خسارت سیل به 380 میلیارد رسید

 معاون میراث فرهنگی می‌گوید: هر چند یکی از مشکلات سازمان میراث فرهنگی در تحریم‌ها، دسترسی نداشتن به مواد اولیه مرمت بناهای تاریخی است، اما مرمتگران خارجی که در قالب هیات مشترک به ایران می‌آیند، بخشی از مشکل را حل می‌کنند.

محمدحسن طالبیان در گفت‌وگو با ایسنا یکی از مشکلات تحریم‌ها در حوزه میراث‌فرهنگی را دسترسی مرمتگران به مواد اولیه مرمت بناهای تاریخی می‌داند و ادامه می‌دهد: گروه‌های باستان‌شناس و مرمتگر خارجی که در قالب هیأت مشترک با کارشناسان ایرانی به ایران می‌آیند، بخشی از مواد مورد نیاز برای مرمت را با خود می‌آورند، بنابراین بخشی از مشکلات تأمین نشدن و نبود امکان برای واردات مواد اولیه مرمت آثار تاریخی رفع می‌شود.

او تاکید می‌کند: در حال حاضر نیز مرمتگران ایتالیایی برای مرمت تخت‌جمشید به ایران آمده‌اند، چون باید بیشتر از تجربیات و همکاری‌های بین‌المللی استفاده کرد.

عملکرد مشابه کمیته سپرابی با ایکوم

وی اما به آسیب‌های وارد شده به آثار تاریخی در بحران‌های رخ داده در طول چند ماه گذشته، اشاره می‌کرد و فعالیت «کمیته بین‌المللی سپرآبی در ایران» را مشابه فعالیتی می‌داند که ایکوم در حوزه موزه‌ها انجام می‌دهد و می‌افزاید: این کمیته بیشتر در حوزه کارگاه‌های آموزشی فعال هستند و هر جا این کارگاه‌های آموزشی برگزار شود افرادی از ایران نیز می‌توانند در آن شرکت داشته باشند. حتی می‌توان در ایران نیز کارگاه‌های آموزشی در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای برگزار کرد، از سوی دیگر مجموعه‌های فعال در حوزه بین‌المللی می‌توانند آمادگی خود را برای مواقع اضطراری اعلام کنند.

او با بیان این‌که در زمان وقوع جنگ ممکن است علاوه بر دریافت کمک‌های آموزشی به کمک‌های مالی و کمک‌آموزشی نیز احتیاج پیدا کنیم، اضافه می‌کند: به طور مثال زمان وقوع زلزله بم، بسیاری از کمیته‌های بین‌المللی به کمک ایران آمدند، می‌توان گفت فعالیت‌های کمیته‌های بین‌المللی مانند کمیته سپر آبی در قالب کمک‌های داوطلبانه است و کسی اجباری برای فعالیت ندارد. این یک توافق بین کشورهاست که با یکدیگر همکاری داشته باشند.

وی به توافق‌های اولیه در سال ۱۹۵۴ برای ایجاد کمیته سپر آبی با هدف حفاظت از میراث فرهنگی در برابر درگیری‌های مسلحانه در کل دنیا اشاره می‌کند و می‌گوید: برای عملیاتی شدن آن اصل، توافق‌هایی در سال ۲۰۱۷ انجام و بر ورود این کمیته بین‌المللی در خصوص وقوع بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله در کشور تاکید شد. اکنون نیز نیازمند گذر زمان هستیم، چون کمیته‌های بین‌المللی به صورت زنجیره‌ای عمل می‌کنند. ایجاد همکاری بین دستگاه‌های نظامی، دستگاه‌های اجرایی و مردم، زمان درگیری‌های مسلحانه در اولویت کمیته سپر آبی قرار دارد.

طالبیان با تاکید بر این که همه‌ی تهدیدها چه بلایای طبیعی چه درگیری‌های مسلحانه به صورت یکپارچه میراث‌فرهنگی را تهدید می‌کنند و یکپارچگی در ان را از بین می‌برد، ادامه می‌دهد: اگر ما بخواهیم کمیته بین‌المللی سپر آبی را در خصوص تهدیدهای طبیعی مسئول کنیم ممکن است بین فعالیت‌های این کمیته با کمیته بحران تداخل به وجود آید، کمیته‌ها به صورت زنجیره‌ای فعالیت می‌کنند. کمیته سپر آبی نیز می‌تواند به تهدیدهای طبیعی توجه کند، اما موضوع اصلی فعالیت خود را در خصوص درگیری‌های مسلحانه قرار دهد.

ایران با تمایل درخواست مرمت طاق کسری را داد

معاون میراث فرهنگی ارائه کمک‌های مالی از سوی کمیته بین‌المللی سپرآبی را منوط به تمایل کشورهای عضو این کمیته برای ارائه کمک می‌داند و ادامه می‌دهد: به طور مثال ممکن است در سوریه جنگ اتفاق بیفتد و ایران به عنوان یکی از اعضای این کمیته بین‌المللی تمایل داشته باشد برای حفاظت و بازسازی میراث فرهنگی سوریه اقدام کنند حتی در حال حاضر که برای مرمت طاق کسری در عراق اعلام آمادگی کرده‌ایم با خواست و تمایل ایران این کار انجام شده است.

