بانوی ایرانی جاودان در تاریخ ریاضیات

فردا (۲۲ اردیبهشت) سالروز تولد ریاضیدان فقید "مریم میرزاخانی" است که در جهان روز "زنان در ریاضیات" نام گرفته است. مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان ایرانی و نخستین زنی که موفق به دریافت مدال فیلدز اتحادیه جهانی ریاضیات (IMU) در سال ۲۰۱۴ شده بود، ۴۲ سال پیش در چنین روزی به دنیا آمد و در سن ۴۰ سالگی پس از ۴ سال مبارزه‌ با بیماری سرطان، از دنیا رفت؛ اما نام او در تاریخ ریاضیات جاودانه شد.

 روز "زنان در ریاضیات" امسال (سال ۲۰۱۹ میلادی) برای نخستین بار در جهان و همزمان با سالروز تولد مریم میرزاخانی (۱۲ می مقارن با ۲۲ اردیبهشت) گرامی داشته می‌شود. در سایت اینترنتی مربوط به این روز، در خصوص انتخاب روز زنان در ریاضیات، آمده است: " ۱۲ می (۲۲ اردیبهشت) فرصت شادی‌بخشی برای جامعه ریاضی است تا زنان ریاضیدان را گرامی بدارد. این گرامیداشت هرساله در سراسر جهان برگزار می‌شود. هدف از نام‌گذاری روز زنان در ریاضیات، الهام‌بخشی به زنان سراسر جهان برای گرامیداشت دستاوردهای آن‌ها در ریاضی است تا بدین وسیله بتواند زمینه‌ای را برای ایجاد فضای کاری مناسب، لذت‌بخش و همگانی فراهم کند. "

سال گذشته به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان (IMU) روز تولد مرحوم "مریم میرزاخانی"، ۱۲ ماه می (۲۲ اردیبهشت) را «روز زنان در ریاضیات» در جهان نام‌گذاری کرد. این پیشنهاد در جلسه عمومی بانوان اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان در روز ۹ مرداد سال ۹۷ (۳۱ جولای ۲۰۱۸)، در ریو دوژانیرو - برزیل به تصویب رسید.

چندین سازمان از جمله انجمن "زنان اروپایی در ریاضیات"، "انجمن جهانی زنان در ریاضیات"، "زنان آفریقایی در انجمن ریاضیات"، انجمن "زنان هندی و ریاضیات" و نیز گروه "زنان ریاضیدان شیلیایی" از پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران در این خصوص حمایت کرده‌اند.

میرزاخانی: آدمی نیستم که به آسانی تسلیم شوم

بدون شک مریم میرزاخانی برای بسیاری الهام‌بخش است؛ البته الهام‌بخشی او نه از جهت "طی طریق موفقیت"، بلکه بیشتر از شخصیت او ناشی می‌شود. جملات زیادی از او در سخنرانی‌ها هنگام دریافت جوایز یا در مصاحبه‌ها نقل شده، با این مضمون که "ریاضیات زیبایی خودش را به شاگردان صبورش نشان می‌دهد" یا عبارت "ذوق کشف و لذت فهمیدن چیزی جدید"، "احساس ایستادن بالای یک بلندی و رسیدن به دیدی شفاف و واضح" که تشبیهات او از لحظات کشف و شهود در حل مسائل ریاضی هستند.

میرزاخانی در مصاحبه‌ای با مجله "کوانتا" گفته است: "فکر می‌کنم اگر می‌دانستیم امور تا این اندازه پیچیده‌اند، در برابر آن‌ها تسلیم می‌شدیم". او سپس مکثی می‌کند و ادامه می‌دهد: "نمی‌دانم؛ حقیقتاً من آدمی نیستم که به آسانی تسلیم شوم."

بی‌شک مبارزه چهار ساله او با بیماری سرطان هم گویای تسلیم‌ناپذیری او هست؛ میرزاخانی که حتی در ایام بیماری هم خود را "خوش‌شانس" توصیف می‌کند، در کودکی رؤیای نویسنده شدن در سر پرورانده و بعدها قدردان یک یک فرصت‌هایی که برای او پیش آمده، هست. خانواده حمایت‌گر، تحصیل در دبیرستان فرزانگان و دانشگاه صنعتی شریف، پیدا کردن دوستان علاقه‌مند به ریاضی و ادامه تحصیل و گرفتن درجه استادی در دانشگاه استنفورد از جمله این فرصت‌ها و شرایطی است که دست به دست هم داده تا میرزاخانی در عرصه بین‌المللی خوش بدرخشد. البته شاید به این فرصت‌ها بتوان "جان سالم به در بردن" از حادثه سقوط اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف، که همگی از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی بودند، به دره در سال ۱۳۷۶ را نیز اضافه کرد.

