تهران پایتخت بماند یا نه؟

 بحث انتقال پایتخت همچنان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سیاستمداران است که هر بار تصمیمی درباره آن گرفته شده به دلیل هزینه‌ها و پیامدهای زیادش به فراموشی سپرده شده است.

روزنامه ایران نوشت: بحث انتقال پایتخت از تهران، سابقه چندین ۱۰ ساله دارد. خیلی‌ها موضوع انتقال پایتخت را به پیش از انقلاب مربوط می‌دانند اما بعد از انقلاب هم در چندین مقطع و به عبارتی در هر دولت این بحث مطرح شده است. دهه ۶۰، دهه ۷۰ و بعدتر حتی در دهه ۹۰، دولت‌ها تلاش کرده‌اند تا بار سنگین پایتخت بودن تهران را سبک کنند اما هر کدام از طرح‌ها و برنامه‌هایی که برای انتقال پایتخت در این دوره‌ها اعلام شده، شکست خورده است. اصفهان، سمنان، اراک، همدان و شهرهای جدید مثل پرند جدی‌ترین گزینه‌های پایتختی بعد از کلانشهر تهران بوده‌اند. اصفهان با سابقه پایتختی ۱۵۰ سال در دوران صفویان، قطعاً مهم‌ترین رقیب تهران در طول همه این سال‌ها معرفی می‌شود. با وجود این همچنان بحث انتقال پایتخت، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سیاستمداران است. انتقال پایتخت، در شرایطی که این جابه‌جایی هزینه‌های سنگینی را به دولت متحمل می‌کند، البته تصمیم‌گیری درباره آن را سخت و پیچیده کرده است.

سوال این است انتقال پایتخت از تهران چه هزینه‌ای دارد؟ در دهه ۷۰، این هزینه ۳۰ هزار میلیارد برآورد می‌شد، اما در اوایل دهه ۹۰ رقم هزینه‌ها از ۷۸ هزار میلیارد تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان متغیر شد. اگر چه این هزینه‌ها از زبان مسئولان وقت در آن دوره اعلام می‌شود، اما می‌توان گفت که جزئیات آن هیچ وقت به شکل دقیق محاسبه نشده است! طرح انتقال پایتخت البته منحصر به ایران نیست. کشورهای زیادی همچون مالزی، برزیل، آلمان، ترکیه و انگلیس هم این طرح را به چالش کشیده‌اند. اما جز تعدادی که پیش از دهه ۵۰ میلادی به سراغ این جابه‌جایی رفته‌اند، سایرین چندان از آن رضایت نداشته‌اند.

هزینه انتقال پایتخت صرف تهران شود

رئیس شورای شهر تهران در حاشیه جلسه دیروز شورای شهر درباره این‌که آیا با انتقال پایتخت موافق است، می‌گوید: ما به عنوان شورای شهر با انتقال پایتخت مخالفیم و به نظر می‌آید هزینه‌ای را که برای انتقال پایتخت لازم است اگر در تهران صرف کنیم مشکلات آن برطرف می‌شود.

به گزارش ایسنا، محسن هاشمی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود آن‌که نتایج مطالعات انتقال پایتخت منفی است باز هم این مطالعات انجام می‌شود، می‌افزاید: هر دولتی که آمده یک بار انتقال پایتخت را بررسی کرده و نظر شورا و شهرداری تهران را نیز جویا شده است. نگاه شورا و شهرداری این است که این هزینه برای حل مشکلات تهران صرف شود.

شهربانو امانی خطاب به وی تأکید می‌کند: ۸۰ سال است که می‌خواهند پایتخت را منتقل کنند، اما نمی‌توانند.

