آیا مرکبات آنقدر که درباره‌شان گفته می‌شود، مفید هستند؟

 برخی اخبار و اطلاعاتی که روزانه در رسانه‌ها در خصوص بعضی میوه‌ها به‌خصوص مرکبات منتشر می‌شود اغلب برگرفته از منابع بی‌نام و نشان اینترنتی یا تحقیقات نامعلومی است که گاهی ابهاماتی درخصوص صحیح بودن آن به‌وجود می‌آید.

گفتگو با دکتر محمد علی زارعیان، پزشک و دستیار تخصصی طب ایرانی در مورد درستی یا نادرستی این اخبار گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. برخلاف توصیه کارشناسان به مصرف مرکبات در دوران سرماخوردگی، اخباری منتشر شده مبنی بر این‌که نارنگی وپرتقال به دلیل دارا بودن اسانس، راه‌های هوایی را تحریک و سبب بروز و تشدید سرفه در سرماخورده‌ها می‌شود و مصرف آن توصیه نشده است. دکتر زارعیان می‌گوید در طب رایج مصرف مرکبات به جهت دارا بودن میزان زیاد ویتامین C و پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی توصیه می‌شود، اما از دیدگاه طب سنتی مصرف مرکبات با طعم ترش و شیرین به‌خصوص در نزله و زکام گرم با تعدیل گرمی و به دلیل خاصیت جلادهندگی با کمک به رقیق کردن و کاهش چسبندگی ترشحات تنفسی و گوارشی به حرکت و تخلیه آن‌ها کمک می‌کند. به‌طور کلی ترشی‌ها و نه اسانس مرکبات می‌تواند محرک سرفه در ناحیه گلو باشد که با افزودن عسل و نمک می‌توان این مشکل را رفع کرد. همچنین مصرف مرکبات در دوران سرماخوردگی می‌تواند سبب سنگینی دستگاه گوارش شود که با استفاده از آویشن می‌توان عمل هضم را آسان کرد.

کاهش استرس با بوییدن مرکبات
گفته می‌شود برای کاهش اضطراب، استرس و تحریک‌پذیری، اسانس پوست پرتقال و نارنگی را استشمام کنید. در طب سنتی، بو‌ها می‌توانند اثرات مثبت یا منفی داشته باشند. در مورد مرکبات به‌واسطه معطر بودن اسانس‌شان مفرح و مقوی قلب و مغز هستند و برای رفع اضطراب و تحریک‌پذیری مفیدند. اما گاهی همین بو‌های معطر در برخی افراد سبب بروز حساسیت می‌شود؛ بنابراین اگر بو‌ها به درستی و مطابق با ذائقه افراد انتخاب شود، می‌تواند در کیفیت خواب، بهبود روحیه، ارتقای خلقیات، افزایش سطح ایمنی و کاهش استرس موثر باشند.

رفع سوزش ادرار با مرکبات
باوری که در طب رایج وجود دارد این است که با مصرف لیمو و سایر مرکبات که ترش مزه و اسیدی است می‌توان ادرار را قلیایی کرد و از همین خاصیت جهت رفع سوزش ادرار و واژینال کمک گرفت. واقعیت این است که با افزایش pH ادرار و قلیایی شدن آن می‌توان به کنترل عفونت ادراری کمک کرد. اسید‌های ارگانیک موجود در مرکبات می‌توانند با ورود به خون باعث قلیایی شدن ادرار شوند که البته این موضوع در مورد اسید‌های غیرارگانیک که در نوشابه یا سایر نوشیدنی‌های صنعتی استفاده می‌شود صدق نمی‌کند و همان خاصیت اسیدی را به ادرار می‌دهند. برخلاف طب رایج که با قلیایی کردن ادرار قصد درمان دارد، اما طب سنتی سوزش ادرار را ناشی از گرمی بالای بدن می‌داند و برای کاهش این حرارت مصرف مرکبات را توصیه می‌کند.



خواص درمانی مرکبات تلخ
در اثر ماندن برخی مرکبات همچون لیمو شیرین یا آب گریپ فروت که این روز‌ها مصرف آن متداول شده مزه تلخی ایجاد می‌شود که برخلاف تصور افراد می‌تواند خواص درمانی مفیدی برای بدن داشته باشد. به این طریق که غلظت صفرا را کم کرده و انسداد‌های کبدی را باز می‌کند و سبب رقت خون و صفرا و کاهش چربی و قند خون می‌شود. البته مصرف این مرکبات برای کسانی که آسپیرین و وارفارین استفاده می‌کنند سبب تداخل دارویی شده و خونریزی‌دهنده است.

فواید فیبر‌های سفید
در مورد فیبر‌های سفید رنگ چسبیده به پوست مرکبات خواص درمانی زیادی همچون خاصیت ضدالتهابی، بهبوددهندگی ورم معده، کاهش قند و کلسترول خون مطرح است. به گفته دکتر زارعیان، حداقل کارکرد این فیبر‌ها تسهیل عملکرد گوارشی است.
فیبر‌های سفید رنگ مرکبات قابض و مقوی و ضدالتهاب معده‌اند ضمن این‌که همه فیبر‌ها به کاهش چربی و قند خون کمک می‌کنند. توصیه می‌شود مرکبات همراه با این فیبر‌ها مصرف شوند.

دلیل مصرف نارنج با ماهی
در اغلب منابع اینترنتی مصرف ترشیجات، سرکه و آبلیمو را همراه با ماهی منع کرده‌اند با این توجیه که طبع سرد ترشیجات با طبع سرد ماهی ناسازگار بوده و سبب بروز مشکلاتی می‌شود. در مقابل نارنج را تنها مرکبی معرفی می‌کنند که به دلیل طبع گرم، می‌توان آن را همراه ماهی استفاده کرد. به گفته دکتر زارعیان طبع نارنج مشابه همه مرکبات و ترشی‌ها سرد و‌تر است. اما به‌دلیل داشتن ته مزه تلخ درجاتی از گرمی را دارد، ولی این به معنی گرم بودن مزاج نارنج نیست. در طب سنتی ترکیب تلخی و ترشی، گرمی و سردی را اصلاح می‌کند.

آب نارنج سرد است و گوشت آن مزاج معتدل رو به گرمی دارد. نارنج معتدل‌ترین نوع سردی است و کمترین عارضه را برای بافت‌های عصبی معده، رحم، پوست و مفاصل دارد. دلیل مصرف نارنج با ماهی این است که ماهی غذایی لزج و غلیظ بوده و هضم سختی دارد که مصرف آن همراه با نارنج سبب لطافت و نرمی و هضم بهتر گوشت آن می‌شود. گرم مزاجان می‌توانند با ماهی از سرکه و نارنج استفاده کنند، اما در مزاج‌های سرد بهتر است ماهی همراه با ادویه‌های گرم و زنجبیل مصرف شود.