از هر چهار اروپایی یکی به نفع پوپولیسم رای می‌دهد

 "احزاب پوپولیست طی ۲۰ سال گذشته با حفظ آرای کافی برای حضور رهبرانشان در پست‌های دولتی در ۱۱ کشور و به چالش کشیدن نظام سیاسی در سراسر این قاره، حمایت‌ها از خود را بیش از سه برابر کرده‌اند".

 روزنامه گاردین در گزارشی نوشته است، طبق تحقیقاتی که به تازگی صورت گرفته، پوپولیست‌ها آرای خود را طی دو دهه اخیر، سه برابر کرده‌اند. این روزنامه در این باره می‌نویسد: رشد پیوسته حمایت‌ها از احزاب پوپولیست اروپا به ویژه در جناح راست در تحلیل عملکردشان در انتخابات ملی در ۳۱ کشور اروپایی طی دو دهه اخیر مشخص است. این تحقیقات از سوی روزنامه گاردین و با همراهی بیش از ۳۰ دانشمند علوم سیاسی صورت گرفته است.

این تحقیقات نشان‌ می‌دهد که دست‌کم از سال ۱۹۹۸، حمایت از پوپولیست‌ها پیوسته در حال رشد بوده است. دو دهه پیش، احزاب پوپولیست به طور عمده طرف‌هایی حاشیه‌ای بودند که تنها ۷ درصد از حمایت را در کل این قاره در دست داشتند. در تازه‌ترین انتخابات ملی، از هر چهار رای، یک رای به نفع یک حزب پوپولیست بوده است.

ماتیس رودیون، جامعه شناس سیاسی دانشگاه آمستردام که سرپرستی این پروژه تحقیقاتی را بر عهده دارد، می‌گوید: زمانی نه چندان دور پوپولیسم پدیده‌ای در حاشیه عرصه سیاسی بود. امروز اما به طور فزاینده به جریان اصلی تبدیل می‌شود.

رودیون در این باره می‌افزاید: برخی از قابل‌توجه‌ترین تحولات سیاسی اخیر مانند همه‌پرسی بریگزیت و انتخاب دونالد ترامپ نمی‌توانند بدون در نظر گرفتن رشد پوپولیسم درک شوند.

این جامعه‌شناس خاطرنشان می‌کند: زمینه افزایش پوپولیسم به طور فزاینده گسترش یافته و شرایط برای احزاب پوپولیست بیش از هر زمان دیگری مهیا است.

حامیان پوپولیسم می‌گویند، این گرایش افراد عادی را بر حفظ منافع شخصی خود ترغیب می‌کند و از این رو عاملی حیاتی در همه دموکراسی‌ها است اما منتقدان می‌گویند، پوپولیست‌هایی که به قدرت می‌رسند، معمولا هنجارهای دموکراتیک را تضعیف می‌کنند، خواه با تضعیف رسانه‌ها و قوه قضاییه، خواه با پایمال کردن حقوق اقلیت‌ها.

یافته‌های این مطالعات شش ماه پیش از انتخابات پارلمان اروپا منتشر می‌شود که برخی پیش‌بینی‌می‌کنند نتایج آن می‌تواند بیش از گذشته به نفع پوپولیست‌های جناح راست باشد و ۷۵۱ کرسی را در اختیار آنان قرار دهد.

این تحقیقات همچنین اقبال پوپولیست‌های راست‌گرا نظیر ویکتور اوربان مجارستان و ماتئو سالوینی ایتالیا که بیشترین موفقیت را در سال‌های اخیر داشته‌اند و حمایت از احزاب پوپولیست جناح چپ که به سرعت پس از بحران اقتصادی گسترش یافته‌اند اما نتوانسته‌اند کرسی‌ای را در دولت‌های اروپایی بجز در یونان از آن خود کنند، نشان می‌دهد.

