جایگاه قدرتمند ایران در منطقه و سفر نخست وزیر ژاپن به تهران

 حسین دیوسالار کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در یادداشتی در ایرنا نوشت: جمهوری اسلامی ایران و ژاپن همواره دارای ارتباطاتی توام با احترام متقابل، علاقه مندی مردم دو کشور به یکدیگر و همچنین مبتنی بر روابط فرهنگی و تاریخی طولانی بوده اند و در یک نگاه کلی می توان گفت ژاپن همواره در ردیف اولین های دوستی و ارتباطات با ایران قرار داشته است.

 شاید نمونه بارز این همکاری ها و اقدامات موثر را بتوان در زمان تحریم نفتی ایران توسط انگلیسی ها و نخست وزیری مرحوم مصدق مشاهده کرد که علیرغم خطرات فراوان و تهدیدات جدی نظامی از سوی لندن، کشتی نیشومارو متعلق به شرکت ایده میتسو ژاپن در آبادان پهلو گرفت و با خرید نفت تحریم شده ایران، در واقع تاثیر بحران پیش آمده و تحریم را از بین برد؛ رویدادی که در اذهان ایرانیان به نیکی باقی مانده است.

نکته مهم دیگر همزمانی این سفر با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز دوره جدید ریوا (به معنای نظم متوازن) در ژاپن و آغاز نودمین سال روابط رسمی و سیاسی دو کشور در سال ۲۰۱۹ است که می تواند نقطه عطفی در روابط فیمابین بوده و می توان توسعه جدی تری روابط دو کشور و همچنین تاثیرگذاری بیشتر ژاپن در منطقه را شاهد بود.

سفر آبه در قالب استراتژی کلان نگاه به شرق که مد نظر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بوده و به لحاظ عملی هم از سوی رئیس جمهور و وزیر امورخارجه دنبال می شود، قابل ارزیابی است. ژاپن به عنوان نخستین کشور صنعتی غیر اروپایی است که در دوره های مختلف تاریخی در منطقه آسیا نقش جدی و غیرقابل انکاری به ویژه در توجه به همگرایی آسیایی داشته و در این راستا فعالیت ها و برنامه های جدی در دستور کار داشته است.

ژاپن به لحاظ منابع طبیعی کشور فقیری است با این حال فقر منابع طبیعی، ثروت عظیم اتکاء به نیروی انسانی، تربیت و آموزش و استفاده مبتنی بر بهره وری حداکثری و در نهایت کسب رتبه سومین اقتصاد بزرگ جهان را به ارمغان آورده است. بی تردید اگر پشتیبانی نفت و گاز از این اقتصاد را مد نظر قرار دهیم، شاید امروز می بایست اقتصاد ژاپن را در ردیف هایی به مراتب پایین تر قرار داشت.

وجود شرکت ها و موسساتی با قدمت ۱۵۰ سال به بالا، توانایی مدیریت اقتصادی و نظام مندی و دارا بودن ساختارهای بسیار قوی، عدم اعلام ورشکستگی در هیچکدام از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی در سال ۲۰۱۸، تولید، توسعه و ارائه تکنولوژی و و فناوری که بسیاری از کشورها باید نیاز خود را در ارتباط با ژاپن تامین نمایند، وجود بیش از ۵۰ برند برتر دنیا از میان ۴۵۰ برند معتبر اقتصادی، ارتقاء کیفیت، فرهنگ سازی در زمینه های مختلف دیگر همگی نشانه ظرفیت های عظیمی است که این کشور به خود اختصاص داده است و انتظار می رود این کشور بتواند این تاثیرگذاری را فراتر از مرزهای جغرافیایی خود به کار گیرد. امری که به نظر می رسد لااقل درمنطقه خاورمیانه به ضرورتی انکارناپذیر مبدل شده است.

مجمع الجزایر ژاپن که در محاصره دریا قرار دارد، به عنوان عضو سازمان ملل متحد، ویژگی هایی همچون عضویت در گروه جی ۸، جی ۴، APEC، یازدهمین کشور پرجمعیت جهان، دارای هشتمین بودجه دفاعی در سال ۲۰۱۸، چهارمین کشور صادرکننده و ششمین کشور وارد کننده و … را داراست و به عنوان یکی از قدرت های بزرگ آسیا در پایانه شرقی این قاره، ظرفیت های محتوایی و لجستیکی فراوانی دراختیار دارد که امکان حضور موثرتر این کشور را در بحران ها و مناقشات منطقه ای و جهانی فراهم کرده است.

