«تصمیم‌گیری در مورد تحصیل همزمان یا جداگانه دانش‌آموزان دوقلو مسأله مهمی است که به راحتی نمی‌توان به پاسخ آن دست یافت. اینکه شیطنت دانش‌آموزان را مبنا قرار بدهیم، به شخصه معتقدم عامل بی‌ارزش و بی‌اساسی است، به این دلیل که دوقلوها چه در کنار هم باشند، چه نباشند، شیطنت‌های خودشان را خواهند داشت.»
دغدغه‌ای میان والدین دوقلوها مشترک است. این که بهتر است آنها کنار هم یا در مدارس جدا تحصیل کنند؟روزنامه شهروند نوشت: یک‌درصد جمعیت کشورها دوقلو هستند؛ خبری که آمارهای جهانی می‌دهند و بر این اساس به طور میانگین بین ٨٠٠ هزار تا ٢ میلیون دوقلو در ایران زندگی می‌کنند؛ دوقلوهایی که ٩٦ درصدشان دوقلو و ٤ درصدشان سه، چهار و پنج قلو هستند. جمعیتی که بحث‌ها، تحقیقات و پژوهش‌های زیادی درباره شیوه‌های تربیتی، نحوه آموزش و … آنها انجام شده؛ تحقیقاتی که می‌گویند آموزش دوقلوها کار ساده‌ای نیست و ظرافت‌های خاص خودش را دارد که باید رعایت شود، اما در میان همه این بایدها و نبایدها، دغدغه‌ای میان والدین این بخش از جمعیت مشترک است؛ اینکه بهتر است دوقلوها کنار هم یا در مدارس جدا تحصیل کنند؟ این دغدغه و پرسش نظرات متفاوت کارشناسان آموزشی را به خود اختصاص داده، به طوری که گروهی از آنها بر کنار هم بودن دوقلوها تاکید دارند و عده‌ای بر جدا بودن‌شان.
خود دوقلوها را در نظر بگیریم
«جدا کردن‌مان لطمه زیادی به ما زد، تا جایی که افت شدید تحصیلی داشتیم.» آرش و عرشیا سال‌های طولانی است که از دوره دانش‌آموز بودن فاصله گرفته‌اند و حالا یکی از آنها در زمینه معماری کار می‌کند و دیگری عمران. «مثل همه دانش‌آموزان، ما شیطنت‌های خاص خودمان را داشتیم، تقلب می‌کردیم و به‌جای یکدیگر درس جواب می‌دادیم، چون به سختی می‌شود ما را از هم تشخیص داد. معلم‌ها به‌خاطر همین مسائل همیشه به اولیای‌مان شکایت می‌کردند و درنهایت تصمیم گرفتند ما را از هم جدا کنند.»
آرش و عرشیا ٦ ماه در مدارس جدا از هم سال تحصیلی را پشت سر گذاشتند؛ سال تحصیلی که با افت تحصیلی هر دو همراه بود. «ما در کنار شیطنت‌هایی که داشتیم یک ویژگی مهم دیگر هم داشتیم اینکه با هم درس می‌خواندیم و این مسأله کمک می‌کرد سطح تحصیلی هر دوی ما بالا باشد، البته افت تحصیلی‌مان باعث شد اولیای‌مان تصمیم بگیرند با تمام شکایت مسئولان مدرسه ما را در یک مدرسه ثبت‌نام کنند.»
لیدا تبیانی، روانشناس کودک و خانواده که دو خواهر دوقلو دارد و از نزدیک با مسائل این بخش از جمعیت آشناست، دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «تصمیم‌گیری در مورد تحصیل همزمان یا جداگانه دانش‌آموزان دوقلو مسأله مهمی است که به راحتی نمی‌توان به پاسخ آن دست یافت. اینکه شیطنت دانش‌آموزان را مبنا قرار بدهیم، به شخصه معتقدم عامل بی‌ارزش و بی‌اساسی است، به این دلیل که دوقلوها چه در کنار هم باشند، چه نباشند، شیطنت‌های خودشان را خواهند داشت.»