رودیون و گاردین برای ردگیری موفقیت احزاب پوپولیست اروپا با پژوهشگران سیاسی همکاری کردند تا صدها حزب سیاسی را بررسی کرده و پوپولیست بودن با نبودن آن‌ها در صحنه‌های گوناگون طی ۲۰ سال گذشته را مشخص کنند.

نتایج انتخابات ملی از سال ۱۹۹۸ با رویکرد حزبی این احزاب تطبیق داده شده تا روند پیشرفت این حزب‌ها را در گذر رمان نشان دهند.

این نمودار نشان می‌دهد که پوپولیست چگونه در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی و پیش از رواجش در اروپای شرقی طی دهه اول قرن ۲۱، در سراسر قاره اروپا گسترش یافت. این پدیده مدت کوتاهی پس از بحران اقتصادی و پیش از گسترش قابل توجهش در قدرت‌های اصلی غرب اروپا طی سه سال گذشته، در شمال اروپا مورد استقبال گسترده قرار گرفته است.

اروپا اما در تجربه این گسترش پوپولیستی تنها نیست. پوپولیست‌ها در پنج کشور از هفت دموکراسی بزرگ جهان تصدی قوای مجریه را بر عهده گرفته‌اند؛ هند، آمریکا، برزیل، مکزیک و فیلیپین.

پوپولیسم در اروپا به چندین دهه پیش بازمی‌گردد. حزب راست افراطی آزادی در اتریش در سال ۱۹۵۶ و توسط یک نازی سابق بیانگذاری شد و در سال ۱۹۹۴ بیش از ۲۰ درصد از آرا را از آن خود کرد. این حزب حالا بخشی از ائتلاف حاکم این کشور است.

احزاب پوپولیست نروژ، سوییس و ایتالیا در دهه ۱۹۹۰ میلادی موفقیت‌هایی کسب کردند اما با آغاز قرن ۲۱، ایدئولوژی‌های پوپولیستی و قانونگذاران هوادار این گرایش از هلند تا فرانسه و از مجارستان تا لهستان گسترش یافتند.

از آن زمان پوپولیسم به سرعت رشد کرد، به ویژه پس از بحران اقتصادی ۲۰۰۸  و بحران مهاجرتی ۲۰۱۵ در اروپا. ائتلاف چپ رادیکال "سیریزا" یونان که مخالف ریاضت اقتصادی بود، در دو انتخابات متوالی ۲۷ و ۳۶ درصد از آرا را به دست آورد. یوکیپ (حزب استقلال انگلیس) نیز انگلیس را به رای مثبت به خروج از اتحادیه اروپا سوق داد و مارین لوپن به دومین عضو خانواده‌اش تبدیل شد که به دور نهایی انتخابات فرانسه راه میابد و توانست ۳۳ درصد آرا را از آن خود کند.

حزب ضدمهاجرتی "آلترناتیو برای آلمان" نخستین حزب راست افراطی‌ای است که از زمان جنگ جهانی دوم به پارلمان آلمان پا می‌گذارد و بیش از ۹۰ کرسی را در مجلس سفلی این پارلمان در اختیار می‌گیرد. در ایتالیا، حزب راست افراطی لگا نورد و جنبش پنج ستاره حدود ۵۰ درصد از آرا مردمی را به دست آوردند. فیدس نیز مجارستان ۴۹ درصد آرا را کسب کسب کرد و دموکرات‌های راست افراطی سوئدی نیز به ۱۷.۵ درصد از حمایت‌ها دست یافتند.

این تحقیقات نشان می‌دهد که پوپولیست‌های چپگرا که در اروپا نسبت به همتایان محافظه‌کار خود موفقیت بسیار کمتری داشته‌اند، سهم خود را در انتخابات ملی افزایش داده‌اند و به عنوان احزاب چالشگر ظاهر شده‌اند؛ مانند حزب پدموس اسپانیا و "فرانسه تسلیم ناپذیر".

