ماه "بحرانی" رصدگران را به چالش می‌کشد

 مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران رؤیت هلال ماه رمضان ۱۴۴۰ را در شامگاه روز یکشنبه ۱۵ اردیبهشت دانست و گفت: مجموع پارامترهای علمی رؤیت هلال شامگاهی رمضان ۱۴۴۰ خبر از مواجهه با یک هلال "بحرانی" دارد؛ چراکه برخی پارامترها خاص و پایین‌تر از حد تجربی هستند و از این نظر هلال ماه رمضان امسال برای رصدگران مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد، ضمن آنکه آغاز ماه رمضان مقارن با آغاز هفته جهانی ستاره‌شناسی خواهد بود.

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برای مشاهده هلال‌های شامگاهی، معمولاً به لحظه مقارنه که همان کامل شدن دوره‌های ۲۹.۵۳ صدم شبانه‌روزی ماه به گرد زمین است، باید توجه شود.

وی با بیان این‌که لحظه مقارنه برای مشاهده هلال شامگاهی رمضان امسال در ساعت ۳ و ۱۵ دقیقه بامداد یکشنبه، ۱۵ اردیبهشت ماه خواهد بود، اظهار کرد: بر این اساس به اولین غروب پس از مقارنه که شامگاه همین روز است، باید توجه کرد.

عتیقی هلال‌های شامگاهی را شامل ۳ دسته "قابل رؤیت"، "غیر قابل رؤیت"و "بحرانی" دانست و یادآور شد: مجموع پارامترهای علمی رؤیت هلال شامگاهی رمضان ۱۴۴۰ خبر از مواجهه با یک هلال "بحرانی" دارد؛ چراکه برخی پارامترها خاص و پایین‌تر از حد تجربی هستند و از این نظر هلال ماه رمضان امسال برای رصدگران مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

دبیر انجمن نجوم آماتوری ایران با تاکید بر اینکه مناطق جنوب و به‌ویژه جنوب غرب کشور شرایط به مراتب بهتری برای رؤیت این هلال در شامگاه یکشنبه ۱۵ اردیبهشت ماه دارند، یادآور شد: نیمی از کشور به سمت جنوب امکان رؤیت با ابزارهای رصدی قدرتمند از جمله تلسکوپ‌های ۱۰ اینچ و بالاتر و دو چشمی‌های غول پیکر را دارند و رؤیت این هلال در نیمه شمالی کشور در شامگاه روز یکشنبه دور از انتظار است.

وی با اشاره به ضوابط رؤیت هلال ماه رمضان، توضیح داد: ضوابط علمی رؤیت ماه رمضان ۱۴۴۰ در شامگاه یکشنبه، ۱۵ اردیبهشت ماه جاری برابر با ۲۹ شعبان ۱۴۴۰ در تهران به عنوان پایتخت کشور به این صورت است که لحظه غروب خورشید ساعت ۱۹ و ۵۳ دقیقه و ۴۶ ثانیه و لحظه غروب ماه ساعت ۲۰ و ۲۲ دقیقه و ۳۰ ثانیه و بر این اساس "مکث هلال" در افق غرب آسمان ۲۸ دقیقه و ۴۳ ثانیه کمان (قوسی) خواهد بود.

وی این زمان مکث هلال ماه را مکث کوتاهی دانست و ادامه داد: ارتفاع این هلال در هنگام غروب خورشید برابر با ۴ درجه و ۴۳ دقیقه و ۲۰ ثانیه و نسبتاً کم است.

این فعال نجوم آماتوری، جدایی زاویه‌ای ماه از خورشید را از دیگر پارامترهای با اهمیت علمی در رؤیت هلال ماه ذکر کرد و یادآور شد: برای این هلال جدایی زاویه‌ای ۸ درجه و ۴۶ دقیقه کمان (قوسی) خواهد بود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اختلاف سمت ماه و خورشید را در این شامگاه منفی ذکر کرد و افزود: این اختلاف برابر ۶ درجه و ۵۵ دقیقه و ۶ ثانیه کمان برآورد شده، ضمن آنکه سمت خورشید در لحظه غروب ۲۹۰ درجه و ۵۰ دقیقه و ۱۵ ثانیه کمان و سمت ماه در لحظه غروب ۲۸۳ درجه و ۵۵ دقیقه و ۹ ثانیه است.

به گفته وی، سن هلال ماه که از تفاضل لحظه غروب ماه از لحظه مقارنه به دست می‌آید، ۱۶ دقیقه و ۳۹ ثانیه است و این هلال در میان "هلال‌های جوان" قرار می‌گیرد.

عتیقی، طول کمان هلال رمضان امسال را در شامگاه یکشنبه ۷۴ درجه عنوان کرد و افزود: می‌توان گفت رؤیت این هلال به نوعی برای رصدگران یک رکورد در رکوردهای علمی محسوب می‌شود؛ چراکه همان‌گونه که در پارامترهای علمی مشاهده می‌شود، با شرایط خاصی که رؤیت هلال را با مشکل مواجه می‌کند، روبرو هستیم.