انتقال پایتخت قابل اجرا نیست

محمد محمودی شاه‌نشین، عضو کمیسیون شوراهای مجلس با بیان این‌که بحث انتقال پایتخت از سال‌های دور با عناوین مختلف مطرح شده است، به ایران می‌گوید: تهران به علت تعدد بالای وزارتخانه‌ها، ادارات و دستگاه‌ها بسیار حجیم شده، هدف اصلی طراحان هم کاستن از این حجم بالا بوده است، در دوره‌ای استان مرکزی مورد بحث بود، بعد قرار شد تا هر وزارتخانه‌ای به یک استان برود، اما هر کدام از این گزینه‌ها نقاط پیچیده و گنگ و مبهمی دارد که به این سادگی قابل اجرا نیست.

به گفته این نماینده مجلس، مسأله مهم هزینه این جابه‌جایی است که به علت قرار گرفتن زیرساخت‌های بنیادی در تهران بسیار سنگین می‌شود. از طرفی کلانشهری مثل اصفهان هم اگر چه از نظر زیرساخت فقیر نیست اما شلوغی و جمعیت، نمی‌گذارد، گزینه خوبی برای پایتخت بعدی باشد.

وی با بیان این که طرح انتقال پایتخت از اساس خوب است، اما قابل اجرا نیست، می‌گوید: در کمیسیون شوراهای مجلس، حدوداً ۲ ماه پیش طرح هر استان یک وزارتخانه مطرح شد که رأی نیاورد. این که هر وزارتخانه‌ای در یک استان قرار بگیرد در ظاهر خوب است، اما تردد از این استان به آن استان برای کارهای مختلف، هزینه و خسارتی به مراتب بالاتر به دولت تحمیل می‌کند.

وی با بیان این که با محسن هاشمی، رئیس شورا موافق است، تأکید می‌کند، من هم با ایشان هم نظر هستم که همین هزینه جابه‌جایی، صرف شهر تهران شود. البته می‌توان بخش‌ها و تشکیلات غیر ضروری را از تهران خارج کرد. مثلاً تشکیلات مرتبط با بنادر و شیلات یا معادن که حضورشان در تهران کارآیی زیادی ندارد. یا می‌توان دفاتر و شرکت‌هایی را که کارخانجاتشان در استان دیگر است به همان استان منتقل کرد. مثلاً دفاتر سیمان در کنار کارخانه سیمان باشد. چرا باید عوارض و مالیات این دفاتر در تهران هزینه شود و مردم یک استان دیگر خاک و غبار آن کارخانه را بخورند!

وی ادامه می‌دهد: این طرح نیاز به مطالعات جامع و آمایش سرزمینی دارد. با وضعیت اقتصادی فعلی که یک سوم منابع درآمدی دولت مبتنی بر چاپ اوراق بهادار و قرض الحسنه است، نمی‌توان به هزینه‌های اضافی فکر کرد.

هزینه انتقال پایتخت ۳ برابر شده

قاسم میرزایی نکو، دیگر عضو کمیسیون شوراهای مجلس با بیان این که زلزله و گسل‌های پر خطر تهران، جمعیت بالا، ترافیک و معضلات زیست محیطی از عمده دلایل انتقال پایتخت از تهران محسوب می‌شود، به «ایران» می‌گوید: در طول این سال‌ها، طرح‌های مختلف زیادی اعلام شده، اما هیچ کدام به مرحله اجرا نرسیده است؛ چرا که در هر شرایطی، امکانات و وضعیت متفاوت از دوره قبل بوده و حالا هم که شرایط به مراتب بدتر شده است اما می‌توان تصمیمات بخشی گرفت. در دنیا هم چنین موضوعی رایج است. مثل ساخت شهرهای صنعتی، دانشگاهی، اداری… یا شهری را به قطب علم و پژوهش تبدیل کرد که همه این طرح‌ها هم نیاز به بودجه و هزینه جداگانه دارد و هیچ درآمد ویژه‌ای را نصیب دولت نمی‌کند.