تبیانی بر این باور است از آنجا که دوقلوها در محیط یکسانی تربیت می‌شوند، بی‌شک از ویژگی‌های مشابهی برخوردارند: «در کنار هم بودن دوقلوها به آنها کمک می‌کند تا برخی مهارت‌های اجتماعی را بیاموزند. یکی دیگر از مزایای با هم بودن دوقلوها این است که می‌توانند حس خوب‌بودن در مدرسه را با هم تجربه کنند. واقعیت امر این است که رأی‌دادن به با هم بودن یا نبودن این دانش‌آموزان به این راحتی‌ها نیست و بی‌شک باید فاکتور ویژگی‌های شخصیتی دوقلوها را مدنظر قرار داد؛ ویژگی‌هایی که برای شناسایی آنها نیاز به ارزیابی متخصصان این عرصه احساس می‌شود.»
یکی از دغدغه‌ها و مسائلی که والدین - چه دوقلوها، چه فرزندان دیگر - را درگیر می‌کند، مسائل تربیتی است و بعد از آن نوبت به موارد آموزشی می‌رسد. والدین همواره به این مسأله می‌اندیشند که از کودکان‌شان، انسان‌هایی توانمند و اجتماعی بسازند. این روانشناس کودک و خانواده معتقد است در پیش گرفتن شیوه‌های تربیتی یکی از موارد حساس و قابل تأمل است که نیازمند همفکری با متخصصان امر است و می‌گوید: «فرزندان چه دوقلو باشند، چه نه، نیازمند شیوه‌های تربیتی‌اند که بتواند از آنها انسان‌های توانمندی بسازد؛ شیوه‌هایی که بدون تردید باید بر مبنای ویژگی‌های شخصیتی فرزندان انتخاب شود تا در آینده از آنها افرادی مستقل و توانا بسازد. در مورد دوقلوها باید گفت همسان یا غیر همسان بودن‌شان اهمیت دارد. اینکه یکی از قل‌ها شخصیت وابسته دارد یا خیر؟ در چنین شرایطی بی‌شک جدا بودن‌شان می‌تواند کمک زیادی به مستقل بودن قل وابسته کند. یا اگر یکی از قل‌ها فرد مضطربی است، شاید راهکار، جدا تحصیل‌کردن‌شان باشد تا قل مضطرب توانایی مهار آن را بیابد. در حقیقت در این زمینه مسأله اصلی، خود دوقلوها هستند، البته الزامی ندارد به دلیل شیطنت یا احتمال ایجاد بعضی مشکلات مدرسه دوقلوها را از هم جدا کرد، اگرچه این نظر شخصی‌ام است.»
موردی که مخالفان تحصیل همزمان دوقلوها بر آن تاکید دارند، تأثیر منفی قل‌ها روی هم در دوران تحصیل است، بر این مبنا که قل تنبل که شیطنت بالایی دارد، می‌تواند قل دیگر را با خود همسو کرده و از او هم دانش‌آموز تنبلی بسازد، اگرچه در مقابل عده‌ای دلایل قابل تأملی برای با هم درس خواندن دوقلوها می‌آورند، با این مضمون که تحصیل همزمان کمک می‌کند در دروسی که ضعف دارند، به هم کمک و پیشرفت کنند.
