«سفر قسطی» چه شد؟

 «سفرهای اقساطی» یا طرح «آسان‌سازی سفر» قرار بود بعد از تعطیلات نوروز ۹۸ رسما اجرا شود اما نه تنها از آن خبری نشده است، بلکه طراح و مجری آن از مشکلی تازه سخن گفته که احتمال دارد طرح «سفر قسطی» را هنوز اجرانشده، کامل متوقف کند.

به گزارش ایسنا، دی‌ماه سال گذشته بود که معاون گردشگری در یک مصاحبه رادیویی از عبارت «سفر ارزان» استفاده کرد و بدون تعیین زمانی قطعی، اجرای آن را وعده داد. او گفته بود: «پکیج‌های سفر ارزان آماده شده و پیش‌پرداختی برای سفر درنظر گرفته شده و مابقی هزینه‌ها نیز در قالب اقساط پرداخت می‌شود. » او چند روز بعد در مصاحبه ای با یکی از روزنامه ها، عنوان طرح را اصلاح کرد و گفت که «این بسته سفر به معنای ارزان‌سازی سفر نیست». ولی تیموری این سفرها را «قسطی» نامید و ساز و کار آن را این‌طور شرح داد: «دفاتر مسافرتی با یکی دو بانک صحبت کرده‌اند تا مسافر مجبور نباشد تمام هزینه را یک‌جا پرداخت کند. مثلاً یک خانواده سه‌نفره این بسته سفر را از یک آژانس می‌گیرد، پیش‌پرداختی را می‌پردازد و برای پرداخت بقیه هزینه، به صورت قسطی به توافق می‌رسند. این ویژگی بسته سفر ما است. »

معاون گردشگری درباره هدف این طرح گفته بود: «مردم ما فقیر نیستند. نمی‌توانیم بگوییم مردم چون پول ندارند داخل پارک می‌خوابند. واقعیت این نیست. ما می‌خواهیم فرهنگ سفر را عوض کنیم. (چادرخوابی) از بی‌برنامگی اتفاق می‌افتد. تمام تلاش ما این است که در مرحله آغازین این طرح، جوری برنامه‌ریزی شود که خانواده‌ها به این نتیجه برسند که استفاده از بسته سفر به نفع آنها است هم از نظر هزینه‌ها و بیشتر از نظر جاذبه‌ها.»

این صحبت‌ها گویای آن بود که برخلاف اظهارات اولیه، دیگر قرار نیست «بسته سفر ارزان» عرضه شود. حالا هم که طبق وعده معاون گردشگری موعد اجرای این طرح رسیده، ایده‌پرداز آن روایت دیگری از این طرح دارد. «نادر عادلی‌نیا» سخت مخالف آن است که این سفرها را ارزان بنامند. به گفته او، خدمات لاکچری با کیفیت بالا مهم‌ترین فاکتوری است که این طرح روی آن تاکید کرده. او معتقد است: «واژه ارزانی معنی و واکنش منفی در افکار عمومی دارد.» برای همین تمرکز روی سفرهای باکیفیت اما قسطی است، آن هم برای قشری که قبلا و پیش از این گرانی‌ها سفر می‌رفته، نه گروهی که هیچ وقت توان اقتصادی برای سفر نداشته است.   

نادر عادلی‌نیا که می‌گوید ۱۴ سال است آژانس مسافرتی دارد، اواخر سال گذشته از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان طراح و مجری اصلی «طرح آسان‌سازی سفر» یا «گردشگری سلام» معرفی شده است. او درباره ابهام‌های این طرح و علت به تعویق افتادن زمان اجرای آن به ایسنا گفت: ۹۰ درصد این طرح آماده است ولی ما با مشکل دارایی و مالیات مواجه شده‌ایم که اگر حل نشود، طرح «سفر آسان» کلا متوقف می‌شود و اجرا نخواهد شد.

او درباره تفاوت این سفرهای قسطی با مدل مشابهی که هم‌اکنون در برخی آژانس‌های توریستی اجرا می‌شود، توضیح داد: این سفرها بدون درنظر گرفتن سود و یا بهره، قیمت‌گذاری و تقسیط شده است. درحالی‌که نمونه‌های دیگر که اکنون در برخی آژانس‌ها اجرا می‌شود، پرداخت اقساط به اضافه هزینه‌ای مازاد با عنوان بهره و یا در نمونه کارت‌های اعتباری، کارمزد است.

عادلی‌نیا هدف اصلی این طرح را آسان‌سازی و در دسترس قرار دادن امکانات سفر ذکر کرد و افزود: در شرایط اقتصادی حال حاضر یک خانواده‌ چهارنفره برای سفر دست‌کم باید چهار میلیون تومان هزینه کند که با درنظر گرفتن مخارج جانبی هزینه سفر آن‌ها ممکن است به هفت میلیون تومان برسد. قطعا این رقم درشت باعث عقب‌نشینی و انصراف از سفر می‌شود. ما شرایط را آسان می‌کنیم که این اتفاق رخ ندهد.

وی اضافه کرد: پیش از عید برای تعیین اقامتگاه‌ها مذاکراتی را با بومگردی‌ها و تعدادی از هتل‌ها انجام دادیم. برای استفاده از اتوبوس‌های VIP هم صحبت‌هایی شده بود. مذاکره برای قطار و هواپیما هم موکول شد به بعد از تعطیلات نوروز که با «سیل» روبه‌رو شدیم و بخشی از مسیر و زیرساخت‌ها را از دست دادیم. قضیه اتوبوس هم فعلا منتفی شده تا آموزش راننده‌های اتوبوس‌های درنظر گرفته‌شده تکمیل شود. اولویت در حمل و نقل این تورها، فعلا هواپیما است. اصلی‌ترین دلیل این جابه‌جایی‌ها هم نتیجه نظرسنجی‌ها بود که نشان می‌داد کیفیت در این تورها حرف نخست را باید بزند.

او که مخالف استفاده از نام سفر ارزان در این طرح است، بیان کرد: عبارت ارزان واکنش منفی را در افکار عمومی نسبت به کیفیت خدمات ایجاد می‌کند و حتی ممکن است تصور شود هتل‌هایی که برای این تورها درنظر گرفته شده بی‌ستاره هستند و از خدمات کاسته شده تا قیمت پایین آید. درحالی‌که وقتی از آسان‌سازی حرف می‌زنیم یعنی بیشتر تنوع و کیفیت تور را مدنظر قرار داده‌ایم. در این طرح سعی شده از هتل‌های یک تا پنج‌ستاره استفاده شود و انتخاب با مسافر باشد، نه این‌که یک بسته سفر با خدماتی بی‌کیفیت به مسافر تحمیل شود و او محکوم شود فقط یک انتخاب داشته باشد.

او استفاده از خدمات لاکچری را تاکید اصلی این طرح دانست و افزود: ما از هتل‌های مناسب، اتوبوس VIP  و راهنماهای دارای کارت از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این تورها استفاده می‌کنیم، درحالی‌که تورهای ارزان این خدمات را حذف می‌کنند.

عادلی‌نیا گفت: تمام مسیرهای داخل ایران برای این طرح درنظر گرفته شده است، قیمت حدودی تورها نیز برای هر نفر از ۴۰۰ هزار تا ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است. ما دنبال تورهای ۲۰۰ - ۳۰۰هزار تومانی که هر کسی می‌تواند اجرا کند، نیستیم.

او در پاسخ به این پرسش که چگونه ممکن است آژانس‌های مجری طرح آسان‌سازی سفر هیچ سودی برای خود درنظر گرفته نباشند، اظهار کرد:  قطعا اگر این طرح سودی داشت از همان سال گذشته که آن را به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه کرده بودیم تا کنون توسط دیگران اجرا شده بود. ما سود بسیار محدودی آن هم با هدف تامین هزینه آژانس‌ها درنظر گرفته‌ایم. رقم آن هم طوری نیست که برای دیگران وسوسه‌انگیز باشد.

عادلی‌نیا درباره این‌که چرا برخلاف وعده مسؤولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مبنی بر عرضه سفرهای اقساطی پس از تعطیلات نوروز، این پروژه هنوز آماده نشده است، گفت: تقریبا ۹۰ درصد طرح آماده شده اما اکنون با مشکلی روبه‌رو شده‌ایم که البته به دلیل تداخل با تعطیلات نوروز، هنوز فرصت نشده با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مطرح کنیم و قرار است در اولین جلسه که احتمالا هفته آینده باشد به این موضوع به عنوان مانع اصلی پروژه بپردازیم.

وی درباره مشکلی که اجرای این پروژه را متوقف کرده است، توضیح داد: با توجه به گردش مالی این طرح که حدود یک‌هزار میلیار تومان تخمین زده شده قطعا با مشکل دارایی و مالیات روبه‌رو خواهیم شد. این طرح قرار است بدون درنظر گرفتن سود (در شش ماه نخست سال) اجرا شود و برآورد شده یک میلیون نفر به ظرفیت مسافران کشور اضافه کند، اما به هر حال اداره مالیات و دارایی با منافع ملی این طرح کاری ندارد، به وظایف خود عمل می کند و قطعا گردش مالی بالا، مشکلاتی را برای آژانس‌هایی که قرار است طرح را اجرا کنند، به وجود می‌آورد.

عادلی‌نیا تاکید کرد: ما نسبت به این طرح ایده‌آل‌گرا هستیم، یا کار را کامل و بدون نقص انجام می‌دهیم یا اگر قرار است در ادامه با مشکلاتی از جمله دارایی مواجه شویم، ترجیح می‌دهیم آن را کامل متوقف کنیم.

او در پاسخ به این سوال که چرا بعد از این همه مدت مانوری که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روی طرح سفر اقساطی یا آسان داشته و یا پس از مطالعات چندماهه‌ای که از سوی بخش خصوصی انجام شده اکنون که زمان اجرای طرح رسیده مشکل دارایی مطرح می‌شود، گفت: مشکلات طرح فاز به فاز مشخص می‌شود. پیش از تعطیلات باید امکانات و زیرساخت‌ها تامین می‌شد. تداخل تعطیلات با سیل هم کارها را کمی عقب انداخت. در آخرین فازهای بررسی و زمانی که حجم گردش مالی مشخص شد مشکل دارایی و مالیات بروز کرد.

مجری طرح سفر آسان از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، نهاد ریاست جمهوری و مجموعه دولت، حمایت از این طرح را که به گفته او اشتغال خانواده بزرگ گردشگری را تضمین می‌کند، درخواست کرد و افزود:  درحال حاضر ۴۷۰۰ آژانس مسافرتی دارای مجوز در کشور وجود دارد که تعدادی از آن‌ها سال گذشته تحت تاثیر مسائل اقتصادی بسته شدند. ما نمی‌خواهیم شاهد تعطیلی تک تک این دفاتر باشیم. با این طرح قصد داریم جلو این تعطیلی‌ها را بگیرم و از دولت می‌خواهیم با رفع موانع، از این طرح حمایت کند.

عادلی‌نیا گفت: برای این طرح یک شماره حساب خاص اختصاص داده شده که تسهیلات از طریق آن دریافت و پرداخت‌های مربوط به خرید خدمات سفر نیز از آن طریق انجام می‌شود. از دولت درخواست می‌کنیم این شماره حساب خاص را دست کم برای سه سال از پرداخت مالیات معاف کند تا این پروژه تقویت شود.

