صنایع دستی چینی از بازار ایران حذف شد؟

تحریم‌ها راه واردات صنایع دستی از چین را بست تا بازار آن قدر خواهان صنایع دستی حصیری ایرانی شود که شرکت کنندگان در سی و یکمین نمایشگاه صنایع دستی از کمبود برگ درخت نخل در کشور برای تولید صنایع دستی حصیری خبر بدهند. نمایشگاه ملی صنایع دستی بزرگترین رویداد تجاری این حوزه و مهمترین فرصت برای فروش صنایع دستی هنرمندان سراسر کشور است.

«مریم تختانی پور» کارآفرین حصیربافی دزفول دو کارگاه حصیربافی در روستای «زرگه» و شهر «دزفول» دارد. غرفه‌اش در نمایشگاه بین‌المللی هم پر از دست ساخته‌های هنرمندان دزفولی از برگ درخت نخل است. می‌گوید: «نخل گیر نمی‌آید.» سال‌های گذشته مشکلی نداشت. هم بازار در دست چینی‌ها بود هم برگ نخل آنچنان قیمتی نداشت اما کاهش ارزش پولی ملی کار را به جایی رساند که واردکنندگان به این نتیجه رسیدند که واردات صنایع دستی کشورهای دیگر از جمله چین برای آنها هیچ آوردی نخواهد داشت. تختانی‌پور می‌گوید: «قبلاً هم بافنده‌ها کمتر بودند هم واردات بود.» او خرید برگ نخل خیس را هم یکی دیگر از مشکلات صنایع دستی حوزه حصیر می‌داند و می‌گوید: «نخل را کیلویی می‌فروشند، نخل خیس وقتی خشک می‌شود نصف می‌گردد. ما پول یک کیلو نخل را می‌دهیم اما نیم کیلو نخل دستمان را می‌گیرد.» به گفته این هنرمند کارآفرین بخشی از نخل‌های خیس هم به دلیل کپک زدن از بین می‌روند .تا پیش از افزایش قیمت دلار و کاهش قیمت ریال، هر کیلو نخل چهار هزارتومان بود اما او می‌گوید: «من هر کیلو نخل را 20 هزار تومان می‌خرم.» او مشتری‌های خوبی در عربستان و دبی دارد. تختانی‌پور می‌گوید: «کشورهای عربی مشتری‌های خوبی برای سینی و سبدهای بافته شده از حصیر هستند.» او اختلافات سیاسی میان دو کشور ایران و عربستان را مانعی برای فروش حصیر نمی‌داند و می‌گوید: «کسانی هستند که حصیر را از ما می‌خرند و به کشورهای عربی می‌برند.» او از وضعیت غرفه‌اش در نمایشگاه راضی نیست، می‌گوید: «15 نشان ملی دارم اما یک غرفه را کامل در اختیارم نگذشته‌اند.» وسایل حصیری‌اش بیشتر از فضایی است که به او اختصاص داده‌اند. او می‌گوید «فروشش آنقدر باید باشد تا بتواند جوابگوی روستائیانی که برای او حصیر می‌بافند، باشد.»

جزر و مد که می‌شود ساحل خلیج فارس پر از صدف‌های ریز و درشت می‌شود تا صنایع دستی دریایی جان بگیرد. البته چند سالی است که جزر و مد به دلیل آلودگی‌های محیط زیستی صدف کمتری به ساحل می‌آورد! «لیلا ابوذری» هنرمند صنایع دستی دریایی بوشهر می‌گوید«مجبور است ساعت‌های بیشتری در ساحل به دنبال جمع‌آوری صدف باشد.» صدف‌های ریز را یک پیرمرد جنوبی بازنشسته با موتورش از ساحل جمع‌آوری می‌کند و کیلویی 5 هزار تومان به او می‌فروشد. ابوذری و خواهرش مشتری‌های خوبی در تهران، مشهد و یزد دارند. او می‌گوید: «سال گذشته فقط یک شرکت 45 سفره هفت سین که از صدف درست کرده بودند، از ما خرید.» او و خواهرش صنایع دستی ای مثل حصیربافی، صدف بافی، میناکاری و سفالکاری را آموزش می‌دهند. حالا شاگردهایشان رقیب شان شده‌اند. یک نفر از شاگردهایشان چند غرفه آنطرف‌تر در حال فروش صنایع دستی شان است. ابوذری می‌گوید«این مسأله باعث شده تا فروش آنها در شهرشان کمتر شود.» این نکته‌ای است که برخی از هنرمندان شرکت کننده در این نمایشگاه هم تکرار می‌کنند.