میرزاخانی در سال ۱۳۸۴ با همسرش "یان وندارک" (اهل جمهوری چک)، دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد ازدواج کرد و این زوج دارای فرزندی به نام "آناهیتا" هستند.



محمدعلی دهقان، رئیس پیشین انجمن ریاضی ایران در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه شخصاً با "مریم میرزاخانی" برخوردی نداشتم، توضیح داد: زمانی که من به ریاست انجمن درآمدم، ایشان در خارج از کشور بود. ارتباط انجمن ریاضی با ایشان به سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ برمی‌گردد که در آن زمان "مریم میرزاخانی" توانست دو سال متوالی مدال طلای المپیاد کشوری که از سوی انجمن ریاضی ایران برگزار شده بود، را از آن خود کند.

وی به پیشینه پژوهشی مرحوم میرزاخانی در دانشگاه صنعتی شریف و استخدام او در دانشگاه استنفورد با درجه استاد تمامی اشاره کرد و گفت: مریم میرزاخانی از زمان دبیرستان و از طریق دکتر عبادالله محمودیان، استاد دانشکده علوم ریاضی دانشگاه صنعتی شریف با این دانشگاه در ارتباط بود و در کلاس‌های فصل تابستان شرکت می‌کرد.

رئیس پیشین انجمن ریاضی ایران، نام‌گذاری روزی به نام "زنان در ریاضیات" به نام "مریم میرزاخانی" در جهان را یادآور شد و در این زمینه توضیح داد: اتحادیه جهانی ریاضیات هر ۴ سال یک بار تشکیل جلسه می‌دهد. انجمن ریاضی ایران در جلسه فوق که تمام ریاضی‌دانان جهان در آن جمع هستند، پیشنهاد کرد روز تولد مریم میرزاخانی به عنوان روز "زنان در ریاضیات" نام‌گذاری شود.

دهقان افزود: این پیشنهاد از سوی چند بانوی ریاضی‌دان کشور تنظیم و ارسال شد و در اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان که سال گذشته در ریو دوژانیرو - برزیل برگزار شده بود، رأی اکثریت آرا را به دست آورد.

وی با اشاره به اینکه اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان زیرمجموعه یونسکو است، ادامه داد: از سال گذشته بنا شد تا روز تولد مرحوم میرزاخانی هر ساله در دنیا به عنوان روز "زنان در ریاضیات" گرامی داشته شود.

رئیس پیشین انجمن ریاضی ایران با بیان اینکه گزارش‌های بسیاری به ما رسیده که دانش‌آموزانی از روستاها و شهرها، به‌ویژه دانش‌آموزان دختر، به تقلید از مرحوم میرزاخانی به خواندن ریاضی تشویق شده‌اند، خاطرنشان کرد: نام‌گذاری روزی به نام ایشان و روز زنان در ریاضیات، می‌تواند روحیه مضاعفی در علاقه‌مندی اقشار مختلف به ریاضی ایجاد کند.

برگزاری اولین "بزرگداشت روز زنان در ریاضیات" در دانشگاه شهید بهشتی

به گزارش ایسنا، مدال فیلدز یا نشان فیلدز جایزه‌ای است که از سال ۱۹۳۶ هر چهار سال یک بار به ابتکار ریاضی‌دان کانادایی "جان چارلز فیلدز" در جریان کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات به ریاضی‌دانان جوان (کمتر از چهل سال) که کار ارزنده‌ای در ریاضی انجام داده باشند، داده می‌شود. مرحوم "مریم میرزاخانی"، نخستین ایرانی و نخستین زن دریافت‌کننده این نشان (معادل جایزه نوبل در ریاضی) در تاریخ ۷۸ ساله آن است که این جایزه را در سال ۲۰۱۴ (۱۳۹۳ شمسی) و همزمان با افتتاحیه کنگره بین‌المللی ریاضیدانان در سئول کره جنوبی دریافت کرد.

بعد از میرزاخانی، "کوچر بیرکار" تبعه کرد ایرانی ساکن بریتانیا نیز دومین فرد ایرانی بود که موفق شد این نشان را در دور بعدی اتحادیه جهانی ریاضی (ریو دوژانیرو، ۲۰۱۸) از آن خود کند.

اولین "گرامیداشت روز زنان در ریاضیات"، فردا ۲۲ اردیبهشت همزمان با سالروز تولد "مریم میرزاخانی" و روز "زنان در ریاضیات" در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی از ساعت ۱۸ تا ۲۲:۳۰ برگزار خواهد شد.