رونمایی از نخستین دندان انسان اولیه ایرانی

«کشف نخستین دندان انسان «نئاندرتال» ایرانی در کرمانشاه می‌تواند، احتمال خویشاوندی دو انسان نئاندرتال و انسان هوشمند را ثابت کند که در صورت تایید این اتفاق، ایران پیشرو می‌شود.»

با انتشار خبر کشف دندان متعلق به کودک نئاندرتال برای نخستین‌بار در پناهگاه صخره‌ای «باوه یوان» در استان کرمانشاه در ۲۹ مهر، سامان حیدری گوران ـ سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه‌ی باستانی "باوه یوان" ـ یکشنبه ششم آبان در نشست خبری با رونمایی از این دندان متعلق به انسان نئاندرتالِ ایرانی، آن را مهمترین نمونه اثر علمی به دست آمده در اثبات کشف نشانه‌هایی از حضور نخستین انسان‌های نئاندرتال در ایران دانست.

 او با بیان این‌که کشف این دندان به صورت اتفاقی و در یک ترانشه در محوطه تاریخی «باوه یوآن» کرمانشاه، در عمق سه متر و ۷۰ سانتی‌متری زمین در حدود یک سال گذشته کشف شد، اظهار کرد: در یک سال گذشته برای اثبات نئاندرتال بودن دندان آن در ازمایشگاه‌هایی مانند انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان بررسی شده است.

این باستان شناس در پاسخ به پرسش ایسنا مبنی بر این‌که برچه اساس آزمایش‌های سن‌سنجیِ مطلقِ رادیو کربن ۱۴، دندان یافت شده را متعلق به انسان‌های «نئاندرتال» ثابت می‌کند، گفت: با گرفتن ۱۷ گیگابایت از دندان کشف شده، توانستیم درون این دندان را ببینیم، باتوجه به اینکه دندان‌های انسان نیاندرتال مارک‌هایی را در خود دارد که انسان‌های بعد از ان دوره ندارند، تعلق این دندان به ان دوره تاریخی برای ما ثابت شده است.

حیدری گوران تاکید کرد: به اعتقاد من و دیگر باستان‌شناسان مطالعه و اسکن انجام شده روی مورفولوژی و مینای دندان به دست آمده به طور قطع این نظریه را اثبات کرد.

او با بیان این‌که مطالعه DNA بهترین مطالعه در علم باستان‌شناسی است، افزود: متاسفانه از عرض جغرافیایی ۴۰ درجبهه سمت اروپا، هنوز تکنولوزی موفق به جدا کردن DNA از استخوان نشده است که این کار نیاز به کلاژن دارد اما چون کلاژن در هوای گرم از بین می‌رود، هنوز امکان انجام این کار به وجود نیامده است.

وجه اشتراک بین انسان نئاندرتال و انسان هوشمند

این استاد دانشگاه کمبریج ادامه داد: انسان‌های نئاندرتال از حدود ۴۳۰ هزار سال پیش به وجود آمده‌اند و به سمت شرق می‌رفتند. در این راستا می‌توان در ایران شواهدی به دست آورد. نقشه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد در سال ۱۸۵۶ میلادی یعنی بیش از ۱۳۰ سال پیش در دره‌ای نزدیک به «دوسلدورف»، جمجمه‌ای پیدا شد که باستان‌شناسان معتقد بودند، ممکن است آن متعلق به یک انسان بیمار بوده باشد اما زمانی که نشانه‌هایی از انسان‌های اولیه دیگر در مناطق دیگری پیدا شد، نام آن را انسان نئاندرتال گذاشتند. مردان نئاندرتال نیز معمولاً دارای ۱۶۵ سانتیمتر و زنان ۱۵۵ سانتیمتر قد بوده‌اند اما از لحاظ عضلانی، بسیار محکم بودند چون به مناطق و هوای سخت عادت داشتند و این مناطق کوهستانی باعث شده بود که عضلات آنها بسیار محکم شود.

وی با بیان این‌که در سال ۲۰۱۰ بر اساس مطالعات DNA، ثابت شد که انسان‌های امروزی غیر از آفریقا، بین دو تا چهار درصد ژن انسان نئاندرتال را دارند، تاکید کرد: این مطالعه بسیار مهم بود چون تا قبل از آن، همه فکر می‌کردند که انسان امروزی با انسان نئاندرتال هیچ اشتراکی با هم ندارند.

