مسیر توسعه و از بسترهای مهم تعیین کننده سرنوشت هر کشور، همواره از اهمیت کلیدی برخوردار بوده است، گفت: در این زمینه در کشورهای توسعه یافته، همواره توجه ویژه و تلاش‌های گسترده‌ای در زمینه توسعه، ارتقا کیفیت و تحول آموزش عالی وجود داشته است.

وی ادامه داد: بدیهی است حرکت در این زمینه تنها در صورتی موفق و مؤثر خواهد بود که رویکردی سیستماتیک، مبتنی بر شواهد و بطور مشخص با توجه خاص به اقتضائات کشور اتخاذ شود که در این راستا تحلیل عملکرد نظام آموزش عالی بر اساس ارزیابی impact ،outcome و output از روش‌های مشخص و رایج در چنین رویکرد نظام‌مندی خواهد بود.

وی با اشاره به اهمیت بررسی خروجی دانش‌آموختگان در این سیستم، اظهار کرد: امروزه بررسی outcome (خروجی) دانش‌آموختگان، از نظرنقشی که در حل مشکلات جامعه و ارائه خدمت، افزایش ثروت، قدرت و رفاه جامعه بر عهده دارند، به عنوان یکی از اجزای رویکرد پاسخگویی اجتماعی که رویکرد غالب در تحلیل زیربنایی عملکرد نظام آموزش عالی است، بسیار کلیدی است.

اهمیت مضاعف تربیت دانشجویان مساله محور در کشورهای جهان سوم

وی در این راستا به پروژه بررسی پیامد (outcome) دانش‌آموختگان دکتری تخصصی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اشاره کرد و گفت: امروزه در اغلب دانشگاه‌ها آموزش دانشجویان با جهت گیری کلی تربیت دانش آموختگانی که حضورشان در جامعه منجر به حل مشکلات شود، طراحی و اجرا می‌شود. بدیهی است اهمیت توجه به این مساله در کشورهای جهان سوم دوچندان است، چراکه با توجه به محدودیت منابع باید تمامی پروژه‌های خود را در جهت رفع نیازهای جامعه طراحی کنند.

دارایی‌های وقف شده به دانشگاه‌های هاروارد و پرینستون

وی با اشاره به وضعیت مطلوب دانشگاه‌های بزرگ جهان از نظر تأمین منابع، اظهار کرد: به عنوان نمونه در سال ۲۰۱۷ به غیر از بودجه کلان فدرال، ارزش دارایی‌های وقف شده به دانشگاه هاروارد حدود ۳۶ میلیارد دلار و دانشگاه پرینستون حدود ۲۳ میلیارد دلار بوده است، ولی با این وجود اولویت آنها تربیت فارغ التحصیلان کارآفرین و مساله محور است.

چند درصد فارغ‌التحصیلان علوم پزشکی شهیدبهشتی وارد حوزه ارائه خدمت شدند؟

دکتر وحیدشاهی در ادامه با اشاره به بررسی پیامد فارغ التحصیلان PhD سال‌های ۹۰ تا ۹۶ دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، تصریح کرد: در این پروژه خروجی فارغ التحصیلان در دو بخش آکادمی (فعالیت در حوزه آموزش و پژوهش) و کاربرد دانش شامل ارائه خدمت، کارآفرینی و غیره تقسیم شد. در این زمینه طی سالهای ۹۰ تا ۹۶ در مقطع دکترای تخصصی(PhD) 662 نفر از دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی فارغ‌التحصیل شده‌اند.

وی با بیان اینکه بر اساس نتایج این پروژه ۷۷ درصد فارغ التحصیلان در بخش آکادمیک (دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی) به عنوان عضو هیأت علمی و یا کارشناس این بخش‌ها مشغول شده‌اند، گفت: تنها ۱۲ درصد دانش آموختگان پس از فارغ التحصیلی وارد بخش کاربرد دانش شامل ارائه خدمت، کارآفرینی و غیره شده و بقیه بدون کار بوده و یا مهاجرت نموده‌اند.

دکتر وحیدشاهی ادامه داد: همچنین آمار اشتغال دانش آموختگان Ph.D دانشکده پزشکی در بخش کاربرد دانش تنها ۳ درصد، دانشکده پرستاری ۴ درصد، دانشکده داروسازی ۱۵ درصد و دانشکده تغذیه ۲۹ درصد بوده است.

وی همچنین اظهار کرد: اگرچه فعالیت در بخش آکادمی به خودی خود مشکلی ندارد ولی مساله این است که درصد بسیار پایینی از فارغ التحصیلان دکترای تخصصی برای حل مشکلات جامعه مشغول به فعالیت هستند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به این آمارها در سطح جهانی، گفت: در اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا، کمتر از ۵۰ درصد فارغ التحصیلان در بخش آکادمی مشغول می‌شوند و باقی آنها دربخش کاربرد دانش شامل ارائه خدمت، تولید ثروت ویا تصمیم سازی های جامعه نقشی را در حل مشکلات جامعه بر عهده دارند. این آمار در اکثر دانشگاه‌های اروپایی نیز مشابه است.