طالبیان با بیان این که همه‌ی آسیب‌هایی که بر اثر سیلاب به آثار تاریخی در استان‌هایی مانند خوزستان وارد شده، به تفکیک بررسی شده‌اند، می‌افزاید: بیشتر این تخریب‌ها به دلیل شستگی بستر رودخانه اتفاق افتاده‌اند و برخی دیگر بر اثر بارش باران است، به گونه‌ای که سقف برخی از آثار تاریخی در استان‌هایی مانند شوشتر، ارومیه و خراسان بر اثر بارش آسیب دیده‌اند.

تأمین بخشی از اعتبارِ مرمت آثار آسیب‌دیده از سیل از منابع اضطراری

وی با تاکید بر اولویت‌بندی‌ها برای حفظ میراث‌فرهنگی، اظهار می‌کند: بخشی از بودجه برای مرمت آثار تاریخی آسیب‌دیده از سیل را از منابع اضطراری تأمین کردیم و در صدد مرمت بر آمدیم چون اگر کار مرمت را شروع نمی‌کردیم، آسیب‌ها بیشتر می‌شد.

او بیشترین مشکلی موجود در آسیب آثار تاریخی از سیل را مربوط به حوزه بسترهای آبی می‌داند و ادامه می‌دهد: در این حوزه ما تنها نیستیم و وزارت نیرو نیز باید به ما کمک کند، تا کنون نیز نشست‌هایی برای ایجاد همکاری با سایر ارگان‌ها برگزار کرده‌ایم، چون برخی از این فعالیت‌ها مانند لایروبی رودخانه‌ها از کارهای وزارت نیروست، برخی از کارها مانند آزاد سازی حریم میراث‌فرهنگی نیز در زمره کارهای ما قرار می‌گیرد.

خسارت سیل به میراث فرهنگی به ۳۸۰ میلیارد تومان رسید

او میزان خسارت وارد شده به آثار تاریخی قرار گرفته در معرض سیل را تا کنون حدود ۳۸۰ میلیارد تومان اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: باید بتوانیم به سرعت بخشی از این خسارت‌ها را از دولت و ستادهای بحران بگیریم، در غیر این‌صورت با توجه به ضعیف اعتبارات، ناچاریم با استفاده از کارشناسان‌مان برخی از امور را به پیش ببریم.

او اضافه می‌کند: زمانی که بند میزان برای نخستین‌بار زیر آب رفت، بخش‌هایی از درزهای سنگ‌های آن باز شده بود. اگر بلافاصله آن‌را مرمت نمی‌کردیم، بعد از این‌که برای دومین بار زیر آب رفت، قطعاً وضعیت بدتری پیدا می‌کرد و از هم جدا می‌شد. بنابراین کارهای اضطراری باید انجام شود در عین حال، نیز باید کارها اصولی انجام شوند.

خانه‌های تاریخی در حریم شوشتر در انحصار وراثت‌اند

طالبیان همچنین با اشاره به این که تعدادی از خانه‌های تاریخی قرار گرفته در حریم سازه‌های آبی شوشتر در انحصار وراثت قراردارند و به حال خود رها شده‌اند، ادامه می‌دهد: اگر میراث فرهنگی به این خانه‌ها رسیدگی نکند، قطعاً شاهد تخریب بیشتری خواهیم بود.

او با اشاره به حضور کارشناس یونسکو در زمان وقوع سیل در خوزستان برای بررسی بخشی از سازه‌های آبی شوشتر که در گذشته رخ داده بود، می‌گوید: آن ترک‌ها برای زمان اخیر نیست و پایش‌ها و مطالعات زمین‌شناسی در خصوص آن انجام شده‌اند. جداره‌های دو طرف فرسودگی دارد. از سوی دیگر شاهد ساخت‌وساز خانه‌های متعدد در ۵۰ سال اخیر در بخش بالادست سازه‌های آبی شوشتر هستیم.

بند «ز» راهکار آزادسازی حریم سازه‌های آبی شوشتر

وی با تاکید بر این که تعدادی از این خانه‌ها خریداری و آزادسازی شده‌اند و اکنون در انتظار تأمین بودجه برای تملک سایر خانه‌ها هستیم، اظهار می‌کند: این در حالی است که دولت هنوز بند «ز» را اجرا نکرده و اوراق به میراث فرهنگی نداده است، در شرایطی که این کار انجام شود، آن در در اولویت معاونت میراث‌فرهنگی قرار می‌گیرد، تا محوطه بالادست سازه‌های آبی شوشتر آزادسازی شده و بار از روی آن کم شود، در این شرایط، فشار از روی صخره‌ها نیز کم می‌شود.

به گفته‌ی معاون میراث فرهنگی، وقتی کارشناسان بین‌المللی در این خصوص همکاری می‌کنند و در طراحی تا اجرا با میراث فرهنگی شریک می‌شوند، شاید بتوان از منابع مالی جهانی نیز برای اقدام عملی استفاده کرد.

او همچنین تاکید می‌کند: به همین دلیل خواستیم تا جریان جهانی را برای کمک به چگونگی نگهداری از سازه‌های آبی شوشتر دخیل کنیم.

طالبیان همچنین به انجام این اقدامات برای «تکیه معاون‌الملک» در کرمانشاه اشاره می‌کند و می‌گوید: سال‌هاست که بحث رطوبت در خصوص این بنای تاریخی وجود دارد، گروهی از کارشناسان برای بررسی آن آمدند و در نهایت نقشه‌های اولیه و مستندسازی‌ها انجام شدند، هرچند ۹۰ درصد کارها توسط کارشناسان ایرانی انجام می‌شود، اما استفاده از تجربیات جهانی می‌تواند ما را در حفاظت بهتر از میراث فرهنگی کمک کند.