آزمون بزرگی به نام "پل گیشا"

  مسیر هر روزش را می‌رود که متوجه می‌شود ترافیک نسبت به روزهای گذشته تغییر محسوسی داشته است. کنار خیابان، بنرهایی هست که از تغییر در مسیر می‌گویند؛ مسیری بسته است و مسیری جایگزین آن شده. حالا نه‌تنها باید محاسبات پیشینش درباره زمان رسیدنش را کنار بگذارد که باید راه جدیدی هم برای رسیدن به مقصد بیابد؛ راهی که شاید با انحراف و ترکیب ترافیک در دیگر مسیرها، شلوغ هم باشد، اما غیر تسلیم و رضا کو چاره‌ای؟

تهران، از زمانی که به عنوان قریه‌ای در نزدیکی ری کهن و باستانی شناخته می‌شد تا به امروز رشد فراتر از تصوری داشته است. شاید خود آقا محمدخان قاجار هم فکر نمی‌کرد که انتخاب ژئوپلتیکش برای پایتختی ایران پای کوه دماوند و دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز، اینچنین پهناور شود و همه روستاهای اطرافش را هم ببلعد! رشد تهران با پایتخت شدنش بی‌ارتباط نبود، اما رشد کند عصر قاجار و پهلوی اول کجا و سرعت بالای از هر سو قد کشیدن شهر، همزمان با جاری شدن پول نفت و صنعتی شدن اطراف تهران با کارخانه‌هایی که یکی پس از دیگری از زمین می‌روییدند کجا! علی‌رغم ایجاد طرح‌های چشم‌انداز و جامع شهری برای تهران از پیش از انقلاب اسلامی و البته تاکید بر آن در دوران پس از انقلاب، توسعه شهر تهران الزاما با این طرح‌ها همگام نبوده است. به جز هسته مرکزی تهران، اغلب مناطق دور آن، مناطقی هستند که تا همین چند دهه گذشته، روستا، زمین کشاورزی، باغ و دشت بودند. با این حال امروز می‌بینیم که پونک، روستایی در شمال غرب تهران، اکنون منطقه‌ای از پایتخت است یا می‌توان ساختمان‌هایی را دید که از کوه بالا می‌روند! دور نیست که تهران در غرب با برج‌های بلند منطقه 22، به کرج برسد. در این انفجار جمعیتی که با ساخت‌وسازهای فراوان همراه بود، الزاما قوانین ساخت‌و‌‌ساز شهری، تراکم، ظرفیت معابر، نقشه‌های طرح جامع و‌... رعایت نشد. حاصل، تبدیل شدن بسیاری از کوچه‌های شهر به پارکینگ خودروهایی است که برای‌شان در خانه‌ها پارکینگی در نظر گرفته نشده است. نتیجه ترافیک شاهراه‌های اصلی شرقی- غربی و شمالی- جنوبی است. عاقبت کار، طرح ترافیکی است که روی دست مردم، شهرداری و پلیس مانده است. در این میان، معابر فراوانی هستند که یا در شرایط فعلی نیاز به اصلاح دارند و یا در‌صورت اصلاح نشدن، در سال‌های آینده به گره‌های ترافیکی شهر خواهند افزود. گاه نیز اصلاح یا ساخت یک مسیر جدید، خود نیازمند بستن موقت برخی مسیرهای دیگر می‌شود که این یعنی در طول پروژه، چالش‌های جدید ترافیکی ظهور و بروز می‌کند. مسئله اینجا است که به ندرت پیش می‌آید که یک پروژه عمرانی در کشور، راس مهلت معین و مقرر شده برای پایان آن به انجام برسد. در‌نتیجه وقتی صحبت از شرایط موقتی مثلا یک ساله می‌شود، دست و دل ساکنان منطقه یا کسانی که هر روز یا گاه به گاه از آن مسیر می‌گذرند، می‌لرزد که حالا باید چه چاره‌ای برای رسیدن به مقصد برگزینند. همه این‌ها فارغ از این موضوع است که گاه طرح‌های شهری، بدون ارزیابی‌های دقیق اجرا می‌شوند و نتیجه، با آنچه پیش‌بینی می‌شد بسیار فرق دارد. گاه یک پروژه عظیم و گران که گفته می‌شد برای درست کردن ابروی شهر اجرایی شده، می‌تواند چشم شهر را کور کند!

خداحافظی با پل گیشا، چالش جدید ترافیکی پایتخت

این روزها بنرهای تغییر مسیر ترافیکی به دلیل جمع‌آوری پل گیشا در مسیرهای مرتبط با آن خودنمایی می‌کند. پلی که بعد از رای و نظرهای متناقض درباره جمع‌آوری یا حفظ آن به عنوان پیاده‌راه، در عوض ساخت یک زیرگذر قرار است از اول تابستان بسته شود. به گفته سرهنگ مجید رضایی، معاون ترافیکی پلیس راهور تهران، از اول تیرماه، جمع‌آوری این پل آغاز شده و محدودیت‌های ترافیکی اطراف آن اعمال می‌شود. وی درباره چالش‌های این فرآیند برای رانندگان در این منطقه به خبرگزاری صداوسیما گفته است: «رانندگانی که از روی پل گیشا در جهت شرق به غرب و بالعکس تردد می‌کنند، باید از دوربرگردان‌های بزرگراه شهید چمران و سایر محور‌های جایگزین این پل به ویژه بزرگراه شهید حکیم استفاده کنند».

سرهنگ رضایی افزود: «با آغاز جمع‌آوری پل گیشا، سنگینی بار محور‌های منتهی به این پل، بدیهی خواهد بود و به شهروندان عزیزی که قصد سفر به این محدوده را خواهند داشت، توصیه می‌شود برنامه‌ریزی لازم را برای سفر خود داشته باشند و با صبر و حوصله رانندگی کنند». معاون ترافیکی پلیس راهور تهران گفت: «پیش‌بینی ما افزایش مشکلات ترافیکی این مقطع به ویژه با آغاز فصل بازگشایی مدارس است که باید برای آن زمان نیز تمهیدات ویژه‌تری برای جذب به‌موقع بار ترافیکی دیده شود». وی اضافه کرد: «محدودیت‌های طرح عمرانی پل گیشا در هر دو مسیر جنوب به شمال بزرگراه شیخ فضل‌الله، ورودی به جلال آل‌احمد و دسترسی شمال به جنوب بزرگراه شهید چمران به حکیم شرق است». سرهنگ رضایی ادامه داد: «همسطح سازی و فعال کردن محور تندرو و کندرو بزرگراه شهید چمران - زیر پل گیشا - در هر دو مسیر رفت و برگشت به منظور عبور حجم بیشتری از خودروها در روز‌های اولیه جمع‌آوری عرشه پل و جذب بهتر بار ترافیکی از اقدامات روان‌سازی است. وی افزود: گاردریل‌های خط ویژه در مقاطع ‌مسیر شمال به جنوب بزرگراه چمران از حدفاصل ضلع جنوبی پل گیشا تا دوربرگردان تازه ساخت، مسیر جنوب به شمال بزرگراه چمران از حدفاصل باقرخان تا خروجی تونل توحید و مسیر شمال به جنوب بزرگراه چمران از حدفاصل دوربرگردان جدید مقابل بوستان گفتگو تا زیر پل گیشا نیز جمع‌آوری می‌شود. سرهنگ رضایی افزود: «پس از ۴۸ ساعت از آغاز اطلاع‌رسانی، انسداد‌ها برابر طرح انجام می‌شود و تا حداقل سه روز هیچ‌گونه عملیات عمرانی روی پل گیشا انجام نمی‌شود تا پس از تایید طرح تغییر مسیر توسط پلیس و نبودن مشکلات ترافیکی، عملیات عمرانی آغاز شود».

سرهنگ رضایی اظهار کرد: «شهرداری موظف است نهایت تلاش خود را انجام بدهد تا قبل از پایان سال جاری در مرحله اول مسیر شرق به غرب زیر گذر پل گیشا را به بهره‌برداری برساند».

پیش‌تر صبوری، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران گفته بود که جمع‌آوری سازه پل گیشا 45 روز تا دو ماه طول خواهد کشید. پس از آن ساخت زیرگذر جایگزین که چندسالی است آغاز شده و به دلیل مشکلات مالی متوقف شده بود، از سر گرفته می‌شود. معاون فنی عمرانی شهرداری تهران وعده داده است، این زیرگذر که شامل سه محور عبوری خواهد بود، با تلاش 24 ساعته، در اسفندماه به پایان برسد. به گفته وی «پل گیشا بعد از جمع‌آوری از رده خارج نمی‌شود‌ بلکه با طراحی جدیدی برای پل عابر پیاده ساماندهی می‌شود که به صورت ویژه طراحی و بعد از پایان کار در همین تقاطع چمران- جلال آل احمد نصب خواهد شد».

نگرانی شهروندان و آزمون خوش قولی شهرداری

شهرداری تهران در دوران پس از مدیریت 12 ساله محمدباقر قالیباف در ساختمان خیابان بهشت و آغاز به کار شورای شهر پنجم، آغاز پروژه‌های بزرگ را کنار گذاشته و ترجیح می‌دهد روی تکمیل و اصلاح پروژه‌های پیشین کار کند. با این حال درباره سازه‌هایی مثل پل گیشا، به دلایلی مثل پایان عمر و مقاومت کم نسبت به بلایایی مثل زلزله، ناگزیر از راه‌حل‌گزینی است. اما این دلیل نمی‌شود که ساکنان مناطقی مثل گیشا یا عابران همیشه مسیرهای اطراف آن، نه فقط نسبت به تغییر هر چند موقت شرایط رفت و آمدشان که نسبت به عملی شدن به موقع قول‌ها و وعده‌های مسئولان خوش‌بین باشند. محمد که در ابتدای خیابان گیشا یک سوپرمارکت دارد و خودش نیز در این منطقه زندگی می‌کند، می‌گوید: «چندین سال است که کارگاه ساخت زیرگذر را در اطراف پل می‌بینیم و هر روز هم خبری تازه می‌رسد، اما وقتی پروژه‌ای که شروع شده، چندین سال به دلیل مشکلات مالی می‌خوابد، چه اعتمادی داشته باشیم که باز هم این اتفاق نیفتد؟ امروز می‌گویند تامین اعتبار شده، اما بعید نیست چند وقت دیگر با گرانی مصالح و چیزهای دیگر، کمبود اعتبار پیدا کنند. نهایتش هم لطف کنند یک بنر عذرخواهی بزنند».

وی می‌افزاید: «می‌دانم که پل گیشا قدیمی است. بارها از رو و زیر آن رد شدم و لرزش‌هایش را احساس کرده‌ام. با این حال سابقه پروژه‌های این چنین در ایران نگرانم می‌کند. شما فقط پروژه‌هایی مثل ورزشگاه‌های نقش جهان اصفهان و 5 مهر آبادان را که در برنامه 90 بارها درباره‌اش گزارش پخش شد به یاد بیاورید، متوجه می‌شوید چه می‌گویم». این شهروند و کاسب منطقه گیشا اضافه می‌کند: «به هر حال آش کشک خاله است و بخواهیم یا نخواهیم، پای‌مان نوشته شده است. باید پیه آن را به تن‌مان بمالیم و تحمل کنیم. امیدوارم پلیس درباره کنترل ترافیک، فکر ساکنان منطقه را هم بکند تا مجبور نباشیم هر موقع روز که بیرون می‌آییم در ترافیک باشیم». دیگرانی هم نگرانی خود را از کور شدن گره‌های ترافیکی در مسیرهای جلال‌آل‌احمد، چمران و شهید گمنام با «ابتکار» مطرح کرده‌اند که برخی حتی مسیر مستقیم‌شان هم به پل گیشا نمی‌خورد، اما نگرانند امتداد ترافیکی حاصل از تغییر مسیرها، دامن راه آن‌ها را هم بگیرد. مثلا رضا، یکی از ساکنان محدوده خیابان فاطمی است که از مسیر شهید گمنام و کردستان برای رفتن به محل کار خود در محدوده ملاصدرا استفاده می‌کند، از این جمله است.

به هر ترتیب به نظر می‌رسد برداشته شدن پل گیشا و ساخت زیرگذر جایگزین، بزرگ‌ترین آزمون شهرداری تهران در دوره شورای شهر پنجم و البته مدیریت سعید حناچی است که خود سابقه سال‌ها مدیریت عمرانی در شهرداری و وزارت راه و شهرسازی را در کارنامه دارد؛ آزمونی برای موفقیت در پروژه‌های بزرگ شهری و البته خوش قولی در عمل به وعده‌ها. در عین حال باید دید که عملکرد شهرداری و پلیس در مدیریت شرایط موقت چالش ترافیکی یکی از گذرگاه‌های مهم پایتخت چگونه خواهد بود.