تصاویر/ به روزهای آزادسازی خرمشهر بروید

سوم خرداد ماه مصادف است با سالروز آزادسازی خرمشهر؛ به همین بهانه خبرنگار ایسنا با انتخاب برخی تصاویر از این حماسه، در گفت‌وگویی با عکاس، در پی داستان پشت آن است.

آزادسازی خرمشهر یکی از مهم‌ترین اهداف عملیات «الی بیت المقدس» بود که پس از ۵۷۸ روز اشغال، سوم خردادماه سال ۱۳۶۱ صورت گرفت. با آزادی خرمشهر، ایران توانست بیشتر اراضی اشغال‌شده از سوی عراق در ابتدای جنگ را باز پس بگیرد. این واقعه از لحاظ نظامی نقطه عطفی در تاریخ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران شناخته می‌شود به همین دلیل از آن به عنوان نمادی از پیروزی، مقاومت و ایستادگی در برابر دشمن یاد می‌شود. شورای عالی انقلاب فرهنگی سوم خرداد را به عنوان روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی ایران نامگذاری کرده است.

امیرعلی جوادیان که در سال ۱۳۶۰ به عنوان عکاس خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران به جبهه‌ها رفت و مدت پنج سال به صورت مستمر حضور داشت، به ایسنا می‌گوید که از ابتدای عملیات بیت‌المقدس تا زمان فتح خرمشهر از حوادث عکس‌برداری کرده و توانسته تصاویر خوبی را به ثبت برساند.

این عکاس می‌گوید در زمان فتح خرمشهر جزو اولین عکاسانی است که وارد آنجا شد و همچنین اولین عکاسی است که در زمان ورود اسرا به گمرک خرمشهر رسید و عکاسی کرد.

در یکی از عکس‌های معروف او که «نماز» نام دارد، سربازی را می‌بینیم که پشت به یک سنگر سجده کرده و در حال نماز خواندن است. پشت سنگر یک نخل بلند را در وسط تصویر کمی متمایل به چپ می‌بینیم.

جوادیان در توضیح این عکس چنین بیان می‌کند: زمانی که تنها سه یا چهار ساعت از فتح خرمشهر گذشته و نزدیک به ظهر شده بود، ما در حال راه رفتن در خرمشهر بودیم که این سرباز را به تنهایی در حال نماز خواندن دیدم. نخل سرفرازی که در عکس می‌بینیم نمادی از استواری و سربلندی رزمندگان است. البته می‌توان نام این عکس را سجده پیروزی یا شکر هم گذاشت.

«نماز»

در عکس دیگری از این عکاس به نام «درگیری نفر به نفر»، دو نفر را اسلحه به دست می‌بینیم و یکی از آنها در حال نشانه‌گیری است. این عکس از فاصله‌ای نزدیک به این دو رزمنده به ثبت رسیده است.

جوادیان درباره این تصویر هم چنین اظهار می‌کند: زمانی که داشتم این عکس را می‌گرفتم عراقی‌ها در فاصله ۱۵ متری ما قرار داشتند و در حال تیراندازی به سمت ما بودند؛ به گونه‌ای که تیر آنها درست از بغل گوش من رد می‌شد؛ البته در ابتدا از این امر آگاه نبودم ولی بعداً که فهمیدم از آنجا که جوان بودم اصلاً برایم اهمیتی نداشت.

درگیری نفر به نفر

عکسی از این عکاس وجود دارد که در آن سربازانی اسلحه به دست در حال دویدن هستند. این عکس از روبه‌رو گرفته شده و رزمنده‌ای که نزدیک به دوربین قرار دارد زیرپیراهنی سفید به تن دارد و کتانی به پا کرده است. جوادیان درباره این عکس توضیح می‌دهد: رزمندگان ما در اواخر عملیات بیت‌المقدس حتی پوتین هم نداشتند که به پا کنند و با کتانی و کفش‌های بسیار ساده و ابتدایی جنگیدند و خرمشهر را فتح کردند.

در تصویر «تسلیم خیل اشغالگران» که در اطراف دیوار گمرک خرمشهر گرفته شده است، سربازان عراقی را می‌بینیم که توسط رزمندگان ایرانی اسیر شدند. به گفته عکاس این عکس، ایران در عملیات بیت‌المقدس حدود ۱۹ هزار اسیر گرفت.

«تسلیم خیل اشغالگران» / امیرعلی جوادیان

در بین عکس‌های سیاه سفیدی که جوادیان از روزهای فتح خرمشهر به ثبت رسانده است، یک عکس رنگی وجود دارد که در محوطه گمرک خرمشهر از چهره یک سرباز ایرانی و یک اسیر عراقی گرفته شده است. حالات چهره این دو نفر یکی از نکات قابل توجه آن است. این عکاس جنگ درباره این عکس خود چنین بیان می‌کند: این عکس یک تصویر مقایسه‌ای است که در آن مظلومیت، صفا و جوانی چهره یک رزمنده بسیجی را که شاید سن او به ۱۶ سال نیز نرسد را در کنار چهره کریه یک سرباز عراقی که به خاک ما تجاوز کرده بود، قرار دادم.

و اما امیر علی جوادیان در میان عکس‌های آزادسازی خرمشهر، این عکس مقایسه‌ای خود را بیشتر از دیگر عکس‌ها دوست دارد.

این عکاس همچنین بیان می‌کند که شرایط ثبت همه این عکس‌ها یکسان بوده و نمی‌توان گفت که گرفتن کدام یک برایش سخت‌تر بوده است.