«حاجی نصرت‌الله ایزان لو» قالیباف خراسان شمالی است که از فروشش در نمایشگاه سال گذشته تهران بسیار راضی است. حاجی می‌گوید: «هم قیمت هایمان خوب است هم همه فرش‌ها از پشم ابریشم است بنابراین خوب به فروش می‌رسد.» از ترکیه، چین و گرجستان هم مشتری دارد. حتی کسانی از او فرش می‌خرند و در بازارهای امریکا و اروپا می‌فروشند. به اوکراینی‌ها هم فرش فروخته است. کانادایی‌ها و امریکایی‌ها بیشتر فرش ابریشمی می‌خرند اما چینی‌ها همه فرشی را با خود می‌برند. 600 نفر توی شرکت تعاونی برای او کار می‌کنند. فرش‌های خراسان شمالی به 14تا 15 استان کشور ارسال می‌شود. اعتقاد دارد که زمان نمایشگاه کم است و معضل محل اسکان هنرمندان همچنان باقی است.

نقوشی که روی سنگ «دیزی سنگی» زده، توجه بازدیدکنندگان نمایشگاه را به خود جلب می‌کند. امیررضا خادم می‌گوید: «سنگی که به نام «دیزی سنگی» شناخته می‌شود فقط در مشهد پیدا می‌شود!» شاید چون اولین بار از این سنگ ظروف دیزی خوری ساخته‌اند، به این نام خوانده می‌شوند ولی حالا ظروف زیبای دیگری هم از آن با دست می‌سازند که چشم خیلی‌ها را به خود خیره می‌کند. مشتری خوبی از امریکا و اروپا دارد. یکی از هنرمندان صنایع دستی سنگ می‌گوید: «امریکایی‌ها عاشق اسلحه‌های شکاری هستند که روی دسته آنها که از جنس سنگ دیزی سنگ است، قلمزنی شده باشد.» صنایع دستی دیزی سنگی هم از طریق «چمدانی» به فروش می‌رسد. خادم هم می‌گوید: «این سنگ ارزآوری خوبی دارد.» او البته از ممانعت منابع طبیعی برای استخراج سنگ دیزی سنگی در معادن ناراحت است!

تمام لباس‌ها را از الیاف طبیعی و رنگ طبیعی دوخته‌اند. آنها 40 زن اصفهانی هستند که طرح‌های قلمکاران شهرشان را روی لباس نخی چاپ کرده اند! هنرمندانی که هیچ کدام بیمه نیستند و تلاش‌های کارآفرین آنها «محبوبه نریمسیا» برای بیمه شان تا به امروز به جایی نرسیده است . در همان ساعت‌های اولیه شروع نمایشگاه می‌گوید آنها از این نمایشگاه دست پر برمی گردند. «نسیم ولی نواز» یکی از فروشنده‌های غرفه می‌گوید در نمایشگاه شهریور ماه تهران مقام دوم را در فروش به دست آورده‌اند. مشتری‌های خوبی هم در تهران، بوشهر، لاهیجان، کرمانشاه، ساری و شیراز دارند. «گلیم شیریکی پیچ» سیرجان هم از غرفه‌های خوش آب و رنگ نمایشگاه است. غرفه دارانش ثبت جهانی این گلیم را باعث شناخته‌تر شدن آن می‌دانند اما می‌گویند: «با افزایش قیمت، قیمت گلیم 50 درصد افزایش یافت اما مشتری‌های آن هم 50 درصد کم شد.» سفال کلپورگان هم امسال بیشتر از هر سالی در نمایشگاه ملی صنایع دستی نمود دارد.

غرفه داران سفال کلپورگان می‌گویند بعد از ثبت جهانی این سفال، بسیاری از دختران جوان روستا هم به سمت ساخت سفال کلپورگان رفته‌اند. تا پیش از ثبت جهانی، این مادربزرگ‌های روستا بودند که اوقات خود را صرف ساخت سفال و نقش‌های بدوی روی آن می‌کردند. «حمیرا شورآبادی» پته دوز کرمانی هم در همان لحظات اول نمایشگاه مشغول سر و کله زدن با مشتری‌ها است. می‌داند که فروش خوبی دارد. قیمت پته افزایش یافته است. هرچند قیمت مواد آن از جمله پارچه شالی که در پته دوزی استفاده می‌شود هم بالا رفته اما او از نتیجه کار راضی است. نمایشگاه توسط «علی اصغر مونسان» رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور و حضور نمایندگانی چون پروانه مافی، فریده اولاد قباد و... افتتاح شد.

«مونسان» در جمع خبرنگاران از صادرات 190 میلیون دلاری صنایع دستی در 9 ماهه سال‌جاری از مبادی رسمی خبر می‌دهد که آمار او نشان از رشد 11 درصدی صادرات این حوزه نسبت به سال گذشته دارد.