دکتر علی بیت اللهی با اشاره به فروریزش دوباره خیابان مولوی، گفت: فروریزشی دوباره در امتداد خیابان مولوی منطقه ۱۲ شهر تهران در ساعات شامگاهی روز پنجشنبه ۱۰ آبان ماه رخ داد و در روز جمعه ۱۱ آبان ماه به منظور مطالعات میدانی به محل حادثه عزیمت کردیم.
وی با اشاره به موقعیت فروریزش خیابان مولوی توضیح داد: نقطه فروریزش زمین در گوشه شمال غربی تقاطع خیابان "مولوی" با خیابان "مصطفی‌خمینی" و اندکی به سمت شمال است. نقطه فروریزش دارای مختصات ۵۱.۴۲۹۰ و ۳۵.۶۶۹۴ و در ارتفاع ۱۱۳۷ متری از سطح دریا است.
موقعیت نقطه فروریزش زمین در چهارراه مولوی
به گفته این محقق در تصویر ذیل موقعیت نقطه فروریزش در نقشه شهری تهران که برگرفته از نقشه گوگل است، محل حادثه تقاطع مولوی با خیابان مصطفی خمینی را نشان می‌دهد.
نقشه موقعیت نقطه فروریزش زمین در منطقه ۱۲ شهر تهران چهارراه مولوی
ایجاد حفره ۸ متری در فروریزش خیابان مولوی
دبیر کارگروه ملی زلزله، لغزش لایه‌های زمین، ابنیه و شهرسازی با اشاره به ابعاد این فرورریزش، خاطر نشان کرد: بر اساس مشاهدات میدانی این فروریزش به طور تقریبی دارای طول و عرض ۴ تا ۵ متری است، ولی عمق فروریزش قابل توجه و در حدود ۸ متر بوده است. این حادثه می‌توانست با تلفاتی همراه باشد که خوشبختانه بر طبق گزارش‌های دریافتی خسارت جانی و مالی بجز تخریب بخشی از خیابان و احتمالا لوله‌های آب زیر سطحی در بر نداشته است.
ابعاد زون فروریزش (محدوده فروریزش هنگام رسیدن اکیپ تحقیقاتی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در حال پر شدن بود)
وی با بیان اینکه فروریزش زمین ابتدا در زمان عصر و شب هنگام روز ۱۰ آبان ماه رخ داده است، ادامه داد: ولی پس از پر کردن سریع گودال ایجاد شده با استفاده از مصالح دم‌دستی چون نخاله‌های ساختمانی، خاک و سنگ مجددا در اوایل روز ۱۱ آبان، نشست دیگری در همان محل رخ می‌دهد که اکیپ تحت امر شهرداری منطقه ۱۲ با سرعت وارد عمل شده و گودال بوجود آمده را پر می‌کنند.
به گفته وی در پر کردن چنین گودال‌هایی موارد فنی مهمی وجود دارد که متاسفانه به دلیل تعجیل در باز کردن مسیرها، اغلب رعایت نمی‌شود و یا بر اساس مصاحبه به عمل آمده با مسئولان شهرداری منطقه، ذکر می‌شود که این کار موقتی بوده و متعاقبا عملیات فنی انجام خواهد شد.
ابعاد زون فروریزش (ساختمان قدیمی روبرو در راستای جنوب شرقی تقاطع قرار دارد که یک ساختمان تجاری است)
دلایل فروریزش خیابان مولوی
بیت‌اللهی به بیان دلایل فروریزش خیابان مولوی پرداخت و گفت: شهردار ناحیه، "شکستگی لوله" و "آب شستگی" ناشی از آن را دلیل اصلی وقوع فروریزش اعلام کرد، ولی در هنگام مستند کردن عوارض سانحه، از مسئولین شرکت آب و فاضلاب در محل حادثه نماینده‌ای حاضر نبود تا اطلاعات دقیق‌تری به دست آید، اما مشاهدات زمینی نشان می‌داد که لوله‌های آب سالم هستند. در تصویر ذیل قسمتی از لوله پلی اتیلنی آب دیده می‌شود.
وجود لوله آب در نقطه فروریزش زمین
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: طبق گفته مسئولین شهرداری در محل حادثه، تونل مترو در زیر این محل، مرطوب و دارای نشتی آب شده است که متاسفانه امکان بازدید وجود نداشت. علاوه بر آن با توجه به عمق فروریزش زمین که حدود ۸ متر بوده، به نظر می‌رسد شاید عوامل دیگری نظیر قنات‌ها و یا حفاری‌های مترو نیز در شکل‌گیری فروریزش این نقطه نقش داشته‌اند.
بیت‌اللهی، مسیر خیابان مولوی را مسیری خاص از نقطه نظر وقوع فروریزش‌های شهری تهران توصیف کرد و ادامه داد: در ۲۷ آذرماه سال ۱۳۹۵ در ضلع جنوبی خیابان مولوی بعد از میدان "محمدیه" (میدان اعدام) به سمت شرق، در کوچه "ذکائی" فروریزش بزرگی رخ داد و پیشتر از این حادثه و در روز ۱۶ مهرماه همان سال در "میدان قیام" واقع در امتداد همین مسیر نیز فروریزش دیگری رخ داده بود که متاسفانه در آن حادثه، دو نفر کشته شدند.
