زائری:دچار بلای فقدان نقد هستیم

 حجت الاسلام زائری در اختتامیه جشنواره نقد کتاب گفت: ما باید برای آینده برنامه داشته باشیم و بدون تردید ممیزی کتاب با وضعیت فعلی برای آینده قابل قبول نخواهد بود.

 مراسم اختتامیه پانزدهمین جشنواره نقد کتاب عصر امروز دوشنبه اول بهمن ماه در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری در این مراسم گفت: به گمان من تقویت جریان و رونق بازار نقد می تواند راهبرد آینده جمهوری اسلامی باشد؛ برای دوری اتهام بسته بودن فضا، ممیزی و همچنین همراهی با جریان آزاد اطلاعات، ما تعارفی نداریم صدسال آینده همه چیزش با گذشته تفاوت دارد. امسال در چهلمین سال پیروزی انقلاب هستیم و تجربیاتی کسب کرده ایم. عقل و تدبیر اقتضا می کند برای صد سال آینده برنامه ریزی متفاوت داشته باشیم.


زائری ادامه داد: اسلام می گوید مخاطب نباید اساسا منفعل باشد اما ما در دهه های گذشته خواستیم قیم مخاطب باشیم و بگوییم چه ببیند، چه نبیند، چه بخواند و چه نخواند. اساتید بزرگ من در حوزه فقاهت باید در زمینه کتب ذاله تجدید نظر کنند. حرف هایی که مارشال مک لوهان کانادایی در دهه ۶۰ زده ۱۴۰۰ سال پیش در کلام معصومان ما وجود داشته است و روایتی که از امام معصوم داریم بین سمع، استماع، اصغا تفاوت وجود دارد. مرحله  آخر یعنی همان اصغا به معنای گوش جان سپردن است. در هیچ کدام از دستورهای فقهی نداریم که سمع یا استماع موسیقی حرام برای شنونده حرام باشد. روایت می گوید آنچه خطرناک است اصغا است حالا راهبرد این است که ای سیاستگذار جمهوری اسلامی کاری کن که مخاطب جلوی شبکه ماهواره ای دست و پایش شل نشود. او را تربیت کن چون جلوی سیل دیتا را نمی توان گرفت. او را تربیت کن و نگران نباش دانشجوی کارشناسی ارشدت که اینجا یقه اش را می بندد خارج از کشور چه می پوشد.

این پژوهشگر گفت: اما این سیاست رایج که چه بخوان چه نخوان دیگر پاسخگو نیست. مخاطبی که اسلام می خواهد درست کند کسی است که به هر جای عالم برود بتواند گزینشگر فعال باشد. نقد می تواند چنین مخاطبی را تربیت کند. مخاطبی که نقد ندیده و هر چه به او داده ایم تایید کرده مخاطب فعال نمی شود حتی اگر متدین، ارزشی و انقلابی باشد به درد نمی خورد، مصداق بارز انتخاب راه درست همان آیه قرآن است که «یستمعون القول و یتبعون احسنه» اما متاسفانه ما بارها و بارها از عباراتی چون به فرموده فلانی یا استاد چنین فرموده اند استفاده می کنیم در روایت داریم که فردی که مقابل تو تسلیم است و فقط سر تکان می دهد فردا مقابل دیگری تسلیم شده و سر تکان خواهد داد.

وی گفت: نقد برترین توجه به یک اثر است و نقد نکردن به معنای بی اعتنایی است. هیچ هنرمند و اندیشمندی نمی پسندد که مورد بی اعتنایی قرار گیرد این روایت امام علی یا امام باقر(ع) است که کسی خیرخواهانه تو را به گریه می اندازد بهتر از کسی است که با چاپلوسی و منافقانه باعث خنده ات می شود. حالا شما حساب کنید ما چقدر از این فضا دور هستیم.

در این بخش از سخنان زائری حضار به تشویق وی پرداختند که او در واکنش گفت: ما همین طوری گرفتار هستیم ما را به دردسر نیندازید.

زائری در ادامه سخنانش گفت: کتاب بدون نقد ناقص است، نقد هم مطالب پنهان را به مخاطب نشان می دهد و هم آنها را در سپهر معرفتی دیگری عرضه می کند. طی سال های گذشته این همه سیاست حمایتی و یارانه برای کتاب داشته ایم اما شاید موثرتر از همه رونق بازار نقد باشد. شما دیده اید پس از مسابقات فوتبال برنامه کارشناسی از تلویزیون پخش می شود که همین برنامه باعث دوچندان شدن جذابیت تماشای آن مسابقه است.

وی گفت: بلایی که در این سال ها سر حوزه علمیه و جریان دینی ما آمده نبود نقد است، سال ۵۶ و ۵۷ وقتی فرد مخالفی جلوی دانشگاه تهران فریاد می زد من آخوند مجبور بودم در فضایی برابر به او جواب بدهم اما وقتی این فضا از بین رفت اول از همه همین من ضرر کردم و کم کم دچار شرایطی شدیم که در آن  هر چه بزرگتر بگوید درست است. یکی از علل کم سوادی و سطح پایین بودن علم ما همین نبود نقد است اول از همه هم خود ما آخوندها.

زائری در ادامه سخنانش گفت: ما نفهمیدم فردی که دارد سرش را تکان می دهد و تایید می کند در اصل دارد آسیب می زند نقد دقیقا مثل ورزش جسمی است. کاری که ما با خودمان کردیم این بود چون فلان بزرگ حرف زده نباید حرف بزنیم به همین جهت باب نقد و گفتگو در دانشگاه بسته شد چون نمره آخر ترم داده نمی شود و یا سربازها به خاطر ترس از نهاد عقیدتی و سیاسی اعتراض نمی کنند. باید اعتراف کنیم تحمل ها کم شده است. در حالی که در روایات ما، در اصول کافی تحمل ملاک تشخیص عالم از عالم نماست. یعنی اینقدر تحمل و مدارا مهم است که پیامبر فرمود کسی که به مدارا بمیرد شهید مرده است. امروز چه کسی را سراغ دارید که تا این حد تحمل داشته باشد؟

این محقق در پایان سخنانش گفت:این وضعیت شاید تا دو سال آینده، تا انتخابات بعدی یا مدیرکل بعدی چندان خطرناک نباشد اما در یک نگاه تمدنی و ۵۰۰ ساله خیلی خطرناک است. آیندگان کارنامه ما را خواهند دید، کسانی که به جریان نقد رونق می دهند ۵۰۰ سال آینده سربلند خواهند بود.