روایت یک غار پس از زلزله

 پس از زلزله مهیب سال ۱۳۴۷ در خراسان بزرگ سقف گنبدی شکل غار پارسیان در دامنه کوه روستای ثغور فروریخته و قسمتی از آن به‌ صورت یک تاق عظیم با تعادلی شکننده باقی‌ مانده که امروزه به اسم پل خضری شناخته می‌شود.

 پل سنگی خضری دشت بیاض در منطقه‌ای بین شهرهای گناباد در خراسان رضوی و قاین در خراسان جنوبی قرار دارد که مردم محل آن را «غار پارس» می‌نامند و بنا به گفته و باور آن‌ها در زمان زلزله مهیب خراسان در سال ١٣۴٧ شمسی، سقف گنبدی شکل غار فروریخته و قسمتی از آن به‌صورت یک تاق عظیم با تعادلی شکننده باقی‌ مانده است.

محل قرار گیری پل خضری 62 کیلومتری شمال شهرستان قاین، 12 کیلومتری شمال شهر دشت بیاض خضری،  2 کیلومتری شمال شرق روستای ثغوری و 330 کیلومتری شهر مشهد واقع شده است.

کارشناسان میراث فرهنگی در خصوص این غار می‌گویند نام فارس برگرفته از شهر فارس است که از شهرهای دوره ساسانی و صدر اسلام بوده و در کتب تاریخی به نام و موقعیت آن اشاره‌ شده است.

وجود آثاری در نزدیکی چشمه اکبری و آن‌سوی رشته‌کوهی که غار فارسان قرار دارد تأییدی بر این مدعاست. در این محل سه‌ دهنه غار وجود دارد؛ یکی از این غارها که بزرگ‌ترین آن‌ها نیز بوده درگذشته‌های بسیار دور فروریخته و از آن تنها یک هلال پل مانند در پیشانی غار باقی‌مانده که از نظر جغرافیایی اثری منحصربه‌فرد و زیباست.

سقف آن ضخامت زیادی نداشته و احتمالاً بر اثر زلزله فروریخته باشد، کف این قسمت بسیار ناهموار و شیب‌دار است و به همین دلیل صخره‌ها ریزش کرده و پای کوه غلتیده و آثار احتمالی کف غار را به‌ مرور زمان از بین برده است و در حال حاضر اثری از لایه‌های استقرار وجود ندارد.

در سمت چپ این دهانه پل مانند فضای دیگری وجود دارد که دارای فضای وسیع و دهلیزهای فرعی متعدد است. تالار اولیه آن بسیار رفیع و حدود ۸ متر ارتفاع دارد و سقف آن به شکل خرپشته‌ای است.

در ابتدای این تالار حوض نسبتاً بزرگی وجود دارد که در حال حاضر تنها گوشه‌ای از آن نمایان است و بقیه قسمت‌های آن در زیر توده‌های سنگ و خاک مدفون است، این حوض از سنگ، آجر و ساروج ساخته‌شده و به‌ احتمال‌ قوی مربوط به دوره سلجوقی است چون در این دوره فداییان اسماعیلی هر غار و قلعه‌ای را که دور از دسترس و برای سکونت مناسب بود را در اختیار گرفته و از آن استفاده می‌کردند.

در عمق ۲۰ متری غار دهانه کوچک‌تری وجود دارد که دهلیزی را به تالار ابتدایی غار مربوط می‌کند، پس از طی این دهلیز فضای وسیعی وجود دارد که در آن آثار و بقایای استقرار از دوره‌های پیش‌ از تاریخ تا دوره سلجوقی پراکنده است.

این غارها لایه‌های باستانی قابل کاوشی دارند که متأسفانه تاکنون هیچ‌گونه کاوشی در آن‌ها صورت نگرفته است. این غارها حداقل از دوره میان‌سنگی مورد توجه انسان بوده و از آن به‌ عنوان یک سکونت‌گاه امن استفاده می‌شده است.

این جاذبه گردشگری با شماره 3342 در اسفند ماه 1379 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.