سازوکار مالی اروپا نفت در برابر غذا نیست

 سیدعلی خرم، نماینده پیشین ایران در اتحادیه اروپا در گفت و گو با خبرآنلاین می‌گوید سازوکار مالی اروپا نفت در برابر غذا نیست و ایران اختیار پول خود را خواهد داشت.

 در حالی که گفت و گوهای کارشناسی و ویژه ای بین ایران و اروپا در حال انجام است تا سازوکاری برای ایجاد تبادلات بانکی بوجود آید برخی معتقدند این سازوکار تنها یک مدل نفت در برابر غذا برای ایران مهیا می کند و اروپایی ها قصد ندارند وضعیت جدیدی برای مقابله با امریکا و فروش نفت و برگشت پول آن انجام دهند. همچنین برخی منتقدان برجام اعتقاد دارند اروپایی ها با به تعویق انداختن این سازوکار تلاش می‌کنند امتیاز مهمی به ایران ندهند و پرونده های جدیدی در شورای امنیت برای ایران باز کنند. پرسش اینجاست که آیا رونمایی ازSPV  می تواند فضای تنفسی برای ایران باز کند یا امریکا میتواند در راستای فشار بر روی ایران، موفق عمل کند؟ در این باره با سید علی خرم، نماینده پیشین ایران در اتحادیه اروپا و کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

جناب خرم در رابطه با SPV ارزیابی های متفاوتی وجود دارد. به نظرتان این سازوکار بدون اینکه پول فروش نفت را وارد کشور کند می تواند ایران را از مزایای برجامی بهره مند کند یا همچنان که برخی منتقدان میگویند تنها مدلی از نفت در برابر غذا برای ایران است؟

SPV یک مکانیزمی است مانند سوئیفت. این مکانیزم قرار نیست نوعی معجزه انجام دهد، بلکه یک مکانیزم است. این‌که آیا ما نفت را می‌توانیم بفروشیم یا به چه کسی بفروشیم، آن دیگر در اختیار خودمان است و نباید اشتباه گرفت که فکر کنیم SPV مانند دستگاهی است که می تواند نفت ما را بفروشد. نه، آن یک مکانیزم است و دونالد ترامپ سعی کرد در سوئیفت اختلال ایجاد کند و نگذارد ما وقتی نفت می‌فروشیم از طریق سوئیفت پولمان را به دلار و یورو بگیریم و یا منتقل کنیم. حالا این مکانیزم SPV می‌آید و این کار را انجام می‌دهد. پول نفت ایران را می‌برد در یک حساب ذخیره می‌کند و ایران در ازای آن هر وقت خواست از آن حساب چک می‌کشد و کالایی که می‌خرد را از آن پول می‌پردازد. این مکانیزم تبادلی به صورت نقدی است، در حالی که با چین و روسیه و هند به صورت نقدی نیست،‌ به صورت تهاتری است. آن‌ها می‌گویند ما هر چقدر نفت از شما خریدیم، به ازای آن باید بیایید و کالا ببرید، ولی SPV هنرش این است که اجازه سوءاستفاده‌ای که روسیه و چین و هند می‌کنند را نمی دهد، یعنی پول را به شکل یورو نگه می‌دارد و اختیارش هم دست ایران است که اگر خریدی انجام دهد، از آن حساب کم کند یا نکند، هر چه باشد آن حساب مال ایران است.

اینکه قرار نیست پول فروش نفت به داخل کشور بیاید و در یک حسابی بماند که ایران از طریق آن کالای خود را خرید کند نفت در برابر غذا نامیده می شود؟ گذاشتن این اسم درست است؟

اگر معامله به شکل تهاتری باشد بله درست است. دونالد ترامپ سعی کرده است معامله ای که ایران با چین و هند انجام می دهد شکل تهاتری یا همان نفت در برابر غذا باشد. حتی کره جنوبی و ژاپن گفته‌اند ما هرچه نفت از شما خریدیم، پولش را نگه می‌داریم و در مقابل کالا می فروشیم. ولی وقتی  SPV تشکیل شود، دیگر ژاپن و کره و... هم دیگر بهانه‌ای نمی‌توانند داشته باشند. ایران اگر درخواست کند، می‌گوییم پول به جای این‌که در کره جنوبی یا در ژاپن باشد، ‌راهی اروپا کنید که برود در آن حساب بماند؛ آن حساب دیگر در اختیار ایران است. می‌خواهد با آن کالا بخرد، می‌خواهد دارو بخرد، می‌خواهد با آن کالای صنعتی بخرد، در اختیار ایران است، ‌ولی وقتی که آن روش تهاتری که روسیه، چین و هند در پیش می‌گیرند، این است که شما باید بیایید از آن‌جا هر کالایی که آن‌ها بدهند بخرید.

