سرنوشت حمام قاجاری کَن +تصاویر

 «بعد از چهل سال شما اولین نفر هستید که از حمام کَن سوال می‌پرسید، اگر این حمام برای مردم آن قدر اهمیت داشت که بخواهند از ان دیدن کنند، در این مدت زمان طولانی حتما سراغ این بنای وقفی را می‌گرفتند.»

این حرف‌ها اعتقادِ مهدی طاهری یکی از پیرمردهای قدیمی منطقه‌ی «کَن» در مورد حمام قدیمی این روستا در دل تهران است، او آن‌قدر از میراث فرهنگی آزرده است که می‌گوید دیگر خانواده‌ی واقفِ حمام قدیمی کن اجازه نمی‌دهند این بنا در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد، اگر آن‌ها می‌خواستند کاری برای این حمام انجام دهند، در طول چند سالی که این حمام را در اختیار داشتند، کاری برای او می کردند.

هر چند از پیگیری‌های میراث فرهنگی در سال‌های گذشته اطلاعات چندانی در اختیار نیست به جز یکی دو مرمتی که در سال‌های قبل روی این بنای تاریخی انجام شده است، اما در نزدیکترین قدمی که تا امروز برای این بنای تاریخی در ذهن‌ها باقی مانده، ۱۲اردیبهشت ۱۳۹۳ حضور احمد مسجد جامعی و تیم تهران‌گردی‌اش در بازدید از حمام قاجاری کن است. حمامِ قدیمی ۲۰۰ ساله‌ای که مساحتی ۲۵۰ متری دارد و در دو طبقه و یک زیرزمین ساخته شده است.

در  زمانِ آن زمان دست‌کم یک تابلو سر در حمام باقی نصب شده بود، اما امروز و با گذشت چهار سال از آن بازدید نه تنها هیچ اتفاقِ خوبی برای این حمام رخ نداده، بلکه امروز نیز تابلوی معرفی حمام دیگر وجود ندارد و زباله‌های جمع شده در ورودی حمام، پای ثابت این بنای تاریخی شده‌اند.

روی تابلویی که پیش از این سردر این حمام نصب بود، نوشته شده بود؛ «پس از ورود آب لوله کشی به روستا و برچیده شدن خزینه فضاهای حمام با تیغه بندی مجزا شده و با نصب دوش تغییر شکل یافته است. همچنین با حذف بعضی تیغه‌های قدیمی مابین حمام زنانه و آتش خانه فضاها به یکدیگر متصل شده‌اند. این حمام در سطحی پایین‌تر از سطح طبیعی زمین قرار داشته و دارای دو بخش مردانه و زنانه بوده است. حمام مردان دارای فضای رختکن بوده و فضاهای آن دارای پلان چیلیپا بودند، حمام زنانه نیز دارای ورودی مجزا و رختکن مربع و سربینه آن مستطیل شکل بوده است و این حمام ۸۰۰ سال قبل ساخته شده و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است.»

این‌ها حرف‌های دارای منابع معتبری است که راحت‌تر می‌توان به آن‌ها استناد کرد، اما حرف‌ها و چهره‌ی گارد گرفته‌ی یکی دو پیرمرد قدیمی «کَنی» چیزی جز این منابع تاریخی می‌گویند.

مهدی طاهری، ۷۰ ساله به خبرنگار ایسنا می‌گوید: ۱۰ – ۱۵ سال این حمام دست میراث‌فرهنگی بود، اما هیچ کاری انجام ندادند و در آن زمان هم وضعیت امروزش را داشت و در طول این سال‌ها هر روز به خرابی‌های آن اضافه شده است.

او با بیان این‌که این حمام توسط مالکِ آن، وقف شده است تا درآمدش صرف کارهای خیریه شود، ادامه می‌دهد: اکنون وارثان بنا، تصمیم گرفته‌اند آن را برای وقف و به نیت ثواب اجاره دهند.

وی که به نظر می‌رسد می‌تواند در تصمیم‌گیری برای هر نوع قدمی در این بنای تاریخی موثر باشد، اما از تبدیل این حمام قدیمی که تا امروز دست‌کم سرپا مانده به نقطه‌ای گردشگری در کن، استقبال نمی‌کند و می‌گوید: بعد از چهل سال شما اولین نفری هستید که درباره‌ی این حمام سوال می‌کنید، هیچ کس دیگر تاکنون درباره‌ی حمام هیچ پرسشی نکرده بود، چطور فکر می‌کنید می‌تواند ان قدر معروف شود که گردشگران زیادی را جذب کند؟

عمو حسن نیز از هم‌سن و سال‌های مهدی طاهری است، او حتی زمانی را که از این حمام استفاده می‌کرده، به خاطر دارد و بیشتر به یاد گذشته‌اش می‌افتد.

آن‌قدر با حسرت از باغ‌های تخریب شده کن و از روزهایی که به واسطه‌ی نبودن آب لوله‌کشی شده، از این حمام استفاده می‌کرده، حرف می‌زند که هر شنونده‌ای تنها مجرم به وجود آمدن این وضعیت را توسعه و تکنولوژی می‌داند.

این پیرمرد بومی کن، ادامه می‌دهد: آن حمام خزینه و دوش داشت، خاطرم هست چه تزیئنات زیبایی داشت، و چه قدر دوست داشتم به خاطر زیبایی‌های آن فضا،‌هر روز به حمام برم، اما با آمدن حمام به خانه‌های مردم کن، به مرور از این حمام نیز دیگر هیچ استفاده‌ای نشد و به مرور از بین رفت و متروکه شد.

رضا محمدخانی هم با حدود ۵۵ سال سن، از دیگر قدیمی‌های ایستگاه یخچال کن است، منطقه‌ای که به نظر می‌رسد از بخش‌های قدیمی کن بوده که هنوز چند اثر تاریخی قاجار و پهلوی را در خود دارد.

او نیز به ایسنا می‌گوید: خاطرم هست که از این حمام تا حدود ۳۵ سال پیش استفاده می‌شد. برخی روزها بانوان از حمام استفاده می‌کردند و برخی روزها مخصوص مردها بود. از آن زمان تا امروز وضعیت حمام به همین شکل باقی مانده است.

عسگری، از دیگر پیرمردهای بیش از ۶۰ ساله‌ی کن است که می‌گوید: آخرین باری که پا در این حمام گذاشتم چند هفته قبل از تعطیلی آن بود. چند سال آخری که این حمام باز بود خزینه جایش را به دوش‌های کنار هم داده بود اما بعد از مدتی حمام را بستند، در همه خانه‌ها حمام ساخته بودند و مردم احساس نیاز نمی‌کردند تا به حمام بیرون بروند.

او ادامه می‌دهد: یکی، دو سال بعد از پیروزی انقلاب حمام به حال خود رها شد، ای کاش یک فرد ‌بانی می‌شد تا این حمام احیا شود. باید ان را مقاوم‌سازی کرد تا با باران‌های زمستان از بین نرود، می‌توان از آن به عنوان یک بنای گردشگرپذیر استفاده کرد.

از فضای بیرونی شاید نتوان چیز زیادی از وضعیت امروزی این بنا تشخیص داد، اما حرف همسایه‌ی روبه‌رویی حمام وضعیت را بدتر از آن چه که هست نشان می‌دهد. محمدی به ایسنا می‌گوید: خداراشکر هیچ معتادی نمی‌تواند به این فضا وارد شود، اما بی‌توجهی‌های زیادی که در طول این سال‌ها به این بنا شده است، باعث شده به مرور ستون‌های این بنا سست شود، یکی دوبار چند مسئول امدند و از حمام دیدن کردند، اما هنوز هیچ اتفاقِ دیگری برای این حمام رخ نداده است. دیگر به بازسازی حمام هیچ امیدی نداریم.

حمام قدیمی کن را سال ۱۳۸۰ و با شماره ثبت ۳۷۹۱ میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ثبت کردند، گفته می‌شود سند این بنا را به یکی از بخش‌های دانشگاه شهید بهشتی واگذار کردند و برخی اقدامات مرمتی برای حمام انجام دادند، حتی در بخش‌هایی نیز مقاوم‌سازی روی آن انجام شد، ولی در نهایت بنا را نیمه‌کاره به حال خود رها کردند.

کن را یکی از مناطق قدیمی تهران که نه، بلکه از دهکده‌های ری معرفی می‌کنند، منطقه‌ای با حدود ۲۰۰۰ سال قدمت، حتی  به واسطه‌ی‌قرار گرفتن یکی از بزرگترین رودخانه‌های قدیم ری که از کوه‌های امامزاده داوود در این منطقه سرچشمه داشته و تا دریاچه قم می‌رود این قدمت را به آن نسبت داده‌اند، درختان کهن‌سال چندصد ساله، امامزادگان کن و آداب و سنن خاص منسوخ شده‌اش را از دیگر خصوصیات این منطقه‌ی تاریخی معرفی می‌کنند اما به نظر می‌رسد این اتفاق دست‌کم امروزه دیگر فایده‌ای برای توجه بیشتر به قدمت این منطقه نداشته باشد.

چه برسد به ساخت‌و سازهای اطراف این بنای تاریخی که کاملا مشخص است در نبود هیچ نیروی یگان حفاظت و نظارت درستی از سوی میراث فرهنگی در طول سال‌های گذشته انجام شده‌اند!