توزیع ناهمگون جمعیت و فعالیت و عدم اجرای سیاست‌های کلی آمایش سرزمین در طول سالیان متمادی گذشته موجب شده بیش از ۱۷ درصد از جمعیت کشور در یک درصد از مساحت سرزمین یعنی محدوده مجموعه شهری تهران ساکن شوند. در فاصله سال‌های ۴۵ تا ۹۵ جمعیت شهر تهران ۳ برابر و جمعیت پیرامون آن ۵ برابر شده است.
رئیس کمیسیون شهرسازی ومعماری شورای شهر تهران طی نامه‌ای به معاون اول رئیس جمهوری از چالش‌ها و مشکلات مجموعه کلان‌شهری تهران و شهرهای پیرامونی نوشت.متن نامه محمد سالاری به اسحاق جهانگیری به شرح زیر است:
«احتراماً همان‌طور که مستحضرید مجموعه کلان‌شهری تهران و شهرهای پیرامونی دچار مشکلات متعدد و دامنه‌داری است که درنتیجه آن‌ها کیفیت زیست و رضایت از زندگی حدود ۱۶ میلیون نفر از جمعیت کشور به‌شدت تحت تأثیر قرارگرفته و عواقب و تبعات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی- امنیتی این وضعیت سال‌هاست که از سوی کارشناسان هشدار داده شده است.
نظر به اهمیت حیاتی موضوع همچنین مصوبات متعدد هیئت‌وزیران، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، مجلس شورای اسلامی همچنین مصوبه شورای اسلامی شهر تهران در خصوص ساماندهی مجموعه شهری تهران، کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران در راستای ایفای نقش خود به‌منظور تحقق مأموریت‌های شهرسازی و معماری طی چند سال اخیر با رویکرد صیانت و حفاظت از ظرفیت‌های حریم شهر تهران و رفع مشکلات مجموعه شهری، جلسات و نشست‌های تخصصی متعددی را با حضور صاحبنظران و متولیان تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز در این منطقه سرزمینی ازجمله نمایندگان شوراهای شهر، شورای استان، شورای شهرستان، استانداری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و فرمانداری‌ها و شهرداری‌های استان تهران برگزار کرده است و در مباحث مطرح شده در جلسات، مشکلات و دغدغه‌هایی مطرح و در نهایت فهم مشترکی بین تمامی ذینفعان و متولیان امر ایجاد شده است. اکنون که با حسن توجه جنابعالی به‌تازگی جلسه شورای ساماندهی مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران تشکیل شده و این موضوع به دغدغه و اولویت دولت محترم و آن شورا تبدیل‌شده است، فرصت مغتنمی است که به‌اختصار دغدغه‌های صاحبنظران و یافته‌های کارشناسی کمیسیون شهرسازی و معماری در خصوص ساماندهی مجموعه شهری به شرح ذیل حضورتان ارائه شود:
۱- در عرض ۶۰ سال درصد شهرنشینی در کشور از ۳۲ درصد در سال ۱۳۳۵ به ۷۴ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. توزیع ناهمگون جمعیت و فعالیت و عدم اجرای سیاست‌های کلی آمایش سرزمین در طول سالیان متمادی گذشته موجب شده بیش از ۱۷ درصد از جمعیت کشور در یک درصد از مساحت سرزمین یعنی محدوده مجموعه شهری تهران ساکن شوند. در فاصله سال‌های ۴۵ تا ۹۵ جمعیت شهر تهران ۳ برابر و جمعیت پیرامون آن ۵ برابر شده است.
۲- افزایش بی‌رویه جمعیت و کانون‌های جمعیتی در این محدوده سرزمینی، منجر به شکل‌گیری منطقه کلان‌شهری مشتمل بر ۱۶ شهر و ۱۵۲۲ آبادی شده که تأثیر و تأثرات فضایی شهر تهران با سکونتگاه‌های جمعیتی پیرامونی خود به دلیل عدم وجود سیاست‌گذاری بر این مجموعه‌ی درهم‌تنیده، عملاً موجبات شکل‌گیری کلاف سردرگمی از معضلات و چالش‌ها برای منطقه کلان‌شهری مذکور با حدود ۱۶ میلیون نفر جمعیت شده است که با توجه به برآوردهای مطالعات طرح ساماندهی منطقه شهری تهران – کرج در صورت تداوم روند موجود در افق ۱۴۱۵، جمعیت منطقه شهری تهران - کرج به ۱۹.۲ میلیون نفر و جمعیت استان تهران تا ۱۵.۷ میلیون نفر افزایش خواهد داشت.
