دیپلماسی فعال ایران در قاره سبز

«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه به همراه «سیدعباس عراقچی» معاون امور حقوقی و بین المللی و «مجید تخت روانچی» معاون اروپا و آمریکایی اش، روز دوشنبه 10 شهریور (اول سپتامبر) سفر خود به اروپا را از بروکسل پایتخت بلژیک و مقر اتحادیه ی اروپا آغاز کردند.

ظریف ابتدا با «ون رمپوی» رییس اتحادیه ی اروپا و سپس «کاترین اشتون» مسوول سیاست خارجی این اتحادیه دیدار و گفت و گو کرد. بحران افراط گرایی در منطقه و موضوع هسته یی ایران از جمله مهم ترین محورهای گفت و گو در این دیدارها بودند.

ظریف و اشتون در دیدار دوجانبه، در مورد محورهای اصلی دور بعدی گفت و گوها برای رسیدن به توافق فراگیر هسته یی رایزنی کردند.

وزیر امور خارجه روز سه شنبه به لوکزامبورگ رفت و چهارشنبه هم به دعوت «فدریکا موگرینی» وزیر امور خارجه ی ایتالیا که به تازگی به عنوان جانشین کاترین اشتون نیز انتخاب شد، به این کشور سفر کرد.

همزمان، تخت روانچی روز سه شنبه عازم چک شد و در ارتباط با موضوع هسته یی با مقام های پراگ گفت و گو کرد. از سوی دیگر عراقچی نیز عازم پاریس شد و با «نیکلاس دوریویر» نماینده ی فرانسه در گروه 1+5 دیدار و گفت و گو کرد.



***اهمیت سفر به اروپا

مهم ترین موضوع مورد رایزنی در سلسله گفت و گوهای مقام های ایران و اروپا در این سفر، مساله ی هسته یی و روند گفت و گوهای ایران و گروه 1+5 است؛ گفت و گوهایی که قرار است تا سوم آذر به نتیجه نهایی برسد. مقام های ایران و اتحادیه اروپا درباره ی جدول زمانی گفت و گوهای پیش رو و بویژه گفت و گوهای دو طرف در حاشیه نشست مجمع عمومی، تبادل نظر کردند.

سفر دوشنبه ی ظریف و معاونان وی به مقر اتحادیه ی اروپا درست زمانی صورت گرفت که سه روز قبل از آن، وزارت خزانه داری آمریکا 6 بانک، 8 شخص حقیقی، 6 نفتکش و 20 شرکت ایرانی و خارجی را در زمره ی تحریم شدگان قرار داد. این در حالی است که طبق توافق ژنو مقرر شد که هیچ تحریم جدیدی علیه ایران در ارتباط با برنامه ی هسته یی وضع نشود. هرچند مقام های آمریکایی این تحریم ها را در ادامه ی تحریم های قبل دانستند.

بعد از این اقدام آمریکا، بسیاری از تحلیلگران، تحریم های جدید آمریکا را ناقض توافق ژنو دانستند و تاکید کردند واشنگتن با این عمل خود نه تنها به اعتماد متقابل ضربه ی جدی وارد آورده است، بلکه روح توافق ژنو را نیز خدشه دار کرده است.

از این رو، بسیاری از ناظران بر این باورند یکی از مهم ترین موضوع هایی که در سفر دیپلمات های ارشد ایران به اروپا مورد توجه قرار گرفت، موضوع تحریم های تازه ی آمریکا بود؛ چنان چه گفت و گوهای ظریف با مقام های اروپایی که تاکنون صورت گرفته است، حکایت از نگرانی های ایران از وضع تحریم های ظالمانه و ناعادلانه علیه خود دارد.

برخی ناظران، یکی دیگر از اهداف سفر تیم مذاکره کننده ی کشورمان به کشورهای اروپایی را، گفت و گو و بررسی درباره ی بحران دهشت افکنی (تروریسم) و افراطی گری در منطقه عنوان می کنند و بر این باورند که همکاری های ایران و کشورهای اروپایی بخصوص مجموعه ی 28 عضوی اتحادیه ی اروپا، می تواند نقش مهمی در مهار این بحران داشته باشد.

«جلال دهقانی فیروزآبادی» مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسایل بین المللی در یادداشت سه شنبه ی خود در روزنامه ی «ایران» به تحلیل اهمیت این سفرها پرداخت.