گفته می شود در مرحله دوم سازوکاری مالی اروپا با ایران، کشورهای دیگر مانند هند و چین هم می توانند وارد شوند و این موضوع تنها به اروپایی ها ختم نمی شود؟ به نظرتان این کشورها با این روند همراهی میکنند؟

بله به هر حال این روند برای همه کشورها قابل اجرا است، ولی آن‌ها می‌خواهند شیطنت کنند و تلاش کنند که ایران را وادار کنند نفت که یک کالای قوی و به عبارتی ارزشمند است را بگیرند و به جای آن کالای هندی و چینی بدهند، آن هم نه کالای دست اول، کالای دست چندمشان را. بنابراین این برمی‌گردد به چانه‌زنی‌های بین ایران و چین و هند. یک موقعی ممکن است ایران نفتش روی دستش بماند و مجبور باشد به هر نحوی بفروشد و از آن سو مجبور باشد برود کالاهای آن‌ها را بردارد و بیاورد، ولی اروپایی‌ها این لطف را کردند نسبت به این‌که نمی‌آیند و بگویند هرچه ما از شما نفت می‌خریم، شما باید از اروپا کالا وارد کنید. نه، آن‌ها این را نمی‌گویند؛ می‌گویند ما پولش را می‌ریزیم در آن حساب مشخص، شما هم می‌توانید چک بکشید و به جای آن می‌توانید از ژاپن یا هر کشور دیگر خرید کنید. این تفاوت اصولی بین روش اروپایی‌ها با روسیه و چین هند وجود دارد.

برخی فضاسازی‌ها وجود دارد که اروپایی‌ها به بهانه گوناگون می‌خواهند این سازوکار را به عقب بیندازند و آن امتیاز لازم را به ایران ندهند؛ بحث بازداشت دیپلمات ایرانی یا بحث تشکیل جلسه شورای امنیت که فرانسه و انگلیس مبتکر آن بودند. این‌ها به نظرتان می‌تواند باعث شود که رابطه ایران و اروپا مختل شده و برجام آسیب ببیند؟

بله، صد درصد. اولا این چیزی نیست که وظیفه اروپایی‌ها است که باید به ایران بدهند، ‌این لطفی است که اروپایی‌ها دارند به ایران می‌کنند، وگرنه اروپایی‌ها می‌توانستند مثل هند و چین و روسیه بگویند به شکل تهاتری عمل کنیم، بعد هم بنشینند کنار، ایران هم نفتش روی دستش بماند. بنابراین این لطفی است که آن‌ها می‌کنند. متاسفانه در ایران برخی ناسپاس هستند و نمی‌خواهند این روند را به رسمیت بشناسند. در ازای لطفی که می‌کنند، قطعا یک انتظاراتی هم دارند؛ همین داستان فعالیت موشکی، داستان دستگیری‌هایی که در اروپا شکل گرفت، این‌ها قطعا روی افکار رهبران اروپا تاثیر می‌گذارد. پس ما نباید فکر کنیم که یکطرفه فقط ما باید راضی باشیم. نه، ما هم باید یک ملاحظاتی کنیم. در دوران تحریم، در دوران فشار سیاسی ما باید هنرمند باشیم و من این را در ایران کم می‌بینم، گاها دیده می شود هر کسی دارد همان حرف خودش را می‌زند. اصلا توجه نمی‌کند که ما یک کشوری هستیم مورد تحریم، مورد فشار سیاسی، پس ما باید هنرمندی به خرج دهیم و کشورمان را اداره کنیم در این دوران فشار سیاسی. این هم مسلم است که اروپایی‌ها یک نگاه‌هایی هم دارند، یک ملاحظاتی دارند، حالا این ملاحظات را ما باید بپذیریم، گوش دهیم، یک چیزهایی از آن را قبول کنیم، یک چیزهایی را با آن‌ها بحث کنیم، توافق کنیم، ولی این‌که بخواهیم بنشینیم این‌جا و بگوییم نخیر، آن‌ها وظیفه‌شان است، این اشتباه محض است. وظیفه‌شان نیست و اگر در عمل این حساب باز شود و ایران درست مواظبت نکند، ممکن است به خطر بیفتد. مثلا کشورهایی مانند لهستان و بلوک شرق ثابق خیلی روی ایران حساس هستند و آن‌ها در اتحادیه اروپا رأی منفی می‌دهند و وقتی رأی منفی دادند و اجماع حاصل نشد، آن کار را نمی‌توانند بکنند، بنابراین خود ما باید نگهبان منافع ملی خود باشیم.