تبیانی دراین‌باره می‌گوید: «یکی از مواردی که شاید از آن غافل می‌شویم این است که این احتمال وجود دارد در زمان تحصیل جداگانه دوقلوها از شیوه‌های آموزشی متفاوتی برخوردار شوند و به مقایسه‌ها دامن بزنند. اینکه برخی مدارس از ثبت‌نام همزمان دوقلوها سرباز می‌زنند، قابل تأمل است، اگرچه این مدارس هم دلایلی را عنوان می‌کنند که با تکیه بر تجربه شخصی‌ام که در مدارس داشته‌ام، باید بگویم بیشتر رنگ‌وبوی بهانه دارند تا دلیل. واقعیتی که نباید از نظر دور داشت این است که همان تأثیری که از آن به‌عنوان دلیل منع تحصیل همزمان صحبت می‌شود، می‌تواند از طریق همسالان یا خواهر و برادرهای دیگر ایجاد شود. مسأله بعدی که نباید از آن غافل شد این است که تنها محیط مدرسه نیست که دوقلوها با هم هستند، آنها با هم میهمانی می‌روند و … و در آینده محیط‌های مشابه زیادی را با هم تجربه خواهند کرد.»
هیچ منع قانونی‌ای وجود ندارد
«تجربه مادرم باعث شد من و خواهرم که دوقلو بودیم از همان اول ابتدایی جدا از هم درس بخوانیم.» ناهید دانشجوی فیزیوتراپی است و نیلوفر در رشته مهندسی برق علم و صنعت در حال تحصیل است. مادر این دوقلوها معلم بوده و از داشتن دانش‌آموز دوقلو که با شیطنت‌های فراوان طاقتش را طاق کرده بودند، گله می‌کرد. همیشه یادآوری آن ناراحتش می‌کرده است؛ دانش‌آموزانی که درنهایت هر دو در آن مقطع مردود می‌شوند. «مادرم بر اساس این تجربه تصمیم گرفت من و نیلوفر را در مدارس جداگانه ولی نزدیک به هم ثبت نام کند و همیشه استدلالش این بود که شما هر کدام آدم جداگانه‌ای هستید و هر کدام باید مسیر خودتان را بروید.»
ناهید هیچ خاطره‌ای از با هم درس‌خواندن ندارد. «شاید اگر با هم درس می‌خواندیم، اتفاقات دیگری پیش می‌آمد، البته در سال اول ابتدایی هر دوی ما دچار افسردگی شدیم اما خیلی زود با شرایط سازگار شدیم و این مسأله را قبول کردیم.»
مسعود ثقفی، مدیرعامل باشگاه فرهنگیان و رئیس اداره اطلاع‌رسانی و روابط عمومی آموزش‌وپرورش شهر تهران در گفت‌وگو با «شهروند» از عدم ممنوعیت قانونی در این زمینه می‌گوید: «در زمینه ثبت‌نام دوقلوها با هم در مدارس نه‌تنها هیچ ممنوعیت قانونی‌ای ندارد، بلکه دانش‌آموزان دوقلوی بسیاری هستند که در حال حاضر در یک مدرسه تحصیل می‌کنند. از نظر آموزش‌وپرورش هیچ منع قانونی‌ای در این زمینه وجود ندارد بلکه این احتمال را می‌دهیم که حضور همزمان این دانش‌آموزان در یک مدرسه شرایط ارتقای تحصیلی آنها را فراهم بیاورد. در این زمینه که گفته می‌شود محدودیت‌هایی در بعضی مدارس برای ثبت‌نام همزمان این دست از دانش‌آموزان وجود دارد، باید گفت این تصمیم به هیچ عنوان مورد نظر آموزش و پرورش نیست.»
