قتل خاشقجی می‌تواند به پایان جنگ یمن کمک کند؟

 "براساس گزارش صندوق کودکان سازمان ملل، یونیسف، تلفات انسانی در جنگ داخلی یمن به شدت رو به افزایش است؛ هر 10 دقیقه، یک کودک یمنی زیر پنج سال از سوءتغدیه شدید یا بیماری‌هایی که قابل پیشگیری هستند، می‌میرد."

مجله نیویوکر در تحلیلی می‌نویسد: «رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه روز جمعه در سرمقاله‌ای برای روزنامه نیویورک‌تایمز به عربستان هشدار داد که لاپوشانی پرونده قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار مخالف سعودی را متوقف کند. او نوشت: در قتل این روزنامه‌نگار بیش از یک گروه از ماموران امنیتی دخیل هستند، درست همانند رسوایی واترگیت که بزرگتر از یک رخنه و نفوذ سازمانی بود و حملات تروریستی 11 سپتامبر که فراتر از هواپیماربایان بود.

او در ادامه می‌نویسد: یک ماه پس از قتل خاشقجی در استانبول، عربستان باید سریعا هویت افرادی را که در این قتل دست داشتند، افشا کند و آنهایی را که از مقام‌های سعودی هستند و تلاش کردند تا این پرونده را لاپوشانی کنند، در معرض دروغ سنجی قرار دهند. به نظر می‌رسد که تحقیقات سعودی‌ها یک عملیات رو به توقف باشد.

در میان دوستان و اقوام خاشقجی و قدرت‌های غربی و حتی خود سعودی‌ها، یک شک و تردید رو به رشدی درباره پاسخگویی عربستان درباره قتل این روزنامه‌نگار وجود دارد و حتی از آن مهمتر اینکه آیا عدالت در برابر قتل خاشقجی برقرار می‌شود؟ در عوض نشانه‌هایی از این مساله وجود دارد که قتل این روزنامه‌نگار در حال تبدیل شدن به ابتکار عملی دیپلماتیک برای آسیب پذیر کردن عربستان و به ویژه برای بازداشتن سیاست خارجی تهاجمی محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور است. مقام‌های آمریکایی این مساله را رد می‌کنند اما یک همهمه دیپلماتیک در واشنگتن وجود دارد که حاکم دوفاکتوی عربستان به روشی دیگر که به احتمال زیاد در یمن باشد، هزینه این قتل را خواهد پرداخت. این می‌تواند توافقی ناگفته باشد که محمد بن سلمان برای حفظ جایگاهش در مقابل آن پرداخت می‌کند.

آمریکا و انگلیس به عنوان دو منبع بزرگ تامین سلاح برای عربستان، در روزهای اخیر برای پایان دادن به درگیری هولناک در یمن برنامه جدیدی را آغاز کرده‌اند. جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا به تلاش‌های آمریکا در کنفرانس امنیتی منامه بحرین و در موسسه آمریکایی صلح در روز سه‌شنبه اشاره کرد. وی در سخنانی بی پرده از طرف‌های اصلی جنگ یمن - شامل ائتلاف عربی به رهبری عربستان و حوثی‌های مورد حمایت ایران- خواست تا جنگ در یمن را متوقف کرده و مذاکرات جدی را تا اواخر نوامبر آغاز کنند.

ماتیس روز سه شنبه گفت: یمن مشکلات عدیده‌ای فراتر از آنچه مردم توان تحملش را دارند، داشته است. در یک بازه زمانی - که منظورم از این بازه 30 روز از همین الان است- ما می‌خواهیم ببینیم که همه دور یک میز صلح بر اساس آتش‌بس، بر اساس عقب نشینی از مرزها و پس از آن بر اساس توقف انداختن بمب جمع شده‌اند. چنین روندی به مارتین گریفیث، فرستاده ویژه سازمان ملل اجازه می‌دهد تا آنها را در سوئد گردهم آورده و به این جنگ پایان دهد.