این تحلیلگر مسایل بین المللی، نمایش عزم دو طرف برای استمرار مذاکره ها و پایبندی به برنامه ی اقدام مشترک برای دستیابی به توافق جامع تا سوم آذرماه را یکی از دلایل اهمیت این سفر عنوان کرد.

وی در ادامه، یادآوری ضرورت دستیابی به توافق جامع در مهلت مقرر و همچنین تاکید بر اهداف مشترک دو طرف مبنی بر تضمین ماهیت صلح آمیز برنامه ی هسته یی ایران و حل و فصل مسالمت آمیز بحران غیرضروری را از دیگر دلایل اهمیت سفر تیم هسته یی کشورمان به قاره ی سبز دانست.

شنبه ی این هفته، رهبران اتحادیه ی اروپا به طور رسمی فدریکا موگرینی وزیر امور خارجه ی ایتالیا را به عنوان مسوول سیاست خارجی این اتحادیه معرفی کردند. او به مدت پنج سال سُکاندار این اتحادیه ی خواهد بود. هرچند اشتون همچنان مسوولیت گروه 1+5 را در گفت و گو با ایران تا سوم آذر برعهده خواهد داشت.

روزنامه ی «ابتکار» در سرمقاله ی روز سه شنبه ی خود یکی از دلایل اهمیت سفر تیم مذاکره کننده ی کشورمان به اروپا را همزمانی این سفر با تغییر مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا دانست. این روزنامه نوشت: تز دکترای موگرینی روابط سیاسی غرب و اسلام بوده و با دنیای شرق و کشورهای مسلمان بیگانه نیست. از این رو اصلی ترین دل ناخوشی لیبرال ها و تندروهای اتحادیه از این انتخاب این است که او در مواجهه با شرق (خاورمیانه و روسیه) نرم و عاقلانه برخورد می کند. همچنین موگرینی به داشتن رابطه نزدیک با دموکرات های آمریکا هم معروف است.

نگارنده در ادامه ی مطلب خود، انتصاب مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا را مثبت و امیدوار کننده ارزیابی کرد و نوشت: آشنایی موگرینی با جهان اسلام و رابطه ی به نسبت خوب ایتالیا و سوسیالیست ها با خاورمیانه و به ویژه ایران، چشم انداز پیش رو در انتخاب موگرینی برای ایران را امیدوار کننده تصویر می کند و می توان پیش بینی کرد که شرایط حداقل بدتر از این نخواهد شد.



***گفت و گوهای دوجانبه؛ تحکیم بخش روابط با اروپا

سفر ظریف به لوکزامبورگ و گفت و گو با «ژان اسلبورن» وزیر امور خارجه ی این کشور نتایج خوبی را در بر داشت؛ به طوری که روزنامه ی «تاگه بلات» چاپ لوکزامبورگ بعد از این دیدار، نوشت: ظریف و اسلبورن در سخنان خود بعد از نشستی طولانی بر وجود رابطه دوستانه و خوب بین دو کشور تاکید کردند و همچنین خواستار توسعه بیش از پیش این روابط شدند.

اما سفر وزیر امور خارجه ی کشورمان به ایتالیا با بازتاب بیشتری همراه بود؛ زیرا شنبه ی پیش از آن موگرینی 41 ساله در اجلاس سران اتحادیه ی اروپا در بروکسل به طور رسمی به عنوان جانشین کاترین اشتون برای سرپرستی سیاست خارجی این اتحادیه انتخاب شد.

شاید به جرات بتوان گفت که در میان کشورهای اتحادیه ی اروپا، ایتالیا یکی از اعضایی است که بهترین رابطه را با ایران داشته است. ایتالیا نخستین کشور از اتحادیه ی اروپا بود که پیروزی روحانی را در انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 تبریک گفت.

ایتالیا در دوره ی فعالیت دولت یازدهم پیشگام در شروع روابط دو جانبه و سازنده اروپا با ایران بوده است و به دنبال سفر «اما بونینو» وزیر وقت امور خارجه ی این کشور به تهران بود که وزیران خارجه کشورهای سوئد، بلژیک، لهستان، اسپانیا، یونان، لتونی، اتریش، لوکزامبورگ و فنلاند به ترتیب به ایران آمدند و با مقام های ارشد کشورمان دیدار و گفت و گو کردند؛ بنابراین، این دیدارها زمینه را بیش از پیش برای همکاری های ایران و کشورهای اروپایی فراهم کرد.