۳- بارگذاری‌های جمعیتی در مجموعه شهری تهران و شهرهای پیرامون از ظرفیت اکولوژیک آن فراتر رفته و اگر روند این بارگذاری‌ها متوقف و حتی معکوس نشود، خطرات جدی زیست‌محیطی همچنین عدم تأمین زیرساخت‌های اساسی، زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنین را تهدید خواهد کرد. از مهم‌ترین این محدودیت‌ها تأمین آب شرب برای اهالی مجموعه شهری تهران است که در صورت ادامه روند فعلی بارگذاری جمعیتی مصرف آب در افق ۱۴۱۵ به میزان ۵۸۹۲ میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت و تأمین این حجم از آب غیرممکن خواهد بود. تخریب‌های زیست‌محیطی ناشی از فشار بیش‌ازحد بر منابع طبیعی و تبدیل زمین‌های کشاورزی و حاصلخیز به انواع شهرک‌ها و رشد پهنه‌های سکونتگاهی در اراضی باغی موجود، رشد پهنه‌های صنعتی در اراضی زراعی و تبدیل اراضی زراعی به بایر، باعث نابودی بخش اعظمی از پوشش گیاهی و جانوری و سفره‌های آب زیرزمینی و پدیده فرونشست زمین شده است، به‌طوری‌که فرونشست زمین در این منطقه سرزمینی بعضاً تا ۳۶ سانتیمتر در سال گزارش‌شده که ۹۰ برابر خط قرمز فرونشست زمین در اتحادیه اروپا است. آلودگی شدید منابع آبی، خاکی، هوا و صوتی و تبعات پرمخاطره آن در سلامت ساکنان و ایجاد انواع بیماری‌ها (افزایش سرطان و …) از دیگر مشکلات زیست‌محیطی این پهنه سرزمینی است.
۴- کیفیت زندگی در استان تهران به‌شدت افت کرده است به‌طوری‌که تنها در بعد کالبدی دارای ۴ میلیون و پانصد هزار نفر بدمسکن است که از این تعداد دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در بافت فرسوده زندگی می‌کنند و دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر هم حاشیه‌نشین هستند. فرسودگی شدید کالبدهای ساختمانی به همراه فرسودگی تأسیسات زیربنایی و خدماتی آن‌ها، کاهش سرانه‌های خدماتی هفتگانه (بهداشت و درمانی، آموزشی و …) و افزایش آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه اعتیاد، طلاق، کودکان کار، سرقت، خشونت و…، فقدان هویت شهری در اکثر قریب به‌اتفاق شهرهای استان و شهر تهران بیان مشکلاتی است که مدت‌ها است ابعاد بحرانی به خود گرفته‌اند و هرکدام به‌تنهایی می‌توانند زنگ خطر جدی را برای پایتخت کشور به صدا درآورند.
۵- از منظر حمل‌ونقل بین‌شهری، روزانه یک میلیون و۲۵۰ هزار نفر با ۵۳۰ هزار دستگاه وسیله نقلیه از شهرهای اطراف به تهران وارد و از آن خارج می‌شوند و حجم زیادی از ترافیک، آلودگی و هزینه حمل و نقل و انرژی را به محیط زیست و اقتصاد تحمیل می‌کنند و این‌همه بدان خاطر است که نگاه جامعی در حمل و نقل مجموعه شهری وجود نداشته و زیرساخت‌های موجود حمل و نقلی چه ازنظر کمی و چه ازنظر کیفی پاسخگوی این حجم از رفت و آمد نیست و حمل و نقل ریلی حومه‌ای و یکپارچه نیز در این مجموعه شهری به سرانجام نرسیده است.
نحوه کنونی ارتباط شهر تهران با شهرهای اطراف خود در مجموعه شهری تهران به علت عدم یکپارچگی راهبردی، سیاست‌گذاری، مدیریتی و اجرایی و تداخلات آسیب‌زای فراوان منجر به هزینه‌های غیرقابل جبرانی برای همه شهرهای منطقه شهری تهران-البرز شده و خواهد شد.
با توجه به مجموعه مشکلات فوق که عمدتاً ماهیت بین بخشی و چند بعدی داشته و حاصل تفرق سیاسی تمام‌عیار و تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای و سلیقه‌ای این محدوده‌ی سرزمینی است، تحقق مدیریت یکپارچه و احیا و اجرای سند مجموعه شهری تهران بیش از هر زمانی ضروری می‌نماید.
جناب آقای دکتر جهانگیری استحضار دارید که سند مجموعه شهری تهران که اول‌بار در دولت اصلاحات تهیه شد و جنابعالی نیز یکی از اعضا مؤثر آن بودید، اگر به مرحله اجرا درمی‌آمد، می‌توانست از بسیاری از آسیب‌های فعلی در این منطقه سرزمینی جلوگیری به عمل بیاورد و گام مهمی در جهت تحقق حکمرانی منطقه‌ای باشد که متأسفانه با پایان دولت اصلاحات، این سند به بوته فراموشی سپرده شد.
ازآنجایی‌که در راستای اجرای طرح ساماندهی و تمرکززدایی از پایتخت، مطالعات مرتبط با مجموعه شهری تهران و البرز توسط وزارت راه و شهرسازی به انجام رسیده و از طرفی در مقطع کنونی همنوایی و تعامل سیاسی مناسبی بین دولت، مجمع نمایندگان مردم تهران در مجلس و مدیریت شهری تهران وجود دارد، از جنابعالی درخواست می‌شود دستورات لازم را به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس شورای ساماندهی پایتخت کشور جهت ایجاد مدیریت هماهنگ و یکپارچه با احیا و اجرای سند مجموعه شهری تهران و تحقق حکمرانی منطقه‌ای صادر فرمائید.»
منبع: مهر
ارسال نظر
