صنعت پوشاک چه بلایی بر سر زمین می‌آورد؟

 با استناد به برخی منابع، صنعت مد و پوشاک دومین صنعت آلوده کننده محیط زیست است. بیش از ۸۰۰۰ ماده شیمیایی مضر در این صنعت کاربرد دارند که مقصد نهایی تمام آن‌ها جایی نیست جز خاک و آب‌های زیر زمینی و آب‌های‌ جاری. همچنین حدود ۱۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای در دنیا توسط صنعت پوشاک تولید می‌شود. تمام این‌ها، برندهای جهانی پوشاک در دنیا را مجبور کرده است که اهداف «مد پایدار» را هر چند به صورت نمادین، دنبال کنند. تولید کفش از زباله‌های پلاستیکی اقیانوس‌ها و جعبه‌های پوشاکی که با کاشت آن‌ها گیاه سبز می‌شود حکایت از این موضوع دارد.

به گزارش ایسنا، صنعت پوشاک را جزو پنج صنعت اول آلوده‌کننده محیط زیست و با استناد به برخی منابع دومین صنعت پس از صنایع نفتی معرفی کرده‌اند. مطالبه عمومی مردم در سراسر دنیا، بسیاری از شرکت‌های بزرگ تولید پوشاک در جهان را به سمت تولید لباس‌هایی سازگار با محیط زیست یا «مد پایدار» سوق داده است. برای درک بهتر مفهوم «مد پایدار» می‌توانید دوران کودکی خود را تصور کنید. زمانی‌که مادرتان لباس‌هایی با اندازه‌های بزرگتر برایتان می‌خرید تا بتوانید سال‌ها از آن استفاده کنید و حتی پس از اینکه لباس‌ها عمر مفید خود را می‌کردند تبدیل به وسیله قابل استفاده دیگری در خانه می‌شدند. این دقیقا همان چیزی است که «مد پایدار» دنبال می‌کند.
برای تولید یک کیلو پنبه ۲۰ هزار لیتر آب نیاز است

بهار خلیلی‌فرد - فعال حوزه مد پایدار- در گفت و گو با ایسنا در پاسخ به این پرسش که در فرایند تولید پوشاک چه اتفاقاتی می‌افتد که این حجم از آلودگی را در پی دارد، توضیح می‌دهد: روند تولید و مصرف پوشاک به سه مرحله تقسیم‌بندی می‌شود که هر کدام از این مراحل آسیب‌هایی را به دنبال دارند. تصور کنید که در مرحله اول برای کشت پنبه نیاز به آب و حتی سم‌پاشی داریم. پنبه از جمله محصولاتی است که بیشترین نیاز آبی را دارد به طوری‌که یک کیلو پنبه ۲۰ هزار لیتر آب مصرف می‌کند.

مرحله کشت محصول فقط به نیاز آبی محدود نمی‌شود بلکه به مواد شیمیایی برای مقابله با آفات‌ها نیز نیاز است. خلیلی‌فرد در این زمینه اشاره می‌کند که در بررسی ۲.۵ درصد از زمین‌های کشاورزی کشت پنبه متوجه‌ شدند که از ۱۶ درصد از آفت‌کش‌های جهان برای تولید پنبه استفاده می‌شود همچنین کارگرهایی که سر زمین‌های پنبه مشغول فعالیت هستند در تماس مستقیم با این سموم قرار دارند و بعضا دچار اختلالات ژنتیکی شده‌اند.

مرحله دوم پس از کشت محصول، تولید مواد خام به پارچه است. این مرحله که شامل بافت پارچه می‌شود یکی از پرمصرف‌ترین مراحل در حوزه آب است. این فعال حوزه مد پایدار در ادامه ضمن اشاره به این مرحله توضیح می‌دهد: رنگرزی پارچه‌ها نیز در مرحله دوم تولید پوشاک اتفاق می‌افتد و اغلب به‌صورت شیمیایی انجام می‌شود. پس از اینکه کار رنگ زدن به پارچه تمام شد، گنداب آن به سمت رودخانه‌ها و خاک رها و تبدیل به تهدیدی علیه سلامت انسان و سایر موجودات زنده می‌شود.

