شرایط دشوار دهلی با تشدید تنش آمریکا و ایران

روزنامه هندی 'تایمز آو ایندیا' روز چهاشنبه در یادداشتی تلاش کرد اثبات کند که تشدید اختلافات و تنش میان آمریکا در خاورمیانه، آن کشور را در وضعیت بسیار بغرنجی قرار داده است.

این یادداشت با اشاره به دیدار دیروز 'سوشما سواراج' وزیر خارجه هند با 'محمد جواد ظریف' همتای ایرانی اش در دهلی نو آورده است: 'وزیر خارجه هند درحالی تصمیم گیری در باره خرید نفتی از ایران را به بعد از برگزاری انتخابات مجلس (لوک سابا) این کشور موکول کرد که ملاحظات تجاری، امنیت انرژی و منافع اقتصادی این کشور اقتضای دیگری دارد.

اگرچه شاید در شرایط بلاتکلیفی چنین پاسخی از سوی سواراج به ظریف تصمیم معقولانه ای باشد مبنی بر اینکه تصمیم نهایی در باره این موضوع را باید به دولت جدید هند واگذار کرد، اما دلایل متعددی هم وجود دارد که حاکمیت هند باید در همین مرحله تصمیم خود را برای تداوم خرید نفت از ایران نهایی کند، با این شرط که آمریکا را نیز متقاعد کند به اینکه تصمیم گیری در این خصوص یک ضرورت راهبردی برای دولت هند است.

چرا که ایران بزرگترین تامین کننده نفت هند و بطور کل حدود 10 درصد از نیازهای کلی هند در حوزه انرژی را تامین می کند، بنابراین جایگزین کردن نفت ایران با دیگر تامین کنندگان نه تنها بسیار دشوار است بلکه از نظر اقتصادی نیز برای هند به صرفه نخواهد بود.

در درجه دوم، نقش ایران برای تضمین سیاست های هند در باره افغانستان نیز بسیار حائز اهمیت است، چون در حالی که آمریکا نیز با هدف کسب عمق استراتژیک در افغانستان همچنان به مذاکرات خود را با گروه طالبان افغانستان ادامه می دهد، در این بین ایران می تواند نقش ابزاری و اهرم بسیار خوبی برای هند در نیل به اهداف خود در افغانستان باشد، چون دولت ایران بهتر و بیش از هر کشوری می تواند از طریق خاک خود به راحتی زمینه تجارت دهلی نو با کابل را فراهم کرده و دیگر جنبه های مبادلاتی دو کشور را نیز تسهیل بخشد.

حتی سرمایه گذاری قبلی دولت فعلی هند در پروژه توسعه بندر چابهار ایران برای نیل به این هدف و حتی هدف بزرگتر هند برای دستیابی به بازار آسیای مرکزی و قفقار و حتی اروپا نیز یکی دیگر و در واقع بهترین دلیل برای عدم تعلل در تداوم تعامل دهلی نو با تهران است.

بندر چابهار که در دریای عمان قرار گرفته است دسترسی هند به افغانستان از طریق دریا را آسان می کند. دولت هند متعهد به سرمایه گذاری 500 میلیون دلاری برای توسعه چابهار و همچنین سرمایه گذاری 1.5 میلیارد دلاری برای ساخت مجموعه ای از جاده ها و راه آهن شده است.

فرض بر این اینکه تشدید اختلافات آمریکا با ایران، هند را به دلیل برخورداری از ارتباطات حسنه ای که با هر دو کشور دارد، همچنان در وضعیت دشواری قرار می دهد، اما اتخاذ یک موضع زیرکانه از سوی هر دولت حاکمی یکی از هنرهایی است که آن دولت باید در برخورد با چالش های سیاست خارجی خود اتخاذ کند تا تضمینی برای حفظ منافع دائمی کشور باشد.

هند به عنوان دومین خریدار بزرگ نفت ایران، در سال مالی گذشته از تهران 24 میلیون تن نفت به ارزش 10.9 میلیارد دلار خرید و از سال 2013 تاکنون نیز واردات نفت هند از ایران افزایش داشته است. این واردات در سال 2013 حدود 11 میلیون تن نفت خام بوده که این حجم در سال 2017 به 27.2 میلیون تن نفت خام رسیده است.

این همه درحالی است که دولت ایران تسهیلات حمل و نقل و بیمه ای قابل توجهی در اختیار خریداران هندی خود قرار می دهد که در تجارت جهانی نفت سابقه نداشته است، به ویژه اینکه معاملات نفتی هند با ایران نه به دلار آمریکا، بلکه به روپیه و در نزد بانک های هندی است و عمدتا نیز به صورت پایاپا با دیگر کالاهای هندی صورت می گیرد.

بنابراین، اگرچه وزیر امور خارجه هند دیروز گفت که تصمیم هند برای خرید نفت از ایران بر اساس شرایط تجاری، منافع اقتصادی و امنیت انرژی هند گرفته می شود، اما دولت (هند) باید بداند که نادیده گرفتن همه موارد فوق، به منافع این کشور صدمه می زند و دهلی نو مجبور خواهد بود در پی منابع گران تر نفتی خود باشد.