از سه جهت، فوریتی فزاینده برای پایان جنگ یمن وجود دارد؛ کشوری که محمد بن سلمان کمی پس از روی کارآمدن به عنوان وزیر دفاع عربستان در اوایل 2015 جنگ در آن را آغاز کرد. از منظر عملی، عملیات "طوفان قاطع" در یمن شرایط فاجعه آمیزی را در این کشور ایجاد کرده که از جمله آن می‌توان به بدترین قحطی و بحران شدید انسانی در قرن 21 اشاره کرد. براساس گزارش سازمان ملل، حدود 14 میلیون یمنی با قحطی روبرو هستند که نیم میلیون نفر از جمعیت 29 میلیون نفری این کشور به حساب می‌آید. ائتلاف عربی ده‌ها هدف نظامی را زده اما در کنار اینها اتوبوس‌های مدرسه پر از دانش آموز، مزارع، قایق‌های ماهیگیری، جاده‌ها و پل‌ها، هزاران منزل مسکونی و ده‌ها تاسیسات بیمارستانی را هم هدف قرار داده است. مواد غذایی و خوراکی نابوده شده است. اقتصاد از بین رفته و زیرساخت‌های ملی منهدم شده‌اند.

تلفات انسانی رو به افزایش است. هر 10 دقیقه یک کودک یمنی می‌میرد و علتش بیماری‌هایی است که در کشورهای دیگر قابل پیشگیری است اما در یمن نه. بیش از 16 هزار غیرنظامی در این جنگ مجروح شده‌اند. براساس گزارش دفتر هماهنگ کننده امور بشردوستانه سازمان ملل، دو میلیون یمنی از خانه و کاشانه خود جدا افتاده و بیش از 20 میلیون نفر دیگر نیز به شدت به کمک نیاز دارند تا زنده بمانند. لیز گرانده، هماهنگ کننده دفتر امور بشردوستانه سازمان ملل به شبکه خبری بی.بی.سی گفت: فکر می‌کنم ما قبلا شاهد قحطی در اتیوپی، بنگال و شوروی بودیم. اما اصلا فکرش را نمی‌کردیم که در قرن بیست و یکم بار دیگر در جایی چون یمن شاهد این پدیده باشیم.

وخامت شرایط فیزیکی در یمن به خاطر درگیری‌های سیاسی می‌تواند بدتر هم شود؛ تنش‌هایی که بر ضرورت انجام سریع مذاکرات صلح تاکید دارد. منصور هادی، رئیس جمهوری دولت مستعفی یمن به شدت دچار مشکلات قلبی است و در هفته‌های اخیر، در کلینیک کلیولند تحت درمان قرار داشته است.

هادی ریاست دولتی بی‌ثبات را بر عهده دارد. او در سال 2012 و پس از یک سال تظاهرات نشات گرفته از بهار عربی که به سرکوب از سوی نیروهای امنیتی و  مرگ 2000 یمنی انجامید، قدرت را به دست گرفت. علی عبدالله صالح که برای بیش از سه دهه قدرت را در یمن برعهده داشت، برکنار شد و هادی که معاونش بود، جای صالح را گرفت.

هادی قصد داشت تا قانون اساسی جدیدی را تدوین کند و قدرت را ظرف دو سال به دست بگیرد. این اقدام از سوی دولت عربستان و آمریکا حمایت شد. اما انتخابات به صورت مکرر به تاخیر افتاد. اقدام هادی باعث توقف سوبسید سوخت در سال 2014 و افزایش قیمت اقلام خوراکی و تظاهرات گسترده مردمی شد که حوثی‌ها از آن استفاده کردند. هادی در 2015 به عربستان گریخت اما هنوز هم عنوان رئیس جمهور را دارد. عربستان مدعی است که هدفش احیای دولت اوست.

اما از منظر نظامی، جنگ یمن به بن بستی واقعی در طول بیش از دو سال گذشته رسیده است. در این جنگ، یمن به صورت جغرافیایی به چیزی که حدود سه دهه پیش تجربه کرد، تبدیل شده و عملا تجزیه شده است. در این هرج و مرج هم داعش و هم القاعده در شبه جزیره عرب حامیان و جایگاهی به دست آورده‌اند. آمریکا نمی‌خواهد شبه نظامیان از یک کشور شکست خورده دیگر بهره ببرند. در خلال روزهای آرام 2000 عاملان انتحاری القاعده یک ناو آمریکایی را در بندر عدن در جنوب یمن هدف قرار داده و 17 دریانورد آمریکایی را کشتند.»