هل، دانه‌ای با رایحه سلامتی‌بخش

ایرانیان هل را به طور عمده در چای مصرف می کنند، هل دانه خوشبویی که عطر آن در هر جایی بپیچد حس خوبی به انسان می دهد. گیاه هل با نام علمی Elettaria cardamomum گیاهی علفی، چند ساله و همیشه سبز اســت. این گیاه متعلق به تیره Zingiberaceae بوده و غنی از روغن‌های فرار اســت که عمدتاً شامل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی نظیر کاتچین، گالیک اسید، کوئرستین می‌باشد.

نشاســته، پروتئین، واکس‌ها، اســترول ها و ویتامین E ترکیبات دیگر موجود در عصاره هل می‌باشند. همچنین عصاره میوه این گیاه حاوی اسانس بوده که مقدار آن بین ۴ تا ۸ درصد متفاوت اســت.

اسانس هل شامل بیش از ۲۰ ترکیب می‌باشد که مهم‌ترین آن‌ها را ۱ و ۸ سینئول (به مقدار ۲۰ تا ۶۰ درصد) و آلفاترپینول اســتات (۲۰ تا ۵۳ درصد) تشکیل می‌دهند.

چه در طب سنتی و چه در مطالعات مختلف امروزی به خواص متنوع و خارق العاده هل به دفعات اشاره شده اســت، در ادامه به بیان برخی از این خواص می‌پردازیم.

هل و خواص آنتی اکسیدانی
کوئرستین یکی از فلاونوئیدهای مهم موجود در عصاره میوه گیاه هل می‌باشد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که کوئرستین به دلیل داشتن دو گروه هیدروکسیل (OH) مجاور هم، قدرت احیاکنندگی بالا و در نتیجه قدرت آنتی اکسیدانی بالایی دارد.

کوئرستین سلول‌ها را از آسیب ناشی از مواد شمیایی و سمی محافظت می‌کند. این ماده توان آنتی اکسیدانی پلاسما را افزایش می‌دهد و سبب پایداری ژنومی می‌شود.

همچنین با جمع آوری رادیکال‌های آزاد مانع آسیب به ژنوم و ایجاد جهش در آن می‌شود.

گالیک اسید موجود در هل از مشتقات هیدروکسی بنزوئیک اسیدها بوده و در ساختار خود ۳ گروه هیدروکسیل دارد که با مکانیسم اثری مشابه با کوئرستین قادر اســت رادیکال‌های آزاد را خنثی نموده و از اندام‌های مختلف بدن در برابر اثرات سمی رادیکال‌های آزاد حفاظت کند.

از سوئی دیگر سایر فلاونوئیدهای موجود در هل علاوه برکاهش پراکسیداسیون لیپیدها و بهبود فعالیت آنزیم‌های شرکت کننده در دفاع آنتی اکسیدانی بدن مانند گلوتاتیون پراکسیداز (GPx)، گلوتاتیون ردوکتاز (GR)، سوپر اکسید دیسموتاز (SOD) و کاتالاز، مانع تشکیل رادیکال‌های آزاد مخرب سلامتی نیز می‌شوند.

هل و پروفایل لیپیدی خون
یافته‌های حاصل از بررسی‌های مختلف ثابت کرده‌اند که مکمل یاری با هل به طور مطلوبی سبب تغییر سطح لیپیدهای آتروژنیک مانند LDL، TG و کلسترول خون، افزایش فعالیت فیبرینولیزی پلاسما و بهبود وضعیت کلی پروفایل لیپیدی و به دنبال آن بهبود عملکرد سیستم قلبی- عروقی می شود.

هل و التهاب
عصاره هل باعث مهار آنزیم سیکلواکسیژناز نوع ۲ (COX2) و در نتیجه مهار تولید پروستاگلاندین E (از مهمترین واسطه‌های التهابی) می‌شود و همچنین این عصاره با مهار آنزیم نیتریک اکساید سنتتاز از ایجاد نیتریک اکساید (NO) و سایر محصولات التهاب زا آن در محل التهاب جلوگیری کرده و از این طریق می‌تواند منجر به اثرات ضدالتهابی گردد.

علاوه بر مطالبی که گفته شده عصاره میوه گیاه هل با مهار فعالیت نادرست یک گروه پروتئینی که نقش مهمی را در کنترل رونویسی بیان ژن‌های التهابی در سلول‌های مختلف ایفا می‌کند و سایتوکین های التهابی نظیر عامل نکروز تومور آلفا و اینترلوکین یک بتا نقش مهمی را در پیشگیری و کنترل التهاب بر عهده دارد.

هل و دستگاه گوارش
هل با کنترل ترشح اســتیل کولین کلراید -یک انتقال دهنده عصبی که توسط سیستم عصبی پاراسمپاتیک ترشح می‌شود- نقش مهمی را در تنظیم حرکات دودی روده ایفا می‌کند که این امر کارایی ذکر شده در مقالات علمی برای اثرات مفید هل در رفع سوء هاضمه و یبوست را به خوبی توجیه می‌نماید.

عصاره هل انقباضات خودبه خودی دستگاه گوارش را از طریق بلاک کردن کانال‌های کلسیمی مهار کرده و بدین وسیله اثرات ضد اسپاسموتیک خود را اعمال می‌کند.داز طرفی اثر آنتی اکسیدانی ۱ و ۸ سینئول موجود در هل به عنوان بازدارنده صدمات ناشی از اتانول بر معده نیز به اثبات رسیده اســت.

هل و فشارخون
نتایج مطالعات گوناگون حاکی از آنست که ترکیبات موجود در هل کانال‌های سدیم و کلراید را در بخش صعودی قوس هنله نفرون های کلیه مهار می‌کنند و از بازجذب سدیم جلوگیری می‌کنند و همین امر منجر به افزایش ترشح ادرار شده و کاهش فشار خون را به دنبال دارد.