تفاوت‌هایی که وحدت شیعه و سنی را از بین نمی‌برد

مروری بر سخنان پنج اندیشمند درباره وحدت به مناسبت میلاد پیامبری که برای یکی شدن انسان ها آمد

بزرگداشت سالروز ولادت پیامبر(ص) بهانه ای است تا به یاد آوریم اشتراکات میان مذاهب اسلامی بسیار بیشتر از آن است که اختلافات فرعی، وحدت میان جامعه مسلمانان را از بین ببرد. چرا که همه ما با سخنان حضرت محمد(ص)، آخرین پیام آور به یک خالق ایمان آورده و رو به یک قبله واحد داریم. از این رو در شب میلاد او سخنان پنج اندیشمند و متفکر اسلامی درباره وحدت را به مخاطبان خبرآنلاین تقدیم می کنیم تا راهی برای پیوند میان برادران و خواهران مسلمان باشد.

تفاوت ها وحدت را برهم نمی زند بلکه راه اجتهاد را هموار می کند

بخشی از سخنان امام موسی صدر در مصاحبه با روزنامه صوت الخلیج کویت: تردیدی نیست که مذاهب اسلامی، با وجود آنکه در اصول و مبانی کلی مشترک هستند و یک کتاب و یک قبله دارند، تفاوت‌هایی در آموزه‌ها و احکام دارند و این تفاوت‌ها، در چارچوب خود، نه تنها وحدت مسلمانان را بر هم نمی‌زند، که راه اجتهاد را برای آنان هموار می‌کند. اگر اسلام قالبی ثابت و همیشگی داشت، مانعی بر سر راه به کارگیری فکر و اندیشه بود و مؤمن در برابر آن خاشع بود و تسلیم می‌شد؛ ولی وقتی در فهم حکم دینی، دیدگاه‌های گوناگون مطرح باشد، انسان مسلمان اجازه دارد اجتهاد کند و فکر خود را به کار گیرد و همواره برای تشریع احکام تلاش کند تا پاسخ‌گوی نیازهای فزاینده و گوناگون همۀ عصرها باشد. این یکی از معانی این سخن رسول خدا (ص) است که: «اِختِلافُ أُمَّتی رَحمَة.» (اختلاف امت من رحمت است.) این امر با مقایسۀ آرای گوناگون فقهی در یک موضوع واحد روشن می‌شود.

نکتۀ دیگر، بازتاب یافتن این آرای گوناگون در شعایر اسلامی است. تفاوت در [اعتقادات] مسلمانان، به عاملی برای ابراز اختلاف میان آن‌ها تبدیل می‌شود و غالباً توده‌های مردم توانایی آن را ندارند که از این گوناگونی در عملکرد، برای زیبایی و غنای امت بهره بگیرند. با ورود عناصر غیردینی همچون نادانی، فرصت‌طلبی و سیاست‌ورزی، این مظاهر گوناگون به عواملی برای ایجاد بیزاری و دشمنی یا حداقل جدایی میان گروه‌های اسلامی تبدیل می‌شود. از این رو، محافل اسلامیِ مسئول، اهتمام گسترده‌ای به حل این مسئله دارند و تلاش‌های متعددی در این زمینه انجام داده‌اند.

اختلاف نظر و تضارب آرا چیز خوبی است، مادامی که از حوزه اندیشه بیرون نرود

بخشی از سخنان آیت الله جوادی آملی در درس اخلاق: وحدت از بهترین رهاوردهای ائمه است؛ یک بیان نورانی از حضرت امیر(سلام الله علیه) در نهج‌البلاغه است که حضرت نامه‌ای برای کسی نوشت  و فرمود در بین امت اسلامی هیچ کسی به اندازه من حامی وحدت نیست بعد هم فرمود من یک حرفی می‌زنم از سنّت الهی خبر می‌دهم نه از تاریخ تا شما بگویید تاریخ برای گذشته است و آینده شاید عوض بشود، من از سنّت الهی خبر می‌دهم می‌گویم سنّت الهی این است که هیچ جامعه‌ای با اختلاف خیر نمی‌بیند و هیچ جامعه‌ای از اتحاد آسیب ندیده است!

شما ببینید این داعش و تکفیری محصول کدام اختلاف است؟ بیگانه هم منتظر نشسته که یک اختلافی رخنه کند که این اختلاف را چماق قرار بدهد در حالی که انسان فکر دارد، فکر در بحث‌های کلامی است این اختلاف نظر و تضارب آرا چیز خوبی است اما مادامی که از حوزه علمی و اندیشه بیرون نرود. اینها بیانات نورانی این ذوات قدسی است که جامعه را معطر می‌کند و فرق نمی‌کند بین حیات و ممات آنها, کلمات ائمه سراسر نور است «کلامکم نور» حالا لازم نیست انسان در حضور خود امام باشد با کلمات او, با کتاب او, با سیره و سنّت او که مأنوس است این کلام هم در بین جامعه منتشر می‌شود.