مطالعه روی آخرین غذایی که کودک نئاندرتال خورده

او با بیان با اشاره بر مطالعه جرم روی دندان نیز، اظهار کرد: ما میزان کمی از جرم روی دندان را هم مطالعه می‌کنیم تا ببینیم آخرین غذایی که خورده چه بوده است و اینکه مادرش در ۶ ماه اخیر از چه غذاهایی استفاده می‌کرده است. ما توانسته‌ایم به این موضوع دست پیدا کنیم که انسان نئاندرتال با انسان هوشمند در یک محیط مشترکی زندگی می‌کردند ولی ممکن است هیچ‌وقت همدیگر را هم ندیده باشند.

حیدری گوران درباره اینکه آیا از قبل مطالعاتی درباره شواهد مربوط به انسان نئاندرتال در این محوطه باستانی وجود داشته یا نه؟ نیز گفت: قریب به یقین بود که این انسان در ایران نیز زندگی می‌کرده است. در ۵۰ کیلومتری مرز ایران و عراق در غار شنیدار، نمونه‌هایی از این انسان پیدا شده بود. شواهد زیست‌محیطی و داده‌های باستانی مانند ابزار سنگی، ما را به این سمت سوق داد که ممکن است در این بخش از کرمانشاه نیز چنین یافته‌هایی پیدا شود.

او اضافه کرد: ما در این محوطه کاوش تخصصی در چارچوب پژوهش‌های باستانی را داشتیم و پروژه مربوط به انتقال از دوره پارینه سنگی میانی به دوره نوین بود که به صورت اتفاقی به این دندان نیز برخورد کردیم.

ششمین دندان کشف شده در جهان، نخستین دندان نئاندرتال ایرانی

سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه‌ی باستانی "باوه یوان"، تاکید کرد: این دندان ششمین دندان شیری است که از انسان نئاندرتال در دنیا کشف شده است. پیش از این پنج دندان دیگر در کشورهای اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، آلمان و بلژیک پیدا شده بودند.

این باستان‌شناس همچنین با بیان این که محوطه‌ای که بقایای انسان نئاندرتال کشف شده یعنی _پناهگاه باوه یوان _ در معرض خطر قرار دارد، افزود: در سال ۸۹ کانال فیبر نوری از وسط این پناهگاه گذشته است، از سوی دیگر عبور اتوبان تهران ـ کرمانشاه نیز به این بخش ضربه زده است.

سائیدگی دندان نشان می‌دهد کودک زندگی سختی داشته

او با بیان این‌که ما توانسته‌ایم با کمک پژوهشگاه باستان‌شناسی، بخشی از آن را از محوطه دور کنیم، اما این کار هنوز  کافی نیست، افزود: یکی از دانشجویان هنگام کاوش در این محوطه، به صورت اتفاقی اعلام کرد که دندان متفاوتی را در عمق سه متر و ۷۰ سانتیمتری زمین پیدا کرده است. این دندان ۶ میلیمتر عرض و ۸ میلیمتر طول داشته و متعلق به دندان نیش فک پایین یک کودک بوده است.

او اضافه کرد: ما در طول یک سال مطالعات زیادی از جمله سی‌تی‌اسکن انجام دادیم تا بالاخره ثابت شد که این دندان متعلق به انسان نئاندرتال است اما جنسیت کودک هنوز مشخص نیست. با این وجود می‌توان گفت که سائیدگی مینای دندان نشان می‌دهد که او زندگی سختی گذرانده و بیشتر از استخوان و گوشت استفاده می‌کرده است.

نخستین  دندان انسان نئاندرتال ایرانی احتمالا به موزه ملی می‌رود

روح الله شیرازی، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی نیز در این نشست اظهار کرد: شواهد حضور انسان نئاندرتال برای اولین بار در ایران به دست آمد، این کشف حائز اهمیت است چون نشان می‌دهد برای نخستین بار حضور انسان اولیه و انسان هوشمند در ایران رخ داده است.

او با بیان این‌که در کردستان عراق فلات ایران و آسیای مرکزی حضور انسان‌های اولیه منطقی بوده است، افزود: اما تا کنون کسی موفق به یافتن شواهدی در کشور در این زمینه نشده بود، بنابراین نشان می‌دهد حصور انسان‌ها از عراق به ایران متصل می‌شود.

وی بهترین مکان برای نمایش نخستین دندان انسان نئاندرتال در ایران و ششمین دندان انسان نئاندرتال در دنیا را بخش پارینه سنگی تالار ایران باستان در موزه ملی ایران دانست و ادامه داد: تعداد بازدیدکنندگان و فضایی که در اختیار دندان قرار می‌گیرد بهترین معرفی برای کشف این اثر خواهد بود.