در این ارتباط «مهدی فاخری» استاد علوم سیاسی دانشکده ی روابط بین الملل وزارت امور خارجه در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا اظهار داشت: هرچند امروز روابط ایران و اروپا در سطح پایینی قرار دارد، اما اتحادیه ی اروپا نزدیک به 20 سال شریک نخست تجاری ما بود.

رایزن اقتصادی پیشین ایران در ژنو تاکید کرد که در اوضاع کنونی هم کشور ما تمایل به بازگشت به وضعیت گذشته با اتحادیه اروپا دارد و هم این اتحادیه در عمل به دنبال بهبود روابط با ایران برآمده است.

معاون پیشین امور بین الملل اتاق بازرگانی ایران بر حمایت های این اتحادیه از کشورمان در برخی برهه های تاریخی اشاره کرد و افزود: این اتحادیه در سال 1384 در ارتباط با تشویق ایران به حل مساله ی هسته یی خواستار حمایت آمریکا از عضویت ناظر ایران در «سازمان جهانی تجارت» (WTO) شد تا با این روند پیشرفت در نظام اقتصادی ایران حاصل شود. ایران اکنون هشت سال است عضو ناظر است اما به خاطر مخالفت های آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی هنوز رییس گروه کاری ایران هنوز تعیین نشده است.



***توافق نهایی مستلزم دیدارهای دوجانبه و مستمر

نخستین دور از گفت و گوهای دوجانبه ی غیررسمی در طول مدت پیش بینی شده ی چهار ماهه، پنج شنبه 16 مرداد ماه میان معاونان وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا در هتل «اینترکنتینانتال» شهر ژنو سوییس برگزار شد و این گفت و گوهای دوجانبه با سایر کشورهای جهان بخصوص کشورهای اروپایی تا به امروز ادامه یافته است.

بسیاری از ناظران، این گفت و گوهای دوجانبه را پیش از مذاکره های رسمی در قالب گروه 1+5 مفید و سازنده می دانند.

در این ارتباط «سید محسن میرحسینی» عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد و کارشناس مسایل بین المللی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا اظهار داشت: دیدارهای رسمی و غیررسمی دوجانبه و گفت و گوهای دوسویه که در سطوح مختلف برگزار شده و خواهد شد می تواند به عنوان عاملی آسان ساز (کاتالیزور) در به نتیجه ی نهایی رسیدن مذاکره های میان ایران و گروه 1+5 مطرح شود.

ناظران بر این باورند که این گفت و گوهای دوجانبه از این رو صورت می گیرد تا زمینه برای دیدار مقام های ایران و گروه 1+5 در حاشیه ی شصت و نهمین نشست سالانه ی مجمع عمومی سازمان ملل که به احتمال زیاد اواخر شهریور ماه صورت خواهد گرفت، فراهم شود. بنابراین، شروع مذاکره های رسمی در قالب گفت و گوهای میان ایران و گروه 1+5 از این تاریخ کلید خواهد خورد.

پس از روی کار آمدن دولت روحانی، اولین دور از گفت و گوهای هسته یی میان ایران و قدرت های جهانی نیز در نشست نیویورک رقم خورد. این نشست پنجم مهرماه سال گذشته در حین سفر هیات ایرانی برای شرکت در شصت و هشتمین نشست سالانه ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد صورت گرفت.

در این ارتباط، میرحسینی در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا ضمن مفید دانستن گفت و گوهای رو رد رو در حاشیه ی نشست سالیانه ی مجمع، تاکید کرد: نشست مجمع که یادگاه سالیانه ی دولت های جهان و محل تعامل دولت ها و سازمان های بین المللی با یکدیگر است با حضور اکثریت رهبران جهان امکان گفت و گوی مستقیم و چهره به چهره را آسان می کند و تیم مذاکره کننده ی کشورمان را نیز در رسیدن به منافع حداکثری خود یاری خواهد کرد.

در مجموع، هر چه به پایان مهلت چهار ماهه ی تعیین شده نزدیک تر می شویم مشاهده می کنیم که دو طرف از هر فرصتی برای نزدیک تر کردن مواضع خود به یکدیگر استفاده می کنند تا بتوانند در زمان تعیین شده به توافق نهایی دست یابند.

بنابراین، به باور بسیاری از ناظران، پیامدهای مثبت ناشی از نشست ها و گفت و گوهای دوجانبه، می تواند زمینه ی مناسبی را برای حل و فصل زودهنگام موضوع هسته یی فراهم کند.