ظریف در بازار شام به دنبال چه بود؟

 أمين العاصی در «العربی الجدید» نوشت: در بحبوحه تحولات سیاسی که پرونده سوریه شاهد آن است، وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف در روز سه شنبه به پایتخت سوریه سفر کرد. شاید بارزترین این تحولات، مربوط به نزدیکی تشکیل کمیته قانونی است که با هدف ارائه یک راه حل سیاسی قاطع انجام می شود و ایران نگران است این مساله مخالف منافع آن در سوریه باشد.

 در ادامه این مطلب آمده است: سفر ظریف همچنین چند روز پیش از برگزاری دور مذاکرات جدید آستانه انجام شد؛ که پیش بینی می شود این دور از مذاکرات با توافق روسیه و ترکیه در مورد اسامی اعضای کمیته قانونی که دربردارنده نمایندگانی از معارضان، نظام و جامعه مدنی سوریه است، همراه شود؛ با اینکه اغلب تحلیلگران به این کمیته قانونی اهمیت زیادی نمی دهند؛ چرا که می دانند نظام سوریه آمادگی مذاکره یا دادن هیچگونه امتیازی را ندارد، به این دلیل که اطمینان دارد در صورت آغاز یک روند اصلاحی به دور از گزینه امنیتی، رشته امور از دستش خارج می شود.

علاوه بر این، سرنوشت استان ادلب و بازگشایی راههای بین المللی در شمال غربی سوریه که حلب را به ساحل و مرکز سوریه وصل می کند، به اضافه پرونده بازداشتی ها، از جمله مهمترین پروند هایی است که در میز مذاکره آستانه مطرح خواهد شد.

سفر ظریف به دمشق، اولین سفر وی به سوریه پس از ماجرای استعفایش محسوب می شود؛ از این رو، خبرگزاریهای داخلی ایران این سفر دو روزه که به دعوت اسد انجام شد را بخشی از عملیات جلب رضایت وزیر خارجه ایران به شمار می آورند.

چه بسا پرونده کمیته قانونی در رأس اولویتهای این سفر باشد؛ چرا که تهران و نظام سوریه را به سمت اجرای تعدیلهایی در قانونی که در سال 2012 توسط نظام وضع شد، سوق می دهد؛ تا بار دیگر زمینه ای برای نامزدی بشار اسد در انتخابات آینده فراهم شود؛ بویژه آنکه تهران اسد را ضمانتی برای منافع سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی خود در سوریه می داند که نباید از ریاست کنار رود.

ایران یک قدرت مهم در جغرافیای سوریه محسوب می شود و نیروهای طایفه ای و محلی مورد حمایت تهران در نقاط مختلف سوریه مستقر شده اند. و اکنون ایران قصد دارد میوه های حمایت نامحدود خود از نظام بشار اسد را در شرایط دشوار فعلی خود بچیند.

اما تلاشهای تهران برای تعمیق نفوذ خود در سوریه، با تلاشهای متقابلی برای مهار آن مواجه شده است؛ بویژه از سوی ایالات متحده و اسرائیل و حتی روسیه. در تازه ترین هشدار آمریکا به ایران، فرستاده ویژه آمریکا به سوریه، جیمز جفری در صحبتهای خود، ترک سوریه از سوی تهران را ضروری دانسته و تصریح کرده که ایرانی ها باید به خانه های خود بازگردند.

علاوه بر این، ادامه حملات اسرائیل به پایگاههای نظامی در سوریه این ادعا را تقویت می کند که هنوز ایرانی هایی در این پایگاهها حضور دارند. روسیه هم تمایل زیادی به محدود کردن نفوذ ایران دارد و رقابت روسها با ایرانی ها در دو زمینه نظامی و امنیتی در میدان سوریه و بین افسران بارز ارتش دو کشور، مؤیّد این امر است.

به نظر می رسد تلاشهای ایرانی برای ایجاد پایگاه دریایی در سواحل سوریه از طریق اجاره کردن بندر لاذقیه، که بزرگترین بندر در سوریه است، باعث نگرانی روسها شده است؛ به این دلیل که اقدام مذکور ایران بدون هماهنگی با مسکو صورت گرفته است.

مسکو به دنبال آن است تا قدرتمندترین طرف حاضر در مفاصل تصمیم گیریها در مورد سوریه باشد و نگرانی ایرانیها از همین موضوع سرچشمه می گیرد. به این ترتیب می توانیم اقدامات سریع تهران برای بازگشایی راه زمینی را نشات گرفته از مسئله مذکور، تفسیر کنیم؛ راهی که از طریق عراق، ایران را به ساحل سوریه ارتباط می دهد. همانطور که ایران طرحی را زنده کرده است که با شروع بحران در سوریه متوقف شده بود و قرار بود از طریق راه آهنی که از عراق عبور می کند، سوریه و ایران را به یکدیگر پیوند دهد، تا راههای تجاری جدیدی بین دو کشور راه اندازی شده و به این ترتیب، هیمنه ایران بر عراق، سوریه و لبنان گسترش یابد.

از این رو، تهران حضور نظامی خود در دروازه شرقی جغرافیای سوریه، در دیر الزور، واقع در جنوب فرات را تقویت می کند؛ این در حالی است که در ماه گذشته سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران با هدف تاکید بر سیطره این کشور بر منطقه، به این دروازه سفر کرد.