قوانین ثبت‌نام مدرسه همیشه مسأله‌ای بوده که در آغاز سال تحصیلی سروصداها و حاشیه‌هایی را به خود اختصاص می‌دهد؛ از گرفتن شهریه‌ها و… اما شاید کمتر کسی به دوقلوها و شرایط ثبت‌نامی آنها توجه‌ای داشته باشد؛ چون هیچ بند یا تبصره‌ای میان قوانین یافت نمی‌شود که به نحوه ثبت‌نام دانش‌آموزان اختصاص داده شده باشد. تنها هر ساله شرایطی برای ثبت‌نام این دانش‌آموزان در مدارس نمونه دولتی ارائه می‌شود با این مضمون که اگر یکی از آنها در مدارس نمونه دولتی پذیرش شود، قل دیگر در صورتی می‌تواند جهت ثبت‌نام مدارس نمونه دولتی اقدام کند که حداقل٨٠درصد امتیاز قبولی آخرین دانش‌آموز قبول‌شده را کسب کند. ثقفی با اشاره به بعضی استثناها می‌گوید: «موردی که در این عرصه نباید از نظر دور داشت، این است که بعضی از این دوقلوها وجود دارند که به توصیه متخصصان این زمینه ترجیح این است که در مدارس جداگانه تحصیل کنند و در این مورد هم آموزش و پرورش آماده هرگونه یاری و همکاری است اما اینکه الزامی برای جدا بودن مدارس از سوی آموزش‌وپرورش وجود داشته باشد باید گفت اصلاً چنین مسأله‌ای وجود ندارد.»
تحصیل دوقلوها تنها مختص ایران نیست و اهمیت این مسأله تا جایی است که تحقیقات و بررسی‌هایی در این باب صورت گرفته است؛ به طوری که نتایج بررسی‌های محققان هلندی نشان می‌دهد برای گرفتن نمره‌های خوب در مدرسه نیازی به جدا کردن کلاس درس دوقلوها نیست. این محققان در این خصوص اظهار داشتند: «والدین باید بر پایه تجربیات شخصی خود و در توافق با معلمان یا خود دوقلوها در این مورد تصمیم‌گیری کنند اما هیچ داده علمی این فرضیه را تأیید نمی‌کند که گذاشتن دوقلوها در یک کلاس به راندمان درسی آنها آسیب می‌رساند.»
مدیرعامل باشگاه فرهنگیان به مراکز مشاوره در سطح استان تهران اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «آموزش‌وپرورش واحدهای مشاوره‌ای در سطح تهران دارد که برای بسیاری از مسائل مختلفی که دانش‌آموزان و اولیا با آنها دست‌به‌گریبان هستند، عملیات مشاوره انجام می‌دهند؛ درواقع در حال حاضر ١٣ واحد مشاوره وجود دارد که خدمات ارائه می‌دهند. این مراکز می‌تواند به دانش‌آموزان دوقلو و اولیای‌شان مشاوره بدهند که بهترین حالت برای تحصیل دوقلوها چیست- اینکه با هم در یک مدرسه باشند یا به شکل جداگانه تحصیل کنند.»
نتایج تحقیقات پژوهشگرانی که در این زمینه تحقیق کرده‌اند، این مسأله را اثبات می‌کند که کلاس‌های مجزا برای دوقلوها می‌تواند خطر آسیب‌های روانی مثل افسردگی و اضطراب را به دنبال داشته باشد. رئیس اداره اطلاع‌رسانی و روابط عمومی آموزش‌وپرورش در این‌باره ادامه می‌دهد: «طی سال‌هایی که در آموزش‌وپرورش تدریس و فعالیت داشتم هیچ‌گاه با موردی روبه‌رو نبودم که حضور دوقلوها در مدارس مشکل یا دردسری برای مدارس و معلم‌ها به وجود آورده باشد یا در مقابل اولیا با مسائلی دست به گریبان باشند. در برهه‌ای که تدریس می‌کردم در چندین دوره دانش‌آموز دوقلو داشتم و هیچ‌گاه مشکلی وجود نداشت. به نظر من نباید هیچ الزامی برای جدا بودن یا با هم بودن این دانش‌آموزان وجود داشته باشد. این تصمیم‌گیری اهمیت بالایی دارد و باید زیر نظر یک مربی تربیتی گرفته شود.»