به گفته وی، صرف هزینه انتقال برای تهران هم از جمله پیشنهاداتی است که می‌توان درباره آن فکر کرد. میرزایی با بیان این که بحث جابه‌جایی پایتخت، هم‌اکنون کمیته مستقل و مصوبه دارد، می‌گوید: این بحث چندین بار در هیأت دولت مطرح و در آمایش سرزمینی هم دیده شده است. اما اگر آن زمان، هزینه ۱۰۰ هزار میلیارد برآورد شده، حالا با توجه به شرایط اقتصادی باید آن را ۳ برابر کرد که من فکر می‌کنم به ۵ سال آینده هم نرسد.

وی با اشاره به گران شدن پایتخت از موج مهاجرت‌ها به شهرهای اطراف و شهرک‌های اقماری خبر داده و می‌گوید: بر این اساس اگر روی این شهرها و شهرک‌ها سرمایه‌گذاری کنیم، با توجه به وضعیت فعلی شهر تهران که بسیار گران شده است، مردم زیادی میل مهاجرت پیدا می‌کنند. شما می‌بینید که در ۴۰ کیلومتری تهران ۵-۶ مجتمع سکونتگاهی ساخته شده است که مؤید این مطلب است. میرزایی معتقد است که باید به جای انتقال پایتخت به استان‌های دیگر به شهرهای نزدیک تهران فکر کرد.

جهانگیری: ساماندهی منطقه شهری تهران بزرگ موضوعی حیاتی است

معاون اول رئیس جمهوری در جلسه شورای ساماندهی مرکز سیاسی و اداری کشور و تمرکز زدایی از تهران با بیان این که موضوع انتقال پایتخت موضوعی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است که ابعاد مختلف و پیچیده‌ای را دربرمی‌گیرد، گفت: چه انتقال مرکز سیاسی کشور از شهر تهران انجام بشود یا نشود، موضوع ساماندهی منطقه شهری تهران بزرگ موضوعی حیاتی و پراهمیت است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

اسحاق جهانگیری از دبیرخانه شورا و وزارت راه و شهرسازی خواست بر موضوع ساماندهی منطقه شهری تهران بزرگ تمرکز جدی داشته باشند. به گفته وی، با توسعه و بهبود حمل و نقل همگانی می‌توان بخش زیادی از سفرهای داخل شهر تهران و منطقه شهری تهران بزرگ را که به وسیله خودروهای شخصی انجام می‌شود کاهش داد.

جهانگیری همچنین از دبیرخانه شورا درخواست کرد کارگروهی متشکل از دستگاه‌های مرتبط را تشکیل دهد تا مسائل و موضوعات مرتبط با ساماندهی منطقه شهری تهران بزرگ به‌صورت جامع و با در نظر گرفتن همه جوانب امر بررسی شود و نتایج آن برای تصمیم‌گیری نهایی در شورا ارائه گردد.

معاون اول رئیس‌جمهوری همچنین با اشاره به قانون ضرورت امکان‌سنجی برای جابه‌جایی و انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور به وزارت راه و شهرسازی و دبیرخانه شورا مأموریت داد تا درباره این موضوع طرح مطالعاتی امکان‌سنجی و جانمایی را در دستور کار قرار دهند و در جلسه آتی شورا نتایج این مطالعه را مطرح کنند.

اردکانیان، وزیر نیرو نیز در این جلسه با تأکید بر این که باید نگاهی کلان به موضوع ساماندهی تهران و انتقال مرکز سیاسی از پایتخت داشته باشیم، گفت: اگر همه مسائل و موضوعات به طور جامع مورد توجه قرار نگیرد، هرگونه ساماندهی می‌تواند منجر به افزایش جذابیت پایتخت شده و زمینه را برای پذیرش جمعیت بیشتر فراهم کند. در ادامه این جلسه مقرر شد دبیرخانه شورا با تشکیل کارگروهی راهکارهای اجرایی را به‌صورت دقیق مورد بررسی قرار دهند.