وی اضافه کرد: در ادامه فروریزش‌های سریالی در مسیر خیابان مولوی که در راستای تونل متروی خط ۷ بوده و با حفر آن، تعداد فروریزش‌های شهری نیز بیشتر شده است، فروریزش دیگری در مجاورت بیمارستان "اکبرآبادی" خیابان مولوی رخ داد.
این محقق با بیان اینکه بخشی از ساختمان‌های این بیمارستان تخلیه شده است، اظهار کرد: فروریزش روز ۱۰ آبان ماه ۱۳۹۷ نیز در راستای همین مسیر پرخطر بوده است، از این رو به نظر می‌رسد با توجه به خصوصیات زمین این ناحیه، احتمال رخداد چنین اتفاقاتی در آینده نیز وجود دارد.
موقعیت نقاط فروریزشی در امتداد خیابان مولوی و مسیر تونل متروی خط ۷
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی خاطر نشان کرد: در بازدید به عمل آمده مشاهده شد وضعیت ابنیه‌ها و ساخت و سازها مناسب نبوده و در صورت رخداد پدیده‌هایی از قبیل فروریزش با ابعاد بزرگتر که ساختمان‌های اطراف را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، حادثه بحران‌ساز خواهد بود. ضمن آنکه مطالعات ما نشان داده حفره ایجاد شده، اثرات جانبی نیز داشته است، به گونه‌ای که حتی پس از پر کردن اولیه حفره ایجاد شده، مجددا نشست دیگری در حاشیه حفره ایجاد شده است.
وی خط مترو و ترافیک محدوده را از دیگر موضوعات مورد مطالعه در این تحقیق میدانی دانست و خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه خاک زیرسطحی منطقه از چسبندگی کمی برخوردار است و ارتعاشات حاصل از حفاری‌ها می‌تواند در نشست و فروریزش اثرگذار باشد، این مورد نیز در این تحقیق مورد توجه قرار گرفت؛ چراکه اثر کششی ناشی از حفاری‌های زیر سطحی، وجود قنوات محافظت نشده و آب شستگی‌ها می‌تواند حادثه فروریزش را خسارت بارتر کند.
به گفته وی با توجه به مشاهداتی که از دیواره حفره محل رخداد به عمل آمد، ملاحظه شد که مواد تشکیل دهنده، اغلب خاک دستی است که این خاک منطقه در قسمت زیر سطحی، از نهشته‌های آبرفتی دانه متوسط و ریز دانه بوده که از "رس" کمتری نیز برخوردار است. چسبندگی مواد تشکیل‌دهنده آبرفتی کم بوده و به نظر می‌رسد از نفوذپذیری قابل توجهی برخوردار است. چسبندگی کم بافت خاک زیر سطحی به همراه افت آب زیر زمینی با در نظرگرفتن ارتعاشات وارد شده به بافت خاک می‌تواند از عوامل تشدید رخداد فروریزش باشد.
نوع خاک منطقه در برش‌های دیواره حفره فروریزشی
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر ضرورت بررسی‌های جدی‌تر در مسیر خیابان مولوی و در راستای خط ۷ مترو، ادامه داد: ضرورت دارد مشاهدات میدانی و پایش آثار فرورریزش در منطقه ۱۲ تهران بویژه، بدلیل اهمیت منطقه و تمرکز جمعیتی شناور آن، بطور مستمر و منظم صورت پذیرد. در همین نقطه فروریزش، بررسی عکس‌های چهارراه مولوی نشان می‌دهد که پیش از تاریخ فروریزش، نشست اولیه‌ای درست در همان نقطه فروریزش در محل بوقوع پیوسته است.
آثار فرورفتگی زمین در نقطه وقوع فروریزش در چندین روز قبل از حادثه
نحوه پر کردن حفره ایجاد شده
وی ادامه داد: در بازدید میدانی، مشاهده شد با استفاده از آجر، نخاله‌های ساختمانی، خاک و چند گونی آهک، حفره‌ای به ابعاد ۵ در ۵ متر و به عمق ۸ متر پر شده است. مسلما، مصالح استفاده شده، مناسب چنین عملیاتی نیست و احتمال دارد در آینده نیز در اثر تحکیم و یا آب شستگی، مجددا نشست و یا فروریزش زمین رخ دهد. از این رو ضرورت دارد تا نکات فنی الزامی در اجرا رعایت شود. در عکس‌های ذیل نمونه پر کردن حفره چهار راه مولوی به تصویر کشیده شده است.
مصالح استفاده شده در پر کردن حفره فروریزشی
وی یادآور شد: تجربه پرکردن حفره‌های فروریزشی قبلی نشان می‌دهد که پیشتر از ملات سیمان نیز برای ایجاد چسبندگی و مقاومت بیشتر استفاده می‌شد ولی در حادثه فروریزش چهارراه مولوی، به جای ملات سیمان، از آهک برای این منظور استفاده شد، ترکیب آهک و ماسه از دیرباز به عنوان ملات مرسوم شناخته شده است، اما ترکیب آهک، خاک، تکه‌های آجر و نخاله‌های ساختمانی امر غیر عادی به شمار می‌رود.
استفاده از ملات سیمان در پر کردن حفره فروریزشی خیابان مولوی در گذشته
به گفته وی، تصاویر ذیل عکس‌های مربوط به فروریزش چهارراه مولوی و چگونگی پرکردن حفره فروریزشی است.