در رابطه با فروش نفت ایران معادلات پیچیده ای شکل گرفته است. اینکه آیا در این مسیر تضمینی برای فروش نفت ایران وجو دارد یا نه؟ اگر ایران نتواند نفت خودش را بفروشد، به نظرتان اروپایی‌ها باز می‌توانند مسیری ایجاد کنند که برجام حفظ شود؟

برجام یک چیز است، نفت یک چیز دیگر است و این دو را نمی‌شود با هم یکی کرد. برجام این است که اروپایی‌ها ضامن سلامت ایران، امنیت ایران و دستاوردهایی که ایران قرار بوده در این توافق به دست بیاورد باشند، ایران هم متعهد به تعهدات خودش باشد. اگر دو طرف این را رعایت کنند، برجام رعایت شده و ربطی به نفت ندارد. حالا این‌که آمریکا آمده یکجانبه تحریم خودش را بر روی کالاهای ایران از جمله نفت دایر کرده،‌ خود اروپایی‌ها هم با آن مخالف هستند، چین و روسیه و بقیه هم با آن مخالف هستند، پس ما باید داستان را درست متوجه شویم. آن‌ها هم مخالف هستند، آن‌ها هم الان مورد تحریم آمریکا واقع شده‌اند. هفته قبل در استانبول ما اجلاسی داشتیم راجع به همین بحث تحریم‌ها؛ روسیه، چین، ترکیه، ایران و حتی اتحادیه اروپا مشترکا در مقابل آمریکا موضع گرفتند. بنابراین می‌بینید که آن‌ها هم با ما در یک صف واحد هستند، اما این‌که آن‌ها به اندازه ما نیستند، آن‌ها به خاطر ما مورد تحریم واقع می‌شوند. یعنی ما تحریم اولیه هستیم، آن‌ها تحریم ثانویه هستند، اما در مورد ترکیه، روسیه و چین، آن‌ها هم تحریم اولیه را دارند. پس این داستان باید به درستی شناخته شود، ما باید مثل یک آدم عاقل تصمیم بگیریم، فکر کنیم و راه را پیدا کنیم و کاری کنیم که اروپا را در اختیار خودمان داشته باشیم. آمریکایی‌ها همه آرزویشان این است که بتوانند اروپا را از ایران جدا کنند، ما نباید با پیشبرد کارهایی که وقتش نیست، بهانه به دست آمریکا بدهیم. پمپئو گفت ما داشتیم دنبال راه‌های جدید تحریم می‌گشتیم، ولی این قضیه موشکی کمک کرد به ما که ما بتوانیم متحدان اروپایی خودمان را جذب کنیم. این باید برای ایران دردناک باشد که آن‌ها بتوانند اروپایی‌ها را جذب کنند. اگر اروپا در کنار امریکا قرار بگیرید و SPV منحل شود، ما هم باید برویم در خانه روسیه، چین و هند را بزنیم. کره جنوبی و ژاپن هم در کنار آمریکا هستند، یعنی سیاست‌هایشان با آمریکا یکی است. بنابراین برای ما می‌ماند روسیه، چین و هند و عرصه بر ما تنگ می‌شود، در حالی که ما الان نسبت به تحریم‌های دوران آقای احمدی‌نژاد در فضای بهتری هستیم؛ ما الان اروپا را در کنار خود داریم. پس ما باید قدر بدانیم و مواظبت کنیم که اروپایی‌ها در مورد برجام در سمت آمریکا قرار نگیرند.