دنیای دوقلوها
شه‌راد و شهراز حالا کلاس دوازدهم هستند و از اول ابتدایی در یک مدرسه و کلاس و روی یک میز درس خوانده‌اند. این دو برادر جزو دوقلوهای همسانند. «در همه این سال‌ها هیچ‌وقت مشکلی پیش نیامده و بیشتر مواقع انضباط‌مان بیست بوده است. واقعیت این است ما درس خواندن‌مان هم با هم است و به تنهایی نمی‌توانیم درس بخوانیم؛ به طوری که معدل‌های‌مان با هم اختلاف صدمی دارد به‌عنوان مثال ترم اول معدل‌مان تنها بیست‌صدم با هم فرق داشت، البته در مدرسه دوقلوهای دیگری هم داریم که اصلاً صمیمیت ما را ندارند.»
شه‌راد شباهت، همراهی و همدلی‌اش با شهراز را تا جایی می‌داند که وقتی از آرزوهای‌شان می‌گویند از شباهت آرزوهای‌شان خنده‌شان می‌گیرد. «دنیای من و برادرم خیلی به هم نزدیک است تا جایی که آرزوهای شبیه به هم زیاد داریم. من و برادرم هم مثل همه دوقلوها شیطنت‌های خودمان را داریم به عنوان مثال در امتحان شفاهی عربی برادرم به جای من هم امتحان داد. البته برای امتحان‌های کتبی ما را از هم جدا می‌کنند و هر کدام در کلاس متفاوت امتحان می‌دهیم با این حال پاسخ‌های‌مان خیلی به هم شباهت دارد.»
اسلام‌زاده، معاون مدرسه شه‌راد و شهراز است؛ مدرسه‌ای که چندین دوقلو دارد: «در مدرسه ما چندین دوقلو داریم که همزمان در این مدرسه تحصیل می‌کنند و هیچ مشکلی هم تا به حال به وجود نیامده است. ما در مدرسه هم دوقلوهای شبیه به هم داریم هم دوقلوهایی که شبیه هم نیستند؛ یعنی همسان و غیر همسان.»
دوقلوها چه همسان باشند چه غیر همسان آدم‌های مجزایی‌اند با ویژگی‌ها و خلق‌وخوی مشابه و این‌گونه نیست که ما دوقلوها را کپی یکدیگر ببینیم یا تصور کنیم باید کپی هم باشند. دوقلوها استقلال فردی‌شان را دارند و با وجود در کنار هم بودن هم این استقلال را حفظ می‌کنند. «این دوقلوها در پایه‌های مختلف مشغول به تحصیل‌اند؛ این دوقلوها وابستگی بالایی به هم دارند. در پایه دوازدهم دوقلویی داریم که همسان‌اند و شباهت‌شان به اندازه‌ای است که نمی‌توان به راحتی آنها را شناخت برای همین کلی جست‌وجو کرده‌اند و متوجه شده‌اند یکی از آنها زمان خندیدن چالی در لپش می‌افتد و این نشانه تشخیص آنها از هم شده است. در پایه یازدهم ما دوقلوی دیگری داریم که در زمینه تحصیلی همکاری خوبی با هم دارند و هر کدام در درسی ضعف داشته باشد، دیگری به کمکش می‌آید. به طور کلی دوقلوهایی که در مدرسه ما تحصیل می‌کنند - در پایه نهم، یازدهم و دوازدهم- ارتباط خوبی با هم دارند و در مسائل درسی کمک‌حال یکدیگرند.»
این معاون مدرسه هیچ مشکل یا دلیلی برای ممانعت از تحصیل دوقلوها در مدرسه‌شان نمی‌بیند: «طی سال‌هایی که در این مدرسه فعالیت می‌کردم، دانش‌آموز دوقلو همیشه داشتیم و هیچ‌گاه برای ثبت‌نام‌شان ممانعتی وجود نداشته است؛ البته در سال‌های گذشته دوقلوهایی داشتیم که یکی از آنها درسخوان و دیگری تنبل بود و شیطنت زیادی داشت اما هیچ‌گاه روی قل دیگرش تأثیر منفی نگذاشت و قل درسخوان، درسخوان ماند و قل تنبل و شیطان هم راه خود را ادامه داد.»
ارسال نظر