وی اضافه کرد: بدیهی است که در ماه‌های قمری با توجه به اینکه ۲۹ و یا ۳۰ روزه است، اگر هلالی در شامگاه بیست و نهمین روز ماه قمری (در اینجا ۲۹ شعبان) گزارش رؤیت موثقی نداشته باشد، در شامگاه روز سی‌ام هلال ماه به راحتی با چشم غیر مسلح تقریباً در تمام کشور قابل مشاهده خواهد بود.

تقارن روز جهانی ستاره‌شناسی با حلول ماه رمضان‌

دبیر انجمن نجوم آماتوری ایران با تاکید بر اینکه رخدادهای مهم نجومی را تنها نمی‌توان در پهنه آسمان دنبال کرد، گفت: برخی رویدادها در زمین از اهمیت خاصی برخوردار هستند که اثرات آنها می‌تواند در توسعه این دانش کهن و جذاب تأثیرگذار باشد.

وی یکی از این رخدادهای نجومی را روز جهانی ستاره‌شناسی دانست و افزود: ۴۶ سال گذشته در بهار سال ۱۳۵۲ خورشیدی فردی به نام "داگ‌برگر" در کالیفرنیای شمالی با انجام اقدامی زیبا تلسکوپ را به میان مردم برد تا به جای آنکه مردم به رصدخانه بروند، آماتورها، تلسکوپ‌ها را در میان مردم آورند و عشق آسمانی خود را با مردم تقسیم کنند و از این راه علاقه‌مندان بیشتری به جرگه دوستداران ستاره‌شناسی بپیوندند.

عتیقی ادامه داد: با پیوستن ایالت‌های مختلف به این حرکت، به تدریج روز ستاره‌شناسی در برنامه‌های علمی سایر کشورها نیز قرار گرفت و با اجرای برنامه‌های متنوع، این روز جهانی را گرامی داشتند؛ از این رو، این روز به یک روز جهانی تبدیل شد.

این فعال نجومی با بیان اینکه کمتر از ۳۰ سال قبل هفته جهانی ستاره‌شناسی نیز بنیان گذاشته شد، خاطر نشان کرد: با این اقدام، علاقه‌مندان می‌توانند در بازه زمانی بیشتری برنامه‌هایی را در مکان‌های مختلف و زمان‌های خاص‌تر از جمله تعطیلی رسمی هر کشور داشته باشند و نسبت به ترویج دانش اخترشناسی اقدام کنند.

وی زمان روز جهانی ستاره‌شناسی را از میانه ماه آوریل تا میانه ماه "مه" میلادی ذکر کرد و توضیح داد: در این بازه زمانی، روز شنبه‌ای که به تربیع ماه نزدیک باشد، به عنوان روز جهانی ستاره‌شناسی شناخته شد و از دوشنبه قبل از آن تا یکشنبه بعد از این روز، به عنوان هفته جهانی ستاره‌شناسی تعیین شده است.

به گفته وی، علت توجه به ماه در انتخاب این روز، آن است که ماه همسایه زمین و جرم دوست داشتنی زمینی‌ها است و از درون تلسکوپ برای کلیه علاقه‌مندان به‌ویژه جوانان و نوجوانان، جلوه خاصی را خواهد داشت. بر اساس این روش تعیین، در هر سال روز جهانی ستاره‌شناسی، روزی متفاوت خواهد بود.

دبیر انجمن نجوم آماتوری ایران تصریح کرد: با مکاتباتی که در سال‌های پایانی دهه ۷۰ خورشیدی با لیگ جهانی برگزارکننده توسط این انجمن به انجام رسید، با دریافت پوستر، بروشورها و کتاب ویژه این مناسبت، برنامه‌ای برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ همزمان با جامعه جهانی در فرهنگسرای بهمن برگزار شد.

وی اضافه کرد: در سال‌های بعد با ایده‌های نو، برنامه‌های متنوعی در فضاها و مکان‌های مختلف در کشور از جمله در جمع نابینایان، ناشنوایان، معلولان، سالمندان و دیگر اقشار جامعه در بوستان‌ها و فرهنگسراها توسط انجمن نجوم آماتوری ایران به اجرا در آمد.

عتیقی خاطر نشان کرد: امسال از روز دوشنبه، ۶ تا یکشنبه ۱۲ ماه مه ۲۰۱۹ برابر با ۱۶ تا ۲۲ اردیبهشت جاری هفته جهانی "ستاره شناسی" است و روز شنبه ۱۱ ماه مه برابر ۲۱ اردیبهشت "روز جهانی ستاره‌شناسی" نامگذاری شده است و علاقه‌مندان به نجوم در کشور همزمان با فعالان نجوم آماتور سراسر جهان نسبت به ترویج این دانش آسمانی اقدام می‌کنند.

وی، همچنین آمادگی انجمن نجوم آماتوری ایران را در زمینه اجرای برنامه‌ها در تهران اعلام کرد.