کشف یک حمامِ اسلامی در قلعه آلاجوق اردبیل +عکس

 در کاوش‌های نجات‌بخشی قلعه و گورستان «یل سویی» محدوده سد «تازه کند انگوت»، کشفِ حمام تاریخی متعلق به دوره اسلامی را از مهمترین کشفیات این محوطه‌ی تاریخی می‌دانند.

به گزارش ایسنا، روح الله محمدی، سرپرست هیات کاوش نجات بخشی قلعه آلاجوق در گرمی اردبیل، با اعلام این خبر گفت:  قسمت‌هایی از این بنا که همه از آجر با ملات گچ ساخته شده و در ضلع شرقی قلعه و در بستر رودخانه سامبور چای قرار دارد، بر اثر فعالیت‌های سد سازی تخریب شده است.

این باستان شناس گفت: این بنای آجری در زیر بنایی حدود ۱۰۰ متر مربعی ساخته شده و از نمونه‌های شاخص و جالب توجه حمام‌های اولیه دوره‌ی اسلامی است.

او با استناد به آثار سفال‌های به دست آمده در کف این بنا، تاریخ آن را دوره سلجوقی دانست و گفت: در این حمام سسیتم جالبی برای آبرسانی به داخل بنا و همچنین تخلیه آن به کار بسته شده است، به نظر می‌رسد آب از طریق تنپوشه‌های سفالی یا حفر کانال از بستر رودخانه به این محل انتقال داده شده و سپس از طریق دو مجرا یا کانال باریک قرار گرفته روی دیوارهای بنا به داخل حوض‌های کوچکی که در مرکز بنا تعبیه شده هدایت و در آنجا جمع می‌شده است.

وی با اشاره به تعبیه اتاق‌های کوچکی برای محل شستشو در کنار هر کدام از این حوض‌ها افزود: به نظر می‌رسد افراد از این حوض‌ها آب را به روش‌های مختلف برداشته و در این اتاقک‌ها که حکم حمام را داشته، به استحمام می‌پرداختند.

محمدی با بیان این‌که کف و دیوار همه‌ی این حمام‌ها که چند نمونه از آنها در داخل بنا قابل مشاهده است، به واسطه اندودی از گچ و آهک محافظت شده‌اند، ادامه داد: لایه‌های روی هم قرار گرفته از اندود آهک در کف و دیوارها نشان می‌دهد که این بنا در چندین مرحله مرمت شده و برای سال‌های طولانی استفاده می‌شده است.

او افزود: در قسمت کف اتاقک های حمامی شکل، مجرایی برای دفع فاضلاب دیده می شود که از هر کدام از آنها یک مجرا به سمت مرکز بنا ساخته شده و در نهایت تمامی آنها در قسمت جنوبی بنا به سمت یک مجرا هدایت و از آنجا آب فاضلاب به صورت زیر زمینی به بیرون از بنا هدایت شده است.

محمدی با بیان این نکته که همه این مجراها با لایه ای از آهک اندود شده است، گفت: سیستم کلی که در این بنای آجری به کار بسته شده به این شکل است که آب از یک بخش مرتفع به بالای دیوارهای بنا آورده شده و بعد از جریان دادن آب در داخل بنا و سپس استحمام، آب به صورت زیر زمینی و از زیر بخش ورودی بنا و از زیر پلکان سنگی آن به بیرون هدایت شده است.

سرپرست هیات کاوش نجات بخشی قلعه آلاجوق در گرمی اردبیل از تخریب بخشی از بنا به دلیل بی توجهی در کانال کشی برای آبرسانی آب شرب روستاهای اطراف این منطقه، خبر داد و افزود: با این حال شکل کلی حمام و سیستم‌های ورود و خروج آب در این بنای مهم دوره اسلامی قابل بازسازی است.

وی با تاکید بر این‌که به طور کلی این حمام تاریخی فضاهایی مانند پلکان ورودی، رختکن، فضای میانی حمام یا بخش عمومی حمام، اتاقک‌های استحمام، حوض‌های کوچک برای انبار آب است، ادامه داد: د ر کنار این حوض‌ها، فضاهای کوچک و باریک مانندی نیز وجود دارد که احتمالا فضای شخصی و خصوصی برای استحمام بوده است.  همچنین کاوش‌ها در حال حاضر در بیرون از این بنا برای شناسایی چگونگی آبرسانی به این بنا و یا محل آبرسانی ادامه دارد.

سرپرست هیات کاوش نجات بخشی قلعه آلاجوق بیشترین آسیب‌های انسانی را متعلق به محوطه‌های حوضه‌ی سد تازه کند در بخش گورستان‌ها دانست و افزود: بخشی از این تخریب ها توسط مردم بومی و بسیاری دیگر از آنها به صورت عمدی یا سهوی بوسیله عملیات سد سازی صورت گرفته است.

او با بیان این‌که محوطه قلعه یل سویی در اطراف خود دارای سه گورستان جدا از هم است که تقریباً همزمان بوده و به عصر آهن تعلق دارند، ادامه داد: در گورستان‌های یک و دو که در داخل زمین‌های کشاورزی و در سمت شمالی و غربی قلعه قرار گرفته‌اند هیچ گور سالمی از دست حفاران غیر مجاز سالم نمانده است.

محمدی با اشاره به این‌که آثاری که از گورهای حفاری شده بر جای مانده، نشانگر ساختار چهار چینه سنگی گورها است و براساس آثار سفال‌هایی که از آنها در آمده و در سطح مشخص است، متعلق به دوره آهن هستند، افزود: در گورستان شماره سه یک گور بزرگ مرکزی مورد غارت قرار گرفته که در اطراف این گور چند ترانشه بزرگ برای کشف گورهای احتمالی در اطراف این گور بزرگ مرکزی ایجاد شده که منجر به کشف دو گور چهار چینه سنگی کوچک شد.

او با تاکید بر این‌که متاسفانه یکی از آنها مورد غارت قرار گرفته بوده ولی نمونه دیگر سالم مانده بود، اضافه کرد: این گور چهار چینه سنگی متعلق به عصر آهن دو بوده و در آن و در شرقی ترین بخش آن، یک کودک پنج تا هفت ساله تدفین شده بود.

این باستان‌شناس با اشاره به این‌که جهتِ کُلی تدفین به صورت شمالی – جنوبی است و به دلیل آشفته بودن تمامی اجزای اسکلت، به نظر می‌رسد که به صورت ثانویه در این گور تدفین شده، گفت: همه‌ی بخش‌های اسکلت مانند جمجمه، فک تحتانی و فوقانی و سایر اعضای آن از محل اصلی خود جابجا شده و به صورت آشفته در این بخش از گور انباشت شده بودند.

محمدی با بیان این‌که با از بین رفتن بخش جمجمه و لگن، هیچ نظری راجع به جنسیت آن نمی‌توان ارائه داد، افزود:  از این گور دو نمونه ظرف سفالی خاکستری دهانه باز و گردن دار به دست آمد.