کاس مود، استاد امور بین‌الملل دانشگاه جورجیا می‌گوید: برای گسترش سریع پوپولیسم در اروپا سه دلیل عمده وجود دارد؛ رکود بزرگ که چند حزب پوپولیست چپگرا در جنوب ایجاد کرد، بحران مهاجرتی که کاتالیزوری برای پوپولیست‌های راستگرا بود و تبدیل احزاب غیرپوپولیست به حزب‌های پوپولیست، به ویژه فیدس و قانون و عدالت لهستان.

کلودیا آلوارس، استادیار دانسگاه لوسوفونا لیسبون که در پروژه تحقیقات گاردین همکاری داشت، در این باره عنوان می‌کند: موفقیت چنین سیاستمدارانی ارتباط زیادی با ظرفیت آنان برای  متقاعد کردن مخاطبانشان درباره تعلق به نظام سیاسی مرسوم دارد؛ جوری که گویی با مردم چنان هم‌سطح هستند که نه آنان و نه مردم ارتباطی با نخبگان "مفسد" ندارند.

به گفته او، رسانه‌های اجتماعی در گسترش پوپولیسم نقش دارند. آلوارس می‌گوید: خشمی که سیاستمداران پوپولیست می‌پراکنند، از طریق مطالب منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد زیرا این شبکه‌ها نفوذ زیادی برای گسترش احساسات دارند. نتیجه نهایی آن هم افزایش قطب‌زدگی در مباحثات سیاسی و مطبوعاتی است.

در حالی که روند کلی در اروپا نشانگر رشد قابل توجه آرای پوپولیست‌ها است، نکات ظریفی هم در آن وجود دارد. برای مثال در بلژیک حزب ملی‌گرای پوپولیست "فلامس بلانگ" به مدت یک دهه روندی نزولی داشته و احزاب پوپولیستی که وارد دولت شده‌ و بنا به ضرورت وادار به عمل به تعهداتشان شده‌اند، راه سختی را پیش رو داشته‌اند.

حزب "فنلاندی‌ها" یا "فنلاندی‌های واقعی" که در سال ۲۰۱۵ پس از دستیابی به ۱۷.۵ درصد از آرا به ائتلاف حاکم فنلاند راه یافتند، دچار تفرقه شد و از هم پاشید و دو حزب حاصل از جدایی آن ۱۰ و ۱.۵ درصد حمایت‌ها را کسب کردند. آرای سیریزا یونان نیز از ۳۶ درصد به ۲۵ درصد کاهش یافت.

حمایت از حزب مردم دانمارک که حمایت‌ها از حزب خود را در اختیار دولت راست میانه اقلیتی قرار داد، از ۲۱ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۱۷ درصد کاهش یافته است. حمایت گسترده از یوکیپ نیز به طرز چشمگیری از زمان رای مثبت انگلیس به خروج از اتحادیه اروپا کاهش یافته است.

با این وجود در سراسر اروپا شاهد تصویری گویا هستیم. ۱۲.۵ میلیون اروپایی‌ای که در سال ۱۹۹۸ با داشتن دست‌کم یک عضو پوپولیست در کابینه کشورشان در این قاره زندگی می‌کردند، در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۰ برابر شده‌اند و تعدادشان به ۱۷۰.۵ میلیون تن رسیده است.

انتخابات نیمه نخست سال ۲۰۱۹ افق دید گسترده‌تری را از افزایش بیش‌ از پیش پوپولیست‌ها به دست می‌دهد، از اوکراین تا دانمارک و از فنلاند تا بلژیک.

کاس مود، استاد امور بین‌الملل دانشگاه جورجیا می‌گوید: احزاب پوپولیست در کوتاه مدت احتمالا قدرت خود را حفظ می‌کنند، اگرچه بیش‌ از پیش در گرایش‌های راست خود رادیکال خواهند شد و (در همین راستا) اختلافات منطقه‌ای و ملی قابل توجهی به وجود خواهد آمد. سوال اصلی این است که احزاب غیر پوپولیست چگونه به این مساله واکنش نشان خواهند داد.