این طراح لباس ادامه می‌دهد: پلی‌استرها و پارچه‌هایی با پایه(base) نفتی نیز بخشی از مواد مصرفی در صنعت پوشاک است. پارچه‌هایی از این دست، در مرحله سوم (مرحله مصرف) بیشترین آسیب به محیط زیست را به دنبال دارند. هنگام شست‌ و شوی این لباس‌ها میکروفیبرهای پلاستیکی از آن‌ جدا می‌شود که به زمین و رودخانه‌ها بازمی‌گردد و در نهایت به غذای ماهیان و انسان‌ها تبدیل می‌شود و به هم خوردن چرخه طبیعی اکوسیستم را در پی دارد.

لباس‌های ما اغلب بیشتر از خودمان سفر کرده و از کشورهای مختلف گذشته تا به دست ما رسیده‌اند بنابراین آلودگی سیستم‌های حمل ونقل پوشاک را باید به سایر آلودگی‌های آن اضافه کرد.
«مد پایدار» چیست؟

خلیلی‌فرد ادامه می‌دهد: زمانی که بشر متوجه افزایش سرعت رشد مصرف و پیشی گرفتن آن از تجدیدپذیری منابع شد، موضوع پایداری در صنعت شکل گرفت. پایداری در تولید یعنی اقدام جدی برای زنده نگه داشتن زمین و در نتیجه بقای انسان. به همین ترتیب «مد پایدار» به معنای تولید و استفاده از پوشاک با کمترین تاثیر منفی بر محیط زیست است. یکی از اصلی‌ترین رویکردهای این مد ضدیت با مصرف‌گرایی است همچنین توجه به حقوق نیروی کار، حفظ سلامتی افراد و محیط زیست و حیات‌ وحش از اولویت‌های «مد پایدار» است.

به گفته این طراح لباس از دیگر مزایای «مد پایدار» می‌توان به فرهنگسازی در جهت حمایت از تولید داخلی اشاره کرد.

«مد آهسته» و «مد اخلاقی» از جمله زیر شاخه‌های «مد پایدار» است. خلیلی‌فرد در این‌باره توضیح می‌دهد: «مد اخلاقی» شامل سختگیرانه‌ترین نوع مد است که رویکرد آن ارجحیت نیروی کار و حیوانات بر تولید است. محوریت مد آهسته نیز مقابله با مصرف‌گرایی و استفاده از منابع پایدار است. طرفداران مد آهسته بر این باورند که استفاده از چرم در فرایند تولید پوشاک مشکلی ایجاد نمی‌کند چرا که اگر پوشاک با چرم با کیفیت تولید شوند می‌توان چندین سال از آن‌ها استفاده کرد که البته این مسئله در تقابل با دیدگاه نگرش اخلاقی مد است. «مد پایدار» در واقع با در برگرفتن هر دوی این تعریف‌ها به فکر تولید محصولاتی است که به محیط زیست آسیب وارد نکند.

شاید تصور تهیه چرم گیاهی از پوست پرتقال، تولید کفش از پلاستیک‌های زیر اقیانوس‌ها و بسته بندی پوشاکی که با کاشت آن‌ها گیاه سبز می‌شود برایتان سخت باشد اما برندهای جهانی چند سالی است که چنین روش‌هایی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. بعد از فاجعه آتش‌سوزی در یکی از کارخانه‌های کشور بنگلادش در سال ۲۰۱۵، کمپین‌های زیادی شروع به فعالیت در حوزه مد پایدار و توجه به حقوق نیروی انسانی کردند و در نتیجه آن فست فشن‌هایی که در تقابل با محیط زیست بود از سوی مردم تحریم شد و شرکت‌های برند مجبور شدند شیوه تولید خود را تغییر دهند.
مد پایدار در ایران چه جایگاهی دارد؟

خلیلی‌فرد ضمن اشاره به اینکه پس از تمام این اتفاقات در حال حاضر «مد پایدار» در دنیا طرفداران زیادی دارد و حتی سلبریتی‌ها نیز در مراسم‌های بین‌المللی همچون اسکار و کن  لباس‌هایی با روش‌های تولیدی «مد پایدار» به تن می‌کنند، می‌گوید: موضوع پایداری مد در ایران بسیار نوپا است و هنوز از طرف تولیدکنندگان پوشاک در کشور و عموم مردم پذیرفته نشده است. برای بازیافت پارچه و پلاستیک و به کارگیری مجدد آن برای تولید پوشاک ابتدا باید به فناوری آن دسترسی داشته باشیم که متاسفانه در ایران چنین فناوری وجود ندارد. از طرف دیگر در کشور ما تصور مردم در مواجهه با کلمه بازیافت کمی کدر است درحالی‌که در کشورهای دیگر پذیرش تفکر استفاده از لباس‌های بازیافتی از طریق رسانه‌ها و سلبریتی‌ها انجام می‌شود.

خلیلی‌فرد ادامه می‌دهد: متاسفانه ما در کشور طی سال‌های اخیر درگیر مصرف‌گرایی و تایید شدن از طرف دیگران به واسطه لباس شده‌ایم که این موضوع سبب شده است که از دغدغه‌های محیط زیستی فاصله بگیریم. در حال حاضر تعداد کمی از تولیدکنندگان داخلی پوشاک تلاش‌هایی برای تولید لباس از طریق مد پایدار کرده‌اند اما باید همزمان تفکر مردم برای روی خوش نشان دادن به این لباس‌ها آماده شود.
ما مصرف کنندگان پوشاک چه کنیم؟

اما حالا با در نظر گرفتن اینکه تولید پوشاک سازگار با محیط زیست در کشور ما هنوز رونق زیادی پیدا نکرده است تک‌تک ما به عنوان مصرف کنندگان پوشاک چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم تا در بین خریدهای رنگارنگمان هوای محیط زیست را هم داشته باشیم؟

خلیلی‌فرد در این‌باره توضیح می‌دهد: خرید نکردن بهترین گزینه است. یکی از راهکارهایی که مد پایدار ارائه می‌دهد کم ولی با کیفیت خریدن و به بهترین شکل استفاده کردن از پوشاک است. «کمد کپسولی» نیز یکی دیگر از راهکارهایی است که «مد پایدار» ارائه می‌دهد. «کمد کپسولی» یعنی لباس‌هایی با مدهای طولانی بخریم که بیشترین کاربرد را دارند. یکی دیگر از راهکارهای «مد پایدار» بازیافت و ایجاد تغییرات جزیی در لباس‌هایی است که دیگر نمی‌خواهیم از آن‌ها اسفاده کنیم.

وی ادامه می‌دهد: یکی از دیگر از راهکارهای همزیستی با محیط زیست از طریق پوشاک، تجارت اشتراک‌گذاری (ری‌شیر) است. از طریق این تجارت می‌توان لباس‌هایی را که فقط یک بار استفاده شده‌اند مانند لباس‌های مجلسی به بقیه افراد کرایه داد همچنین تجارت «دست دوم» در حال حاضر در دنیا وجود دارد و بسیاری از افراد آن را دنبال می‌کنند اما چون در کشور ما این مفهوم با عبارت عزت نفس پیوند می‌خورد، مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. باید به این موضوع فکر کنیم که با استفاده از این گونه‌های تجارت‌ از یک طرف پولمان ذخیره می‌شود و از طرف دیگر زباله جدیدی برای زمین نمی‌خریم. در این صورت خوشبینانه‌تر به این گونه‌های تجارت‌ نگاه می‌کنیم.

این فعال حوزه مد پایدار در پایان با اشاره به «تجارت‌های شخصی‌دوزی» که در گذشته وجود داشت، می‌گوید: در حال حاضر تولیدی‌های عمومی، برای مثال از روی یک مانتو چندین هزار در رنگ‌ها و سایزهای مختلف تولید می‌کنند که ممکن است نیمی از آن‌ها به فروش برسد  و نیمی دیگر در انبار بماند در حالی‌که «تجارت‌های شخصی دوزی» پیش از رشد مراکز خرید، کاملا برعکس تولیدی‌های امروزه عمل می‌کردند. بازگشت به «تجارت‌های شخصی‌دوزی» یکی از راهکارهای «مد پایدار» است.