محمدرضا شجریان، خواننده ای که تکرار نشد

محمدرضا شجریان خواننده شناخته شده موسیقی سنتی ایران را می توان در زمره مفاخر این هنر در تاریخ قرار داد که سال ها است بر بام آواز ایستاده است.
 
محمدرضا شجریان 1 مهرماه سال 1319 در مشهد متولد شد ، پدرش قاری قرآن بود و به همین منظور وی از همان زمان کودکی با نواهای موسیقی آشنا شد .
 
وی در همان دوران کودکی خود با قرائت قرآن نزد پدر خود آشنا شد و تنها 12 سال داشت که صدای قرائت او در رادیو خراسان پخش شد .
 
در سن 22 سالکی به دانشسرای عالی رفت و در همین زمان با آشنایی ساز سنتور به صورت حرفه ای وارد عرصه موسیقی سنتی ایران شد .
 
چندی بعد ردیف های آوازی موسیقی سنتی ایرانی را در شهر خود فرا گرفت و در آستانه 30 سالگی به تهران آمد و برای حضور در برنامه پرطرفدار گلها اعلام آمادگی کرد.
 
حضور وی دربرنامه رادیویی گلها را می توان مهمترین اتفاق زندگی هنری محمدرضا شجریان برشمرد چرا که پس از فعالیت در این برنامه توانست پله های ترقی را یکی پس از دیگری طی کند و 10 دهه بعد به عنوان خواننده ای توانا در سطح جامعه موسیقی مطرح شود .
 
آشنایی با استاد احمد عبادی نیز یکی دیگر از عواملی بود که موجب شد شجریان در دهه 40 در میان بزرگان موسیقی آن زمان شناخته شود .
 
وی تا دهه 50 آثار متعددی را با اسم مستعار سیاوش بیدگانی اجرا کرد ، دلیل این موضوع آن بود که پدر وی یک چهره مذهبی و قاری توانا در شهر خود بود و محمدرضا فکر می کرد با این کار لطمه ای به پدر خود نمی زند .
 
آشنایی با استادر فرامزپایور در اواخر دهه 40 شمس یکی دیگر از اتفاقات تاثیرگذار در زندگی این آوازه خان نامی به شمار می رود .
 
یادگیری تصنیف ها و ردیف های آوازی گذشتگان نزد استاد عبدالله دوامی وی را به اوج رساند و بطوریکه بیان تازه ای را برای خود در شیوه خوانندگی موسیقی سنتی ایران رقم زد .
 
محمدرضا شجریان در دهه 50 شمسی که به دوران طلایی موسیقی سنتی ایران مشهور است نیز نقش بسزایی ایفا کرد .
 
این خواننده به همراه هم نسلان خود همچون ، محمدرضا لطفی ، حسین علیزاده و پرویز مشکلاتیان دوران تازه ای را برای موسیقی سنتی ایران رقم زدند .
 
اجرای این هنرمندان در جشن هنر شیراز در سال 54 نوید دورانی تازه در موسیقی سنتی ایران را می داد .
 
اجرای زنده محمدرضا شجریان به همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ فر با استقبال هنردوستان آن زمان مواجه شد .
 
در همین زمان بود که در دانشکده هنرهای زیبا مشغول به تدریس آواز شد و این مهم تا زمان تعطیلی دانشگاه تا سال 1358 ادامه داشت .
 
یکی دیگر از نکات مهم زندگی محمدرضا شجریان در دهه 50 جریان سازی در موسیقی میهنی و انقلابی بود ، همکاری وی با کانون چاوش که به همت هوشنگ ابتهاج تاسیس شده بود آثار به یاد ماندنی را بر جای گذاشت که تصنیف ایران ای سرای امید از آن جمله است .
 
شجریان به همراه شهرام ناظری مجموعه هایی را به صورت مشترک کار کردند ، اشعار این آثار اغلب ملی میهنی بود که از سروده های هوشنگ ابتهاج انتخاب شده بود .
 
دهه 60 شمسی آغازگر همکاری محمدرضا شجریان با پرویز مشکاتیان بود ، این دو هنرمند دوران هنری بسیار موفقی را با هم سپری کردند .
 
حاصل این همکاری موفق اجراهای سطح بالا در کشورهای اروپایی و آمریکا و انتشار آلبوم هایی همچون بیداد، آستان جانان، سرعشق،دستان گنبد مینا و جان عشاق بود.
 
در این زمان محمدرضا شجریان بیشتر توان خود را برکنسرت های خارج کشور گذاشت و آنها در قالب مجموعه های صوتی در ایران منتشر می کرد.
 
در دهه 70 نیز محمدرضا شجریان نقش بسزایی در روند شکوفایی موسیقی ایرانی ایفا کرد ، آلبوم شب ، سکوت ، کویر ساخته کیهان کلهر در سال 77 ار آن جمله است.
 
وی با اجرای خط های آوازی متفاوت که از موسیقی مقامی خراسان نشات می گرفت این اثر را به عنوانی آلبومی موفق معرفی کرد ، البته نباید اشراف کیهان کلهر و توانایی وی در تنظیمات متفاوت موسیقی را نیز نادیده گرفت .
 
محمدرضا شجریان سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. این جایزه هر پنج سال به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می کوشیداهدا می شد.
 
پروژه زمستان است با همکاری حسین علیزاده و کیهان کلهر در اواخر دهه 70 یکی دیگر از کارهای تاثیرگذار این خواننده نامی در عرصه این هنر بود .
 
آلبوم زمستان است با بهره گیری از اشعار مهدی اخوان ثالث راه تازه ای را در موسیقی سنتی معرفی کرد که بر پایه شعر نو ، بداهه خوانی و بداهه نوازی شکل می گرفت .
 
توانایی بالای حسین علیزاده و کیهان کلهر در نوازندگی و تسلط بالای محمدرضا شجریان این آلبوم را به اندازه موفق کرد که در نقاط مختلف اروپا ، امریکا و فستیوال های معتبر به صورت زنده اجرا شد .
 
همکاری این بزرگان به اینجا ختم نشد و آلبوم های فریاد و بی تو به سر نمی شود نیز منتشر شد .
 
با وقوع زلزله بم اجرای زنده این مجموعه آثار در تهران اتفاق افتاد که می توان گفت یکی از بهترین اجرا های یک گروه موسیقی سنتی بود .
 
جدایی این هنرمندان از اوایل دهه 80 شمسی موجب شد یکی از قدرتمند ترین گروه های موسیقی سنتی دیگر نتواند به کار خود ادامه دهد .
 
علت این جدایی بر کسی معلوم نیست اما گفته می شود محمدرضا شجریان بر این عقیده بود که خواننده محوری باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد که با حضور بزرگانی همچون حسین علیزاده و کیهان کلهر این امر میسر نبود .
 
از آن به بعد محمدرضا شجریان به فعالیت های خود به صورت نامنظم با هنرمندان موسیقی کار کرد که تا امروز نیز ادامه دارد.
 
انتقاد ها در این زمان به محمدرضا شجریان بیشتر شد چرا که منتقدان بر این عقیده بودند که این خواننده بزرگ با گروه هایی کار می کند که در اندازه های وی نیستند.
 
می توان گفت که بالا ترین تعداد آلبوم موسیقی در ایران در اختیار محمدرضا شجریان است که در نوع خود قابل توجه است .
 
محمدرضا شجریان را می توان از زمره مفاخر موسیقی سنتی ایران قرار داد که علاوه به تسلط به شیوه های آوازی گذشتگان و انتقال آن به نسل های بعدی نقش بسزایی در شکوفایی و زنده نگاه داشتن این هنر ماندگار داشته است .