یک سوریه در آمریکای لاتین؟

ناکارآمدی دولت و فساد نهادینه به‌خصوص در ساختار نظامی ونزوئلا سبب شده که اکنون دو قدرت در کاراکاس داعیه حکومت داشته باشند‌ هر‌چند بنا بر اصل 233 قانون اساسی، پارلمان می‌تواند رئیس‌جمهوری را خلع کرده و رئیس‌مجلس را به عنوان رئیس‌جمهوری موقت تا برگزاری انتخابات جانشین او کند‌ اما خیل طرفداران و مخالفان مادورو در نظام جهانی با‌توجه به فزآینده و عمیق بودن بحران این کشور، به نظر کارشناسان ممکن است یک سوریه دیگر را این‌بار در آمریکای لاتین ایجاد کند؛ کشوری که با دو قطبی شدن شدید اجتماع با دو نیروی متضاد سیاسی و نیز حمایت‌های خارجی به سمت یک بی‌ثباتی بیشتر و شاید جنگ داخلی حرکت کند.

تقریباً دو هفته پس از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری نیکولاس مادورو در ونزوئلا و مخالفت خوان گوآیدو رئیس جدید کنگره این کشور که معتقد بود مادورو مقام ریاست‌جمهوری را غصب کرده و حکومتش نامشروع است، تعداد پرشماری از مردم ونزوئلا در مخالفت با دولت به خیابان‌ها آمده و خواستار کناره‌گیری مادورو از قدرت شدند.

در این میان گوآیدو که رهبری مخالفان را نیز بر عهده دارد با ادای سوگند‌،خود را رئیس‌جمهوری موقت ونزوئلا اعلام کرد و از ارتش و نیروهای مسلح این کشور خواست تا با خودداری از برخورد با معترضان مقدمات یک انتخابات آزاد را فراهم کنند. پس از این ماجرا، حزب حاکم ونزوئلا نیز با ترتیب دادن یک تظاهرات از حامیان دولت سعی در مقابله با مخالفان کرده و بلافاصله دستور قطع روابط با آمریکا و اخراج دیپلمات‌های این کشور از ونزوئلا را صادر کرد.

مادورو معتقد است که گوآیدو و مخالفان با همراهی آمریکا قصد دارند با کودتا دولت او را سرنگون کنند و به همین واسطه به دیپلمات‌های آمریکایی 72 ساعت فرصت داد تا خاک ونزوئلا را ترک کنند. از سوی مقابل مخالفان دولت به رهبری گوآیدو از دیپلمات‌های خارجی خواستند تا کشور را ترک نکرده و در کنار مخالفان بمانند. گوآیدو گفته که به واسطه اختیارات قانونی که دارد از آمریکایی‌ها می‌خواهد فعالیت دیپلماتیک خود را ادامه دهند و هر پیامی برخلاف این خواسته را فاقد اعتبار تلقی کنند.

همزمان با این اتفاق و در حالی که اوضاع سیاسی در ونزوئلا همچنان مبهم است، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا درخواست رهبران مخالفان را قبول و اعلام کرده که دیپلمات‌های آمریکا در ونزوئلا مانده و با رئیس‌جمهوری موقت این کشور همکاری می‌کنند. از سوی دیگر ارتش و نظامیان عالی‌رتبه ونزوئلا از مادورو حمایت کرده و پادرینولوپزوزیردفاع این کشور به صراحت اعلام کرده که از اقدام خودخوانده گوآیدو که خارج از قانون تحمیل شده حمایت نخواهند کرد.

وزن‌کشی جهانی در شورای امنیت

با شروع اعتراضات علیه مادورو و اعلام ریاست جمهوری موقت از سوی گوآیدو، بلافاصله آمریکا و کشورهای اروپایی با به رسمیت شناختن مخالفان، از حرکت آنها اعلام حمایت کردند. در همین راستا ایالات متحده در همان ساعات ابتدایی طی بیانیه‌ای با به رسمیت شناختن خوان گوآیدو تصریح کرد که واشنگتن از تمامی ظرفیت‌های اقتصادی و سیاسی خود برای اعمال فشار بر روی مادورو استفاده خواهد کرد. بلافاصله پس از این بیانیه یک مقام ارشد آمریکایی نیز اعلام کرد که واشنگتن قصد دارد به منظور حمایت از مخالفان دولت، درآمدهای نفتی ونزوئلا را متوقف سازد. پس از این دونالد توسک رئیس شورای اروپا نیز با اعلام حمایت از گوآیدو نسبت به پیروزی نیروهای دموکراتیک ونزوئلا ابراز امیدواری کرد. این در حالی است که بسیاری از کشورهای اروپایی نیز با حمایت قاطع از مخالفان خواستار کناره‌گیری مادورو از قدرت شدند.