از سوی دیگر ایران به عنوان یکی از تامین کنندگان سنتی و مطئن انرژی مورد نیاز اقتصاد ژاپن به شمار می رود و طبیعی است که نخست وزیر برای کاهش تنشها در منطقه خاورمیانه انگیزه لازم را داشته باشد.

جمهوری اسلامی ایران در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب، به عنوان قدرت مهم و تاثیرگذار در معادلات منطقه ای و جهانی نقش آفرینی می کند بر خلاف تمام دوره های تاریخی توانسته امنیت و ثبات خود را کیلومترها دورتر از مرزهای جغرافیایی تامین و تضمین نماید. علاوه بر این ایران در مقابله با تروریسم و بی ثمر نمودن طرح ها و نقشه های تجزیه طلبانه برای کشورهای منطقه خاورمیانه نیز نقش غیر قابل انکاری داشته و ظرفیت جدی و مهمی برای همکاری و همراهی با کشورهای خواهان صلح، ثبات و امنیت جهانی از جمله ژاپن به شمار می رود امری که بارها از سوی مقامات عالی کشور در سطوح مختلف به این جایگاه و آمادگی برای توسعه همکاری ها اشاره و تاکید شده است.

نکته جالب توجه دیگر تحلیل رسانه های ژاپنی است که می تواند برایند نگاه عالی ژاپن نیز تلقی شود و آن اذعان به جایگاه قدرتمند جمهوری اسلامی ایران در منطقه و ضرورت تعامل و برقراری ارتباط جدی تر با این کشور می باشد. به نظر می رسد ژاپن باید با پی بردن به ضرورت این همکاری ها، برای دستیابی به جایگاهی بالاتر و بهتر از آنچه امروز در منطقه دارا می باشد، برنامه ریزی و اقدام کند و با اتخاذ سیاستی جدید، این نیاز مهم را به گونه ای در تعامل با موضوعات مختلف مرتفع نماید.

هر چند در طول چهل سال گذشته سفری در این سطح از ژاپن به ایران انجام نشده است، اما این به معنای کمرنگ بودن روابط دو کشور نیست؛ ایران و ژاپن دارای مناسباتی مبتنی بر حدود ۱۳۰۰ سال روابط فرهنگی و تاریخی دارای اشتراکات و علاقه مندی های فرهنگی فراوانی بوده و هستند و در طول چهل سال گذشته نیز در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی، فناوری و … همکاری های جدی داشته اند.

۴۱ سال قبل فوکودا تاکااو نخست وزیر وقت ژاپن در سال ۱۹۷۸، و پس از آن هم در سال ۱۳۶۲ شینتارو آبه وزیر خارجه وقت ژاپن و پدر نخست وزیر فعلی این کشور به ایران سفرکردند و امروز پس از ۳۶ سال فرزند شینتارو آبه با اهداف و دستور کار ویژه در دوره ای حساس به ایران سفر می کند تا بتواند نقش مهم ژاپن را در منطقه به نمایش گذارد و پس از سفر ماه گذشته محمد جواد ظریف بتواند گام های موثری در این زمینه بردارد.

نخست وزیر ژاپن روز پنجشنبه ۱۶ خرداد ماه، روز ۲۷۲۰ خود را به عنوان نخست وزیر ژاپن سپری کرد و با سومین مقام نخست وزیری با دوره طولانی در تاریخ ژاپن همطراز شد. در زمان انتشار این یادداشت و از روز ۱۷ خردادماه به رتبه دوم نزدیک می شود و دو ماه دیگر نیز این مقام را در دست خواهد گرفت و تا ۵ ماه دیگر نیز اولین نفر در تاریخ ژاپن خواهد بود که طولانی ترین دوره نخست وزیری را تجربه می کند و این می تواند نشانه ای از دستیابی به برنامه ها و موفقیت در اقدامات دولت در حوزه های مختلف مدیریتی کشور و از جمله سیاست خارجی تلقی شود.

شینزوآبه به عنوان شخصیت موثر و موفقی در سیاست خارجی ژاپن مطرح است و به نظر می رسد باید همچون برخی دیگر از کشورهای آسیایی، حضور موثرتری در منطقه خاورمیانه ایفا نماید. با توجه به اشراف و شناخت دقیق ایران در موضوعات منطقه ای، سفر نخست وزیر ژاپن می تواند مسیر بهتری را برای این حضور ترسیم و طراحی نماید تا اهداف و منافع ژاپن به ویژه در تامین مطمئن انرژی و کاهش تنش در جهت منافع اقتصادی ژاپن در کنار اهداف اعلام شده دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد.