نگاهی نو به جایگاه عید نوروز

 در عید نوروز كه آمدن فصل بهار را نوید می دهد و جهان آفرینش حیات نوینی به خود می گیرد، انسان نیز می تواند با پاك كردن دل، حیات جدید و فعالیت تازه ای را آغاز كند. نوروز جلوه ای از خوش سلیقه گی و دور اندیشی ایرانیان است كه چنین ایامی را برای جشن و شادی برگزیده اند و بسیاری از عادات و رسوم آن همچون صله رحم، دید و بازدید، كمك كردن به نیازمندان، رفع اختلافات و كینه ها، كاری پسندیده و مورد تایید عقل و شرع می باشد.

البته باید رسوم پسندیدة نوروز را با محك عقل و شرع سنجید، آداب مثبت آن را تقویت و از رسوم غیر منطقی اجتناب كرد. از نكات مثبت این ایام، پاك كردن ظاهر خانه، پوشیدن لباس نو، تبریك گفتن به یكدیگر و مهم تر از همه، پاك كردن دلها از اختلافات و كینه ها است. دید و بازدید و صله رحم و كمك به نیازمندان از اموری است كه بسیار پسندیده است. امّا اموری مانند: چهارشنبه سوری، مسابقه دادن در نمایش لباس و تزئینات منزل، تحقیر كردن دیگران و خود برتربینی، كار ناصحیحی است كه نباید فضای سالم و شاد را در این ایام تحت الشعاع قرار دهد. هر چه مراسم و دید و بازدیدها ساده تر و باصفاتر باشد، خداوند خشنودتر خواهد بود.


تخریب مراتع و جنگلها، شكستن و قطع كردن درختان و انجام گناه و معصیت در ایام نوروز و روز سیزده فروردین از جلوه های زشت این ایام می باشد.


با توجه به آ نچه گذشت می ‏توان به مسئله عید نوروز از دیدگاه قرآن و روایات به شكل دیگری نگریست. عید نوروز در بردارنده بسیاری از نشانه های اعیاد مذهبی و دینی است. از سوی دیگر، در آن نمایشی از كمال جویی و كمال خواهی انسان و هماهنگی و سازگاری با طبیعت را می توان یافت و هم نشانه هایی از رستاخیز و تأكید بر باورهای اصولی و اساسی دین، چون معاد و دوباره زنده شدن انسان است. خداوند وقتی از طبیعت در قرآن یاد می كند می گوید: «چنانچه در رستاخیز شك و تردید دارید، بنگرید كه چگونه ما زمین مرده را در بهار زنده می كنیم و گیاهان را می رویانیم.»


حضرت آیت الله خامنه ای درباره عید نوروز می فرماید: «عید نوروز هم حقیقتی است. ما با عید نوروز موافقیم، كسی خیال نكند عید نوروز چیز بدی است، هر كس چنین تصوری كند واقعاً اشتباه كرده است، اسلام عید نوروز را رد نكرده است.» (1) «... نوروز برای آنها كه در درون خود، به فساد و انحطاط گرایش پیدا می كنند، آنهایی كه خود را از خدا دور می كنند، برای آنهایی كه خود را از هدفهای بلند این ملت و انقلاب جدا می كنند، نوروز نیست، روز عید نیست، روز جشن و شادی نیست، شوم است، این آن حقیقت مسئله در باب نوروز است.» (2)


در یك كلام عید نوروز، عیدی سرشار از حركت و جوشش و كوشش و محبت و عشق و بازگشت و خودسازی و دیگرسازی جامعه و امت سازی است.


نوروز از دیدگاه فرهنگ اسلامی
1. روز توحید و خداشناسی

در عید نوروز استفاده از هوای آزاد و شكوفه های درختان و تماشای مناظر و آثار قدرت و یگانگی خداوند در دل طبیعت، بسیار نیكو و پسندیده است. سعدی ایام نوروز را در حال و هوای بهار توصیف می كند و در برداشتی توحیدی از آن می گوید:

خیز و غنیمت شمار جنبش باد ربیع                 ناله موزون مرغ بوی خوش لاله زار
برگ درختان سبز در نظر هوشیار                    هر ورقش دفتری است معرفت كردگار
روز بهار است خیز تا به تماشا رویم                 تكیه بر ایام نیست تا دگر آید بهار

همچنین در دیباچة گلستان چنین توصیف می كند:

«فرّاش باد صبا را گفته، تا فرش زمردین بگسترد، و دایه ابر بهاری را فرموده، تا بَنات نَبات در مهد زمین بپرورد. درختان را به خلعت نوروزی، قبای سبز ورق در بر گرفته و اطفالِ شاخ را، به قدوم موسمِ ربیع، كلاهِ شكوفه بر سر نهاده. عُصاره نای به قدرت او، شهد فایق شده و تخم خرمایی به تربیتش نخل باسق گشته.»

ابر و باد و مه و خورشید و فلك در كاراند            تا تو نانی به كف آری و به غفلت نخوری
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار                 شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبری

بنابراین، اگر كسی با چشم دل به مناظر دل انگیز بهاری بنگرد، عطر توحید از همه جا به مشامش می رسد.


2. روز پاكی و شادی

نوروز، عید بیداری، پاكی، خلوص، صفا و صمیمیت است. در نوروز همان گونه كه ظاهر خانه و لباس را پاك و تمیز می كنیم، باید خانه دل را نیز از آلودگیهای روحی و اخلاقی مانند كینه، عداوت، زشتی و گناه پاك كنیم.

دل جایگاه عشق تو باشد نه غیر تو                این خانه خدا است به شیطان نمی دهم

و این زینت ظاهری و معنوی باید همچنان در تمام ایام تكرار شود. همچنان كه امام عارفان، حضرت علی علیه السلام در سخنی درباره نوروز می فرماید: «نَیرُوزُنَا كُلُّ یوْمٍ؛ (3) هر روز برای ما، نوروز است.»

امام علیه السلام در یك سخن كلی، معیار شادی به ویژه در اعیاد را پاكی، صفا و دوری از گناه بیان فرموده است: «كُلُّ یوْمٍ لَا یعْصَى اللَّهُ فِیهِ فَهُوَ عِیدٌ؛ (4) هر روزی كه در آن روز، معصیت خدا نشود و گناهی انجام نگیرد، آن روز عید است.»

و این فرمایش امیر مؤمنان علیه السلام اشاره به این موضوع دارد كه روز ترك گناه، روز پیروزی و پاكی و بازگشت به فطرت نخستین است كه همان معنای عید است. و در كلام دیگری در روز عید فرمود: «إِنَّمَا هَذَا عِیدُ مَنْ غُفِرَ لَهُ؛ (5) این عید كسی است كه آمرزیده شده است.»


3. روز شكرگذاری

عید نوروز می تواند روز شكرگذاری نیز محسوب شود؛ چرا؟ به دلیل اینكه یك سال تمام با استفاده از مواهب بی كران حضرت حق، توفیق بندگی یافته و موفقیتهایی را كسب كرده ایم و اكنون كه عید نوروز رسیده است به شكرانه آن، جشن گرفته و در مراكز عبادی و اماكن مقدس دست به دعا برداشته و از عمق جان زمزمه می كنیم كه: «یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ یا مُدَبِّرَ اللَّیلِ وَ النَّهَارِ یا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْاَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا اِلَی اَحْسَنِ الْحَالِ؛ (6) ای برگرداننده دلها و دیده‏ها! ای مدبر شب و روز! ای گرداننده حول و احوال! حال ما را به نیكوترین حال تبدیل بگردان.»

و به این ترتیب تحولی نوین و بهتر را در سالی كه در پیش داریم از خداوند منان تمنا می كنیم.


4. روز طاعت و رحمت

عید نوروز را می توان روز رحمت حق بر عالمیان دانست؛ زیرا خداوند با لطف بی كران خود، بهار طبیعت را آغاز می كند و رحمت بی منتهایش را دوباره بر نقاط جهان می گستراند و چه شایسته است كه بندگان او نیز بر طاعت و عبودیت شان بیفزایند.
رشید الدین میبدی در كشف الاسرار ـ در تفسیر ادبی و عرفانی خود ـ می گوید: «سمی العید عیدا لان الله تعالی، یعود بالرحمة الی العبد، والعبد یعود بالطاعة الی الرب. یقول الله عز وجل: «وَاِنْ عُدْتُمْ عُدْنَا؛ عید كه از كلمه بازگشت می باشد، برای آن است كه خداوند رحمت خود را متوجه بنده اش می‏نماید و انسان نیز با فرمانبری خود به پروردگارش رو می كند. خداوند می فرماید: «اگر شما بازگشتید، ما هم بازمی گردیم» (7)


5. روز آغاز نعمت آفرینش

سید بن طاووس، از اندیشمندان نامور اسلامی، در مورد روز نوروز می نویسد:
«نوروز، چون روز آغاز آفرینش است، مناسب است روز عید و شادی باشد و از اینرو وارد است که بهترین عطر به کار رود، و پاک‏ترین جامه پوشیده شود، و شكرگزاری گردد. با غسل آماده دعا شوند، و آن را با روزه و نماز مقرّر به كمال رسانند، كه آغاز نعمت كبری است و آن برآمدن از نیستی به هستی است و سپس گرایش بشر به ثواب جاوید خدا؛ همچنان كه فرمان داریم به بزرگداشت روز مبعث و غدیر كه آغاز منصب نبوّت و امامت اند.» (8)


6. روز وحدت و تجدید حیات اجتماعی

در این روز، به دلیل دید و بازدیدهایی كه انجام می شود، مردم خود را به یكدیگر نزدیك احساس می كنند و دلها، انس بیشتری می یابد؛ به این جهت می توان نوروز را روز اتحاد و همبستگی اجتماعی قلمداد كرد.
در قرآن كریم، وقتی یاران حضرت عیسی علیه السلام سفره ای آسمانی را به عنوان آیه و نشانه الهی آرزو كردند، حضرت عیسی علیه السلام از خداوند درخواست كرد منّتی بر آنها نهاده و روزی آسمانی به آنان عنایت كند تا آن روز را عید امت قرار دهند و همواره سالروز آن را پاس دارند. خداوند متعال در این مورد می فرماید: «قالَ عیسَى ابْنُ مَرْیمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَینا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عیداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آیةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَیرُ الرَّازِقینَ»؛ (9) «عیسی بن مریم عرض كرد: خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائده ای بر ما بفرست تا برای اول و آخر ما، عیدی باشد، و نشانه ای از تو، و به ما روزی ده كه تو بهترین روزی دهندگانی.»
علامه طباطبایی رحمه الله در تفسیر واژه عید، در ذیل این آیه می فرماید: «خصوصیت عید این است كه زمینه وحدت كلمه و تجدید حیات اجتماعی و نشاط و سر‏زندگی می آفریند و هر بار كه فرا می رسد، عظمت دین را تجدید می كند.» (10)


7. عید ولایت

از دیدگاه فرهنگ اسلامی، روز نوروز، عید ولایت است. و امام صادق علیه السلام در مورد نوروز، ویژگیهایی را بیان كرده و در فرازی از آن می فرماید: «أَنَّ یوْمَ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَخَذَ فِیهِ النَّبِی صلی الله علیه وآله لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الْعَهْدَ بِغَدِیرِ خُمٍّ فَأَقَرُّوا لَهُ بِالْوَلَایةِ فَطُوبَى لِمَنْ ثَبَتَ عَلَیهَا وَ الْوَیلُ لِمَنْ نَكَثَهَا وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی وَجَّهَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله عَلِیاً إِلَى وَادِی الْجِنِّ وَ أَخَذَ عَلَیهِمُ الْعُهُودَ وَ الْمَوَاثِیقَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی ظَفِرَ فِیهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ وَ قَتَلَ ذِی الثَّدْیة؛ (11) نوروز همان روزی است كه پیغمبر صلی الله علیه وآله برای أمیر المؤمنین علیه السلام در غدیر خم بیعت گرفت و اقرار به ولایت او كردند، و خوشا بر آنكه بدان ثابت بماند، و وای بر آنكه پیمانش را بشكند. و روزی است كه رسول خدا صلی الله علیه وآله علی علیه السلام را به وادی جن فرستاد تا از آنها پیمان ستاند، و روزی است كه به اهل نهروان پیروز شد و ذو الثدیه را كشت.»
براساس فرمایش امام علیه السلام عید نوروز، روز ولایت، روز بیعت اجنه، روز پیروزی بر دشمن، و مقارن با مناسبتهای مقدسی است كه بزرگداشت آن با معنویت عجین و همراه شده است.


8. روز ظهور عدالت و نشاط اهل ایمان

براساس برخی روایات عید نوروز روز قیام حضرت مهدی علیه السلام و روز ظهور دولت حقه و عدالت گستر مهدوی علیه السلام و در واقع بهار عارفان و شیفتگان اهل ایمان خواهد بود. امام صادق علیه السلام روز نوروز را، روز ظهور دولت حقه مهدوی می داند و آن روز را روز انتظار و فرج می نامد و می فرماید: «یوْمُ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ یظْفِرُهُ اللَّهُ تَعَالَى بِالدَّجَّالِ فَیصْلِبُهُ عَلَى كُنَاسَةِ الْكُوفَةِ وَ مَا مِنْ یوْمِ نَیرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیامِنَا حَفِظَتْهُ الْفُرْسُ وَ ضَیعْتُمُوهُ؛ (12) نوروز روزی است كه قائم ما خاندان، و کارگزاران [خداوند در زمین] ظهور كند، و خدایش او را به دجّال پیروز گرداند و او (دجال) را بر كناسه كوفه به دار زند. هیچ نوروزی نیاید، جز آنكه ما در آن توقع فرج داریم، زیرا آن از روزهای ما است كه ایرانیان حرمتش را نگهداشتند و شما آن را ضایع كردید.»

گل همیشه بهارم خدا كند تو بیایی                اسیر طعنه خارم خدا كند تو بیایی (13)

همچنان كه روز ولادت مهدی موعود علیه السلام حقیقتاً روز عید همه انسانهای پاك و آزاده عالم است، فقط كسانی در این روز ممكن است، احساس شادی و خرسندی نكنند كه اهل ظلم و طغیان و ستمگری در عالم باشند؛ وگرنه كدام انسان آزاده ای است كه از گسترش عدالت، از برافراشته شدن پرچم دادگری و دفع ظالم در سرتاسر جهان خرسند نشود و آن را آرزو نكند و عید نگیرد و دعای افتتاح را زمزمه نكند كه: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیكَ فِی دَوْلَةٍ كَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِیلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَة؛ (14) خدایا! ما از تو امید و اشتیاق داریم كه دولت با كرامت [آن امام علیه السلام] را به ظهور آوری و اسلام و اهلش را به آن عزت بخشی و نفاق و اهل نفاق را ذلیل و خوار گردانی، و ما را در آن دولت حقه، اهل دعوت به طاعت و از پیشوایان راه هدایت قرار دهی و به واسطه آن بزرگوار، به ما كرامت دنیا و آخرت عطا فرمایی!»

منتظرانِ بهار، بوی شكفتن رسید                مژده به گلها دهید یار به گلشن رسید

9. نوروز یادآور روز رستاخیز

از منظر آیات وحیانی قرآن، فصل بهار كه روز احیاء دوباره طبیعت است و موجودات هستی، جان تازه ای می گیرند، خیلی شباهت به روز قیامت و زنده شدن انسانها دارد. خداوند در این باره می فرماید: «یخْرِجُ الْحَی مِنَ الْمَیتِ وَ یخْرِجُ الْمَیتَ مِنَ الْحَی وَ یحْی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ»؛ (15) «او چنان خدای قدرتمندی است كه زنده را از مرده بیرون آورد و مرده را از زنده. و زمین را پس از مُردنش زنده می سازد و شما نیز این چنین از گورها بیرون آورده می شوید.» و در سوره زخرف هم، باز به این حقیقت و برهان آشكار روز معاد اشاره كرده و می فرماید: «وَ الَّذی نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ فَأَنْشَرْنا بِهِ بَلْدَةً مَیتاً كَذلِكَ تُخْرَجُونَ»؛ (16) «آن كسی كه از آسمان آبی فرستاد به مقدار معین، پس به وسیله آن، سرزمین مرده را حیات بخشیدیم؛ همین گونه [در قیامت از قبرها] شما را خارج می سازند!»
واقعا اگر انسان به ندای فطرت گوش فرا دهد، در ایام نوروز و فصل بهار، از هر سو می شنود كه به واسطه ریزش باران، پروردگار به زمین و به هسته هایی كه درون زمین پنهان اند حیات تازه می بخشد و هر یك زندگی مجدد خود را آغاز می نمایند. حال خداوند قادر نیست در قیامت بدنهای هر یك از افراد بشر را كه در اعماق زمین یا در اقطار جهان پراكنده اند، مجددا زنده كند؟ و بار دیگر زندگی خود را از سر گیرند؟

خلاصه مطلب اینكه بنابر نقل نجاشی، شخصیت نگار برجسته و ممتاز عالم تشیع، علمای بزرگ اسلامی در مورد احكام و روایات نوروز، كتابهای مستقلی تألیف كرده اند؛ از جمله آنها نصر بن عامر بن وهب است كه كتاب «ما روی فی یوم النوروز» را در این موضوع نگاشته است. (17)

با توجه به این مناسبتها و پیامهای شایسته ای كه از عید نوروز می توان برداشت كرد و همسو بودن همه آنها با روح فرهنگ اسلامی، درمی یابیم كه این عید با شئون اسلامی مخالفتی نداشته و مانند برخی از سنتهای ملی، پس از اسلام، در میان ایرانیان كه اسلام را از جان و دل پذیرفته اند، باقی مانده است.

برای این روز آدابی از اهل‏بیت علیهم السلام معین شده است كه به برخی از آنها اشاره می شود:

آداب عید نوروز

شیخ بهایی نماز عید نوروز را در ردیف نمازهای مستحبی نقل كرده و بیست و چهارمین نماز را نماز روز نوروز می شمارد و كیفیت آن را این گونه بیان كرده است:

«چهار ركعت است به دو سلام. در ركعت اوّل یك مرتبه «سورة حمد» و ده مرتبه «إِنَّا أَنْزَلْناهُ»، و در ركعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه «قُلْ یا أَیهَا الْكافِرُونَ»، و در ركعت سوم بعد از حمد، ده مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، و در ركعت چهارم بعد از حمد، هر یك از «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» ده مرتبه، و بعد از سلام به سجده رود و این دعا را در سجده بخواند:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْاَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ وَ عَلَی جَمِیعِ اَنْبِیائِكَ وَ رُسُلِكَ بِاَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ، وَ بَارِكْ عَلَیهِمْ بَاَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ وَ صَلِّ عَلَی اَرْوَاحِهِمْ وَ اَجْسَادِهِمْ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَارِكْ لَنَا فِی یوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لِی فِیمَا اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَی حَتَّی لَا اَشْكُرَ اَحَداً غَیرَكَ، وَ وَسِّعْ عَلَی فِی رِزْقِی یا ذَا الْجَلَالِ وَ الْاِكْرَامِ. (18) و وقت این نماز بعد از فارغ شدن از نماز ظهر و عصر و نافله آن است كه در اوّل وقت گذارده شود.»

و محدث قمی نیز در مفاتیح الجنان در مورد اعمال نوروز می نویسد: «و اما اعمال عید نوروز، پس چنان است كه حضرت صادق علیه السلام به معلی بن خنیس تعلیم فرموده كه چون روز نوروز شود غسل كن و پاكیزه ترین جامه های خود را بپوش و به بهترین بوهای خوش خود را خوشبو گردان و در آن روز، روزه بدار؛ پس چون از نماز پیشین و پسین و نافله های آن فارغ شوی، چهار ركعت نماز بگزار... و این فراز دعا را هم بخوان: «اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّی فَلَا یغِیبَنَّ عَنِّی عَوْنُكَ وَ حِفْظُكَ، وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَیءٍ فَلَا تُفْقِدْنِی عَوْنَكَ عَلَیهِ حَتَّی لَا اَتَكَلَّفَ مَا لَا اَحْتَاجُ اِلَیهِ یا ذَا الْجَلَالِ وَ الْاِكْرَامِ.» (19)

و از سایر اعمال نوروز می توان به استغفار و توبه، یاد خدا یا تكبیر و تهلیل (لا اله الا الله) اشاره كرد. همان گونه كه رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: «زَینُوا اَعْیادَكُمْ بِالتَّكْبِیرِ؛ (20) عیدهای خود را با [آهنگ زیبای] تكبیر بیارایید.»
آراستگی ظاهری، پیراستگی باطنی، دعا در لحظه تحویل سال، دادن هدیه و برپایی جشن و شادمانی، سخاوت و گشایش در زندگی در ایام عید، دید و بازدید، حضور در شادیها و مشكلات مسلمانان، دیدار برادران و خواهران مسلمان و آگاهی از شادیها و اندوه های همكیشان، و رسیدگی به فقرا و مستمندان از دیگر آداب عید نوروز شمرده شده است.

یادآوری چند نكته

در پایان یادآور می شویم در ایام شاد و پرنشاط نوروز نباید از برخی رسمهای غیر ارزشی تبعیت كرد. و باید توجه داشت كه:
الف. سنتهای پذیرفته شده، براساس خرافات و آیینهای شرك و بت پرستی و مخالف ارزشهای الهی نباشد؛ مثل مراسم چهارشنبه سوری، سبزه گره زدن در سیزده به در و... به دلیل اینكه هیچ سند و مدركی ندارد و از خرافاتی است كه وارد عید نوروز شده است.
ب. از اسراف و تبذیر و چشم هم چشمی و مسابقه در مادیات و لهو و لعب و... پرهیز گردد.
ج. شادی و نشاط از حد اعتدال بیرون نرود و شئونات اسلامی زیر پا گذاشته نشود.
د. از سنتهایی كه موجب وابستگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و... به بیگانه شود، و یا به نحوی استقلال مسلمین را در ابعاد مختلفش زیر سؤال ببرد مانند: لباس بیگانه پوشیدن، كراوات زدن و تبعیت كوركورانه از فرهنگ بیگانه در زبان و پوشاك و خوراك و... احتراز گردد.
ه‍ـ. دركنار افراد مغموم و محزون و محروم، اظهار فرح و شادی صورت نگیرد.
ط. اگر نمی توانیم شادیهای خود را با محرومان تقسیم كنیم، حداقل با آنان همدردی كنیم. عیادت از بیماران، تسلیت به مصیبت زدگان، و شنیدن درد دل گرفتاران از موارد همدردی می تواند باشد.
آرزو دارم كه گر گل نیستم خاری نباشم            بار برداری ز دوشی نیستم باری نباشم
و مهم‏ترین و آخرین نکته اینکه در هر زمان به‏ ویژه، در شادیهای ایام عید نوروز، هرگز نباید از یاد خداوند سبحان غافل شویم.
ساقیا آمدن عید مبارک بادت                          وآن مواعید که کردی نرود از یادت

پی نوشـــــــــــــت ها:

(1). بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ 7/12/1370.
(2). پیام نوروزی، 1/1/1377.
(3). من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ج 3، ص 300.
(4). نهج البلاغه، امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام، نشر ائمه، حكمت 428.
(5). مستدرك الوسائل، محدث نوری، قم، مؤسسة آل البیت، 1408 ق، ج 16، ص 299.
(6). مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، دعای تحویل سال.
(7). كشف الاسرار و عدة الابرار، ابو الفضل میبدی، انتشارات امیر كبیر، ج 3، ص 274.
(8). بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ق، ج 56، ص 118.
(9). مائده / 114.
(10). المیزان فی تفسیر القرآن، علامه محمد حسین طباطبایی، انتشارات اسماعیلیان، ج 6، ص 235.
(11). بحار الانوار، ج 56، ص 119.
(12). بحار الانوار، ج 56، ص 119.
(13). رضا علی اكبری.
(14). مفاتیح الجنان، دعای افتتاح.
(15). روم / 19.
(16). زخرف / 11.
(17). رجال نجاشی، احمد بن علی نجاشی، نشر جامعه مدرسین، ص 428.
(18). جامع عباسی و تكمیل آن (محشی)، شیخ بهائی، نشر فراهانی، ج 1، ص 79.
(19). مفاتیح الجنان، اعمال نوروز.
(20). تفسیر درّ المنثور، جلال الدین سیوطی، نشر دار الفكر، ج 1، ص 194.