او با بیان این‌که هسته مرکزی این طرح متشکل از ۲۰ دفتر خدمات مسافرتی است درباره علت نپیوستن سایر آژانس‌های مسافرتی به این پروژه، توضیح داد: قطعا این طرح با کمک همان ۴۷۰۰ آژانس مسافرتی قرار است در کشور اجرا شود، اما علت نپیوستن آژانس‌های دیگر آن است که هنوز اعلام عمومی نکرده‌ایم. طرح باید کامل و همه مشکلات آن برطرف شود و بعد از آن فراخوان همکاری بدهیم. مطمئن باشید بعد از طی این مراحل، آژانس‌های زیادی مشارکت خواهند کرد.

او درباره نحوه انتخاب این ۲۰ آژانس برای طراحی پروژه آسان‌سازی سفر، گفت: این ایده از طرف ما به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه شد. در این طرح رانتی وجود ندارد و متکی به هیچ یک از بانک‌ها نیست و کاملا شخصی پیش می‌رود و سودی هم ندارد.

او درباره مشارکت بانک‌ها برای تامین تسهیلات طبق آنچه معاون گردشگری اعلام کرده است، اظهار کرد: در مرحله دوم طرح قرار است این اتفاق رخ دهد اما از بین مجموعه‌های مالی و بانک‌هایی که تا کنون با آن‌ها مذاکره شده‌ فقط یک بانک کارمزد ۲ تا ۴ درصد برای تسهیلات درنظر گرفته است. برای سایر بانک‌ها صرف و توجیه اقتصادی ندارد.

وی درباره این‌که آیا جامعه هدف این طرح مطالعه و بررسی شده که حتما آن یک میلیون نفری که هدف‌گذاری شده به عنوان مسافر جذب شود، با درنظر گرفتن نظریه کارشناسان گردشگری که سفر اقساطی در شرایط اقتصادی حاضر که اولویت‌ها در خانواده جابه جا شده، مُسکن موقت است و فشار اقتصادی دیگری را تحمیل می‌کند، گفت: ما این طرح را برای دو گروه مسافر آماده کرده‌ایم؛ نخست دسته‌ای که به خاطر افزایش نرخ ارز، عوارض خروج و بلیت هواپیما، توان انجام سفرهای خارجی را از دست داده‌اند و به سفرهای داخلی روی آورده‌اند و دیگری گروهی که قبلا توان اقتصادی انجام سفرهای داخلی را داشته‌اند اما در شرایط اقتصادی حاضر، از عهده تامین مخارج آن برنمی‌آیند. ما شرایط را برای سفر داخلی این قشر از جامعه با تقسط کردن هزینه‌ها آسان می‌کنیم. البته بخشی از جامعه که درگیر تامین مایحتاج ضروری خود است، نمی‌تواند جامعه هدف این طرح باشد، چون آن‌ها نه قبل و نه حالا نمی‌توانسته‌اند سفر بروند و ما هم نمی‌توانیم برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم.

او اضافه کرد: به هر حال برآورد ما این است که ۹۹.۹ درصد به عددی که برای جذب مسافر تعیین کرده‌ایم دست خواهیم یافت. برای همین هم وسواس داریم و می‌خواهیم همه جوانب کار را درنظر بگیریم و طرح را بدون مشکل شروع کنیم.

عادلی‌نیا درباره اقداماتی که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حمایت از این طرح انجام داده است، توضیح داد: تا کنون که اقدام خاصی نشده است. آن‌ها منتظرند ما کار را شروع کنیم. ما هم ازاین سازمان فقط حمایت معنوی می‌خواهیم یعنی زمان اجرا که شد تبلیغات گسترده‌ای در صدا و سیما داشته باشد، چون برای طرحی که سودآور نیست ما نباید برای آن هزینه کنیم. ضمن این‌که هدف ما خیلی کلان‌تر از طراحی یک سفر ساده بوده است. قصد اصلی ما محافظت از اشتغال ۴۷۰۰ آژانس گردشکری است که بی‌کار و سربار دولت نشوند.