این حجم از مخالفت‌های بین‌المللی با مادورو در پیوند با قطع ارتباط دیپلماتیک 13 کشور گروه لیما با ونزوئلا که دو هفته پیش اعلام شد، سبب شده تا یک رویارویی جهانی در حمایت یا عدم حمایت از رئیس‌جمهوری این کشور شکل بگیرد چرا که اکنون روسیه و چین از حزب حاکم سوسیالیست و شخص مادورو حمایت کرده و معتقدند که مخالفان دولت با همکاری آمریکا در تدارک یک کودتا در ونزوئلا هستند. در همین رابطه آمریکا خواستار نشست فوری شورای امنیت سازمان ملل شده و در این نشست که قرار است امشب برگزار شود به احتمال فراوان یک چالش دیپلماتیک میان موافقان و مخالفان دولت ونزوئلا به وجود خواهد آمد.

چرخه معیوب بحران در ونزوئلا

در چنین شرایط اوضاع وخیم اقتصادی و اجتماعی، ونزوئلا به احتمال فراوان وارد فاز جدیدی از تنش‌ها خواهد شد. هر‌‌چند این کشور یکی از دارندگان ذخایر عظیم نفت و انرژی در منطقه آمریکای لاتین است‌ اما از سال 2014 روند افول اقتصادی به‌گونه‌ای رقم خورده که اقشار بسیاری از مردم دچار تنگناهای شدید معیشتی هستند و برای تامین مایحتاج روزانه ناچار به مهاجرت یا حجوم بردن به سمت مرزهای کشورهای‌ همسایه‌اند. نرخ تورم در ونزوئلا طی 5 سال گذشته به‌گونه‌ای سیر صعودی داشته که بنا‌بر گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال گذشته میلادی، نرخ تورم به بیش‌از یک میلیون درصد رسیده و برآورده‌ها حاکی از آن است که در سال 2019 حتی به ده میلیون درصد هم برسد! چنین شرایطی سبب شده کارشناسان با تحلیل وضعیت اقتصادی و سیاسی ونزوئلا، لقب مفلوک بی‌رقیب را برازنده این کشور بدانند. اما اوضاع زمانی پیچیده‌تر می‌شود که دخالت‌های خارجی نیز به چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ونزوئلا اضافه شود. هرچند نمی‌توان منکر دخالت‌های آشکار و پنهان کشورهای خارجی به‌خصوص آمریکا در ونزوئلا شد‌ اما در واقع نباید علت وقایع ناگوار اقتصادی در این کشور را تماماً منتسب به آمریکا و کشورهای همسایه ونزوئلا دانست. وجود نهادهای بسته سیاسی و اقتصادی و نیز دست بردن در قانون اساسی برای حفظ قدرت از سوی حزب حاکم آنچنان در ساختار حکمرانی ونزوئلا ریشه دوانده که بعید به نظر می‌رسد در صورت پیروزی مخالفان به رهبری گوآیدو و خلع قدرت از مادورو، این کشور بتواند از این چرخه بسته نهادی خارج شود. به همین دلیل است که با وجود وضعیت آشفته اقتصادی، همچنان برخی مردم از مادورو حمایت می‌کنند و معتقدند که مشکلات ایجاد‌شده تقصیر او نیست زیرا با‌توجه به چرخه بحران‌های فرآینده همچنان تاکید می‌کنند که شاید او بتواند در برابر نهادهای اقتدارگرا ایستادگی کند.


ناکارآمدی دولت و فساد نهادینه به‌‌خصوص در ساختار نظامی این کشور سبب شده که اکنون دو قدرت در کاراکاس داعیه حکومت داشته باشند. هر چند بنا بر اصل 233 قانون اساسی، پارلمان می‌تواند رئیس‌جمهوری را خلع کرده و رئیس‌مجلس را به عنوان رئیس‌جمهوری موقت تا برگزاری انتخابات جانشین او کند اما خیل طرفداران و مخالفان مادورو در نظام جهانی با توجه به فزآینده و عمیق بودن بحران این کشور به‌نظر کارشناسان ممکن است یک سوریه دیگر را این‌بار در آمریکای لاتین ایجاد کند. کشوری که با دو قطبی شدن شدید اجتماع با دو نیروی متضاد سیاسی و نیز حمایت‌های خارجی به سمت یک بی‌ثباتی و شاید جنگ داخلی حرکت کند. نشانه این موضوع می‌تواند نشست شورای امنیت سازمان ملل باشد که به نوعی وزن‌کشی بین‌المللی میان چین و روسیه از یک سو و آمریکا و اروپا از سوی دیگر است.