صف بلند موافقان و مخالفان یک طرح

  هر زمان سخنی یا نظری در محافل عمومی، مردمی، نشست‌های سیاسی، جلسات مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام و دیگر محافل در مورد انتخابات به میان می‌آید، امکان ندارد که از کنار طرح پرحرف و حدیث «استانی‌شدن انتخابات» بگذرند. طرحی که حالا تکلیف آن مشخص شده است؛  بررسی طرح استانی‌شدن انتخابات مجلس روز ١٢ اسفند سال گذشته در صحن علنی مجلس در دستور کار نمایندگان قرار گرفت و آن را به تصویب رساندند. این جلسه در واقع بررسی کلیات آن بود. نمایندگان مجلس همچنین در جلسه علنی روز سه‌شنبه ۳ اردیبهشت‌ماه سال‌جاری و در جریان بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس، با ۱۳۱ رأی موافق، ۶۷ رأی مخالف و ۵ رأی ممتنع از با مفاد مندرج در ماده ۷ موافقت کردند. طرح مذکور علی‌رغم اینکه به تصویب اکثریت نمایندگان پارلمان رسیده، اما حاشیه‌ها و اظهارنظرهای مختلف و متناقض کارشناسان سیاسی، نمایندگان مجلس و نهادهای نظارتی در مورد آن به اندازه‌ای است که عملا فاز اجرا یا اجرایی‌نشدن آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بحث انتخابات استانی یا شهرستانی موضوعی است که طی چند دوره مختلف مجلس بررسی و از مجلس ششم به بعد در مجلس طرح شده و تاکنون چهاربار از سوی شورای نگهبان مورد ایراد قرار گرفته و تأیید نشده است. تقریبا ٦بار موضوع استانی‌شدن انتخابات مجلس به کمیسیون ارجاع و ۵۵ ماده آن تأیید شد و به شورای نگهبان رسیده است. برخی از تحلیلگران سیاسی طرح مذکور را منطبق بر الگوی تناسبی می‌دانند. بحث تناسبی‌شدن به شکلی است که باید فرد هم در حوزه انتخابی خودش رأی بیاورد و هم در رقابت استانی رأی داشته باشد. این درحالی است که در خیلی از نظام‌های انتخاباتی دنیا یا نظام اکثریت وجود دارد یا تناسبی و نظام تناسبی هم اینگونه است که نمایندگان از کل استان انتخاب می‌شود یا ملی است. درباره این طرح احزاب نظرات مختلفی اعلام کرده و اکثریت احزاب اصلاح‌طلب با کلیات این طرح موافق‌‌اند. احزاب اصولگرا اما چندان استقبال نکرده‌اند.

جزییات مصوبه؛ چطور می‌توان به مجلس رفت؟

براساس این طرح، نامزدهای انتخابات مجلس پس از کسب ١٥درصد رأی از حوزه‌های انتخابیه فرعی که شامل شهرستان‌ها می‌شود، متناسب با رأی لیست حزبی‌شان حائز ورود به مجلس می‌شوند. به عنوان مثال در یک حوزه انتخابیه، استانی که ١٢ کرسی در مجلس دارد، لیست حزبی یک جریان در همان استان، ٣٠درصد آرا را به دست می‌آورد و حق دارد چهار نامزد داشته باشد. به عنوان مثال، یک جریان دیگر در همان استان ٧٠ درصد آرا را به دست می‌آورد و حق دارد هشت نامزد در مجلس داشته باشد. نحوه انتخاب کاندیداهای احزاب برای ورود به مجلس نیز اینگونه است که کاندیداهای احزب می‌بایست علاوه بر ١٥درصد رأیی که در حوزه انتخابیه فرعی‌شان(شهرستان) کسب می‌کنند، بالاترین رأی را نیز در بین کاندیداهای لیست حزب خود نیز داشته باشند.طبق مصوبه مجلس، برای استانی‌شدن انتخابات پارلمان که در ذیل طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس آمده  برای  شرایط شمارش و تجمیع آرای نامزدهای انتخابات مجلس به صورت استانی تصریح شده که از هر حوزه انتخابیه فرعی فقط نامزد یا نامزدهایی که حداقل ١٥درصد از آرای صحیح مأخوذه آن حوزه را کسب کرده‌اند، مجاز به کسب حوزه استانی و تناسبی نیز می‌شوند.

رد طرح در مجمع تشخیص

مصطفی میرسلیم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به بررسی طرح استانی‌شدن انتخابات در مجلس گفت که «این طرح منطبق بر سیاست‌های کلی نظام نیست و بعید است بدون اعمال تغییرات اساسی به‌تصویب برسد.»  همزمان یک عضو هیأت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز از اعلام نظر مخالف هیأت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت با استانی شدن انتخابات خبر داد. مصباحی‌مقدم در این راستا گفته که « اکثریت اعضای هیأت عالی نظارت مخالف این طرح بودند.»

امسال اجرایی نمی شود؟

محمد جواد کولیوند ، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس نیز از اجرایی نشدن طرح استانی شدن انتخابات در انتخابات آینده مجلس خبر داد و در این مورد گفته که «طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی که در آن به استانی شدن انتخابات نیز پرداخته شده در صورت تایید شورای نگهبان هم در انتخابات مجلس یازدهم اجرایی نمی شود.»

نظر موافقان و مخالفان

طرح استانی‌شدن انتخابات و پُررنگ‌سازی نقش احزاب در روند برگزاری این تصمیم‌گیری مردمی، مخالفان و موافقان مصممی دارد. موافقان آن را اولویت یافتن منافع ملی می‌دانند و مخالفان آن را تبعیض‌آمیز می‌خوانند.

دلایل مخالفان
   این شیوه برگزاری انتخابات باعث می‌شود تا شهرهای کوچک و روستاها به دلیل جمعیت کمترشان نتوانند تأثیری در انتخابات نامزد مورد نظرشان داشته باشند.
  با اجرای طرح استانی‌شدن انتخابات مجلس دیگر مراودات شهرستانی در انتخاب افراد تاثیر بسزایی نمی‌گذارد و فرد باید در سراسر استان رأی بیاورد.
   هر حزب و گرایشی براساس میزان رأیی که کسب می‌کند، تعدادی کرسی در مجلس داشته باشد.
   با این طرح دیگر نمایندگان به جای درگیری در مسائل منطقه‌ای بیشتر می‌توانند به مسائل ملی بپردازند.

دلایل موافقان

  شیوه فعلی انتخابات مجلس قدرت نظارتی مجلس را تحت الشعاع قرار داده است، اما این طرح به مجلس قدرت مانور بیشتر می‌دهد.

  در شیوه فعلی انتخابات مجلس، پیگیری و قدرت نظارت نمایندگان تحت‌الشعاع قرار گرفته ولی استانی‌شدن انتخابات مجلس برای حل این معضل مفید است.

  باید موضوعات محلی را به پارلمان‌های محلی ارجاع دهیم، همچنین امورات ملی نیز باید به نمایندگان سپرده شود. در طرح استانی‌شدن این فرآیند قابل اجراست.

   پرداختن نمایندگان به بررسی امور ملی و پرهیز از صرف اوقات نمایندگی برای امور جزیی و جایگزین‌کردن برنامه محوری به جای شخص محوری.