ضعف سیستم آموزشی دانشگاه‌ها برای تربیت دانشجویان مساله محور

دکتر وحیدشاهی با اشاره به ضعف سیستم آموزشی دانشگاه‌ها برای تربیت دانشجویان مساله محور و علاقمند به حضور در حوزه‌های ارائه خدمت، گفت: ما در دانشگاه‌ها با پدیده‌ای با عنوان "Science for Science" روبرو هستیم. بر اساس این پدیده، قصد و هدف اکثر دانشجویان دکترای دانشگاه‌های تیپ یک پس از فارغ التحصیلی جذب در دانشگاه‌های تیپ دو و راه اندازی رشته‌ها و دوره‌های جدید PhD در آن دانشگاه‌ها و یا سایر دانشگاه‌هاست و به ندرت دانشجویی برای توانمند شدن در حل مشکلات جامعه وارد دوره‌های Ph. D می‌شود، متأسفانه نتیجه این چرخه بدون برنامه‌ریزی است که می‌تواند آسیب زا باشد.

ضرورت بازنگری رویکرد کلی پژوهش‌های دانشگاهی

مدیر امور تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین با اشاره به کم بودن پاسخگویی اجتماعی یا Social Accountability در پژوهش‌های دانشگاهی، اظهار کرد: بررسی‌ها نشان داده که طی سالیان اخیر جهت‌گیری پژوهش‌های اعضای هیأت علمی و مراکز تحقیقاتی، از پژوهش‌های مساله محور که به حل مشکلات جامعه می‌پردازد، تاحدودی دور شده و بطور صرف تمرکز بیشتر بر چاپ مقالات در مجلات با IFو INDEX بالاتر قرار دارد، که در این زمینه به نظر می‌رسد، بازنگری در رویکرد کلی پژوهش و توجه محوری به پژوهش‌هایی که حل مشکلات موجود را هدف قرار می‌دهند، یک ضرورت حیاتی برای سیستم پژوهشی کشور باشد.

تدوین "طرح تحول در برنامه تربیت دانشجویان Ph.D" در دانشگاه

دکتر وحیدشاهی در این رابطه از تدوین "طرح تحول در برنامه تربیت دانشجویان Ph.D " در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خبر داد و گفت: با هدف رفع معضلات و کاستی‌های موجود در برنامه آموزشی دانشجویان PhD ،طرح "تحول آموزش دانشجویان دکترای تخصصی" در معاونت آموزشی دانشگاه تدوین و در شورای آموزشی دانشگاه تصویب شده و همچنین مفاهیم کلی آن برای برخی شوراهای وزارت بهداشت و برخی از نمایندگان محترم کمیسیون‌های آموزش و بهداشت مجلس شورای اسلامی ارائه شده است.

وی ادامه داد: بر اساس این طرح پیشنهادی نحوه جذب دانشجوی دکترا، کوریکولوم و برنامه آموزشی، سیستم ارزشیابی، انتقال عرصه آموزش به محیط‌های کاربرد دانش، آزمون جامع و پایان نامه دچار تغییر و تحولاتی خواهد شد.

تغییر در شیوه پذیرش دانشجوی Ph.D

مدیر امور تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به برنامه تغییر در شیوه پذیرش دانشجوی Ph.D، گفت: نحوه پذیرش این دانشجویان از نظر ظرفیت و سهم دانشجویان غیرشهریه پرداز باید مورد بازنگری اساسی قرار گرفته و به سمت کاهش کلی ظرفیت پذیرش (به ویژه در رشته‌های دارای تقاضای کمتر بازار و کاربرد کمتر در حوزه خدمت) و کاهش و یا حذف استفاده از منابع ملی برای رشته‌های غیر الویت دار، با مکانیسم توجه به دانشجویان شهریه پرداز در پذیرش کلی Ph.D و همچنین توجه ویژه به پذیرش دانشجویان خارجی در رشته‌هایی که نیاز آنها در کشور تأمین شده است، حرکت نماید.

وی با اشاره به ضرورت ایجاد تحول در برنامه درسی و سرفصل‌های ارائه شده در دوره Ph.D، اظهار کرد: در حال حاضر دروسی مانند خلاقیت، نوآوری، Marketing و برخی دروس مرتبط دیگر که دانشجویان را برای ورود به عرصه‌های کاربرد دانش و کارافرینی آماده می‌کند، در برنامه درسی به صورت سیستماتیک وجود ندارد و باید در برنامه‌ها گنجانده شود.

دوره کارآموزی دانشجویان دکترا متحول می‌شود

دکتر وحیدشاهی ادامه داد: همچنین در انجام کارآموزی‌های دانشجویان دکترا یک تحول اساسی در زمینه جامع نگری، مساله محور کردن و مأموریت گرا کردن کارآموزی‌های دانشجویان مورد نیاز است.

تغییر پروسه ارزشیابی دانشجویان دکتری

وی همچنین با اشاره به برنامه این طرح در زمینه ارزشیابی دانشجویان دکترا، خاطر نشان کرد: همچنین Reliability و Validity آزمون‌های کتبی و شفاهی آزمون جامع باید افزایش یافته و روش‌های مستمر ارزشیابی و به طور مشخصLogbook و Portfolio در ارزشیابی مستمر دانشجویان لحاظ شود. همچنین توجه کافی به ارتقای مهارت‌ها در دوره‌های PhDاز دیگر محورهای این طرح است.

"مساله محوری" اولویت پایان‌نامه‌ها

مدیر امور تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پایان با بیان اینکه بر اساس طرح تحول تربیت دانشجویان دکترای تخصصی، تغییراتی در پایان نامه‌ها نیز ایجاد خواهد شد، خاطرنشان کرد: جهت دهی موضوعات پایان نامه‌ها به موضوعات "مساله محور" برای حل مشکلات و مسائل جامعه ضروری است و همچنین باید امکانی فراهم شود تا محصول، مشارکت در start up و کاربرد دانش به عنوان ملاک فارغ التحصیلی دانشجویان Ph.D لحاظ شود.