الگویی والا برای همه مسلمانان

بخشی از سخنان شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر در کتاب «امامان اهل بیت علیهم‌السلام»: بسیاری از اهل سنت یاران امامان بودند، بلکه برخی از پیشوایان اهل سنت از یاران بزرگ امام صادق علیه‌السلام بودند. امامان در این اندیشه بودند که اسلام را به مجموع امت اسلامی ارائه دهند و الگویی والا و برنامه‌ای والا برای همه مسلمانان باشند. امامان در دو خط عمل می‌کردند: خط ساختن شیعیان شایسته و خط ارائه الگوی والا به تمام مسلمانان، گذشته از شیعه یا سنی بودنشان ...
بنابراین رویکرد [مکتب] علی علیه‌السلام رویکردی بسته و محدود نبود، بلکه رویکردی گسترده در سطح تمام امت اسلام بود که می‌کوشید کل امت اسلام را استوار سازد و به همه امت اسلام بشناساند که اسلام چیست و اهداف اسلام چیست و چگونه انسان می‌تواند به‌گونه‌ای اسلامی و در چارچوب جامعه اسلامی زندگی کند.

همدیگر را بهتر بشناسیم تا شکاف میان فرقه ها کمتر شود

بخشی از سخنان آیت الله استاد شهید مرتضی مطهری در کتاب «اتحاد اسلامی»: ما درصدد این نیستیم که طرحی برای از بین بردن فرقه­ ها و مذاهب و بازگشت همه به اصل اسلام بریزیم، زیرا این، کاری است که اولاً از ما ساخته نیست و ثانیاً وحدت اسلامی متوقف بر این نیست که فرق و مذاهب از میان برود. جهات اختلاف فرق و مذاهب آن­قدر زیاد نیست که مانع اخوت اسلامی بشود و جهات اشتراک آن­ها آن­قدر زیاد و نیرومند است که می­ تواند آن­ها را به هم بپیوندد. و نیز ما نمی­ خواهیم ادعا کنیم که تمام اختلافات مسلمین از نوع سوء; تفاهم­ است. خیر، چنین ادعایی هم نداریم. همه اختلافات سوء; تفاهم نیست. اگر بناست حل بشود، به طریق دیگر غیر از رفع سوء;­تفاهمات باید حل شود. آنچه ما درصدد آن هستیم این است که شکاف­ هایی که ناشی از خوب درک نکردن یکدیگر است، از میان برود. هدف ما این است که فرق و مذاهب اسلامی یکدیگر را آن­طور که هستند، بشناسند و تصور کنند، و تصورات دروغ و وهمی را از خود نسبت به برادران خود دور کنند.

اختلافات جزئی شیعه و سنی را اصلا اختلاف تلقی نکنیم!

بخشی از سخنرانی شهید آیت الله دکتر بهشتی در مرکز اسلامی هامبورگ: اگر به راستی میسر بود که اینگونه اختلافات جزئی در میان مسلمانان برطرح شود که همه یک روز را به عنوان میلاد پیغمبر جشن بگیرند و همه یک روز را به عنوان وفات پیغمبر سوگواری کنند بسیار بهتر بود و هیچ جای تردید نیست. ولی کسانی که به مسائل اجتماعی به خصوص مسائل اجتماعی که با دین و احساسات دینی سروکار دارد آشنا هستند می دانند که تغییر دادن اینگونه امور در هر محیطی بسیار مشکل است و نیروی فراوان صرف می کند و باید دید که آیا تغییر یک چنین چیزی به قیمت آن نیرویی که باید صرف کرد می ارزد یا نه و از آن گذشته اصلاً آیا توفیقی در این کار نصیب ما می شود یا نه. به همین جهت عده ای از بزرگان اسلام چه از شیعه، چه از سنی از مذاهب گوناگون بر این عقیده اند که بهتر است ما اینگونه اختلافات را اصلاً اختلاف تلقی نکنیم. به جای اینکه بیاییم بکوشیم و بگوییم که همه حتماً باید روز هفدهم همه جشن بگیرند و یا حتماً همه باید روز دوازدهم جشن بگیرند بگوییم این مهم نیست؛ دسته ای روز دوازدهم جشن گرفتند و دسته ای روز هفدهم جشن گرفتند به دلیل اینکه در تواریخ ما هر دو روز ذکر شده است. دسته ای هم ممکن است روز هشتم جشن بگیرند، دسته ای هم روز دهم، بعضی هم ممکن است روز دوم جشن بگیرند. اما مسئله مهم روز جشن نیست. یعنی هر کدام از ما هر روزی که می خواهیم را جشن بگیریم چراکه همه ما پیروان اسلام، دوستان محمد، و پیروان راه محمد هستیم. این آن فکری است که از التقریب بین المذاهب اسلامی به صورتی رسمی در حدود سیزده چهارده سال پیش در یکی از کشورهای اسلامی شروع شد و در همه بلاد اسلامی از آن حمایت شد؛ از جمله یکی از بزرگان دانشمندان سنی که خدایش رحمت کند، مرحوم علامه شیخ محمود شلتوت، مفتی بزرگ و رئیس دانشگاه الازهر مصر و در همان عصر مرحوم آیت الله بروجردی، مفتی بزرگ و رئیس جامعه ی اسلامی شیعی و جامعه ی دانشگاه بزرگ قم، این هر دو که در عصر و زمان خود زعیم دینی و علمی و فقهی شیعه و سنی بودند این فکر را با کمال